معرفی منظومۀ بلوچی «مَکُّران» روانبُد و تطبیق آن با «حیدربابا»ی شهریار

فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین

دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 36، مرداد 1401، صفحه 29-50   

نوع مقاله: مقالۀ پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/irll.2022.1921063.1414

نویسنده

عبدالغفور جهاندیده^*

دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران.

چکیده

ادبیات بلوچی قدمت زیادی دارد و در دورۀ معاصر رشد چشمگیری داشته است؛ اما به دلایل گوناگون، نسبت به ادبیات اقوام دیگر ایرانی؛ مانند آذری­ ها، کردها و گیلک­ ها گمنام مانده است. شعر و شاعری جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بلوچ ­ها بوده است و بنا بر همین پیشینه، شعر همچنان طرف‌داران و علاقه­‌مندان بسیاری دارد. منظومۀ مکّران سرودۀ عبدالله روانبُد، پرطرف‌دارترین و مشهورترین شاعر بلوچ در بلوچستان ایران است. این شاعر دوزبانه، به فارسی و بلوچی شعر سروده و مهم­ترین و پرآوازه‌­ترین شعر ایشان، «منظومۀ مکّران» است، این منظومه به زبان بلوچی و در قالب سنّتی بلوچی و بحر عروضی رجز سروده شده است. شهرت این منظومه بیشتر مدیون خنیاگران یا به‌اصطلاحِ بلوچی، «پهلوانان» است. این منظومه، دائرةالمعارف کوچکی از شناخت سرزمین بلوچستان، به‌ویژه مکّران و مردمان آن است. این اثر منظوم از شاهکارهای ادبیات معاصر بلوچی به شمار می‌­آید و در اوج بلاغت و فصاحت است. شاعر در این منظومه از فرهنگ، رسوم، احوال گذشته، زیبایی های سرزمین بلوچستان، از اصالت و مردانگی­ های قوم بلوچ، حسرت دوران گذشتۀ این قوم و پایبندی به اخلاق و دین سخن می‌­گوید. این منظومه در بسیاری از جهات با منظومۀ تُرکی «حیدربابا»ی شهریار قابل‌مقایسه است. این مقاله نخست به معرفی و بررسی ساختاری و درون مایۀ منظومۀ مکّران، سپس به تطبیق آن با منظومۀ حیدربابای شهریار می پردازد.

کلیدواژه‌ها

عبدالله روانبُد؛ منظومۀ مکّران؛ ادبیات تطبیقی؛ منظومۀ حیدربابا؛ شهریار

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده انگلیسی.pdf

مراجع

• آرین­ پور، یحیی. (1376). از نیما تا روزگار ما، تهران: انتشارات زوار
• بهجت تبریزی، شهرزاد. (1386). «شهریار ملک ادب»، مجلۀ کتاب ماه ادبیات، 11(5)، 111-110.
• ذبیحی، مرتضی. (1376). فرهنگ عامه در اشعار فارسی شهریار، اراک: انتشارات ذره­بین.
• رامپوری، غیاث­الدین .(1375). غیاث­الغات، چاپ دوم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
• روانبُد پیشنی، عبدالله. (1396). منظومۀ مکّران، مقدمه و ترجمه و توضیح: عبدالغفور جهاندیده، تهران: انتشارات شیخ شرفی.
• شاه­ حسینی، ناصرالدین. (1368). شناخت شعر، چاپ دوم، تهران: موسسۀ نشر هما.
• شریفی، محمد.(1388). فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ سوم، تهران: فرهنگ نشر نو-انتشارات معین.
• شریفیان، مهدی. (1386). «بررسی فرایند نوستالژی در اشعار سهراب سپهری»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، 5(8)، 72-51.
• شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1390). با چراغ و آینه، تهران: انتشارات سخن.
• شوکتی، آیت. (1399). «حیدربابا، ترجمان غریبانگی شهریار»، فصلنامۀ ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، 10(3)، 110-87.
• شهریار، محمدحسین. (1377). سلام بر حیدربابا، ترجمۀ کریم مشروطه ­چی، تهران: انتشارات دنیا.
• شهریار، محمدحسین. (1386). حیدربابا، ترجمۀ میر صالح حسینی، تهران: نشر جمهوری.
• محمدی، حسنعلی. (1372). شعر معاصر ایران (از بهار تا شهریار)، ج2، قم: بی­نا.
• میرصادقی، میمنت. (1385). واژه­نامه هنر شاعری، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.