تبیین ارتباط مبانی انسان‌شناختی عرفان با گزاره‌های اخلاقی با تکیه بر زیبایی‌شناسی هیوم

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 53، آذر 1400، صفحه 85-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده زهرا طباطبایی¹؛ خلیل بهرامی قصرچمی^{* 2}؛ جواد استادمحمدی²

¹دانشجوی دکترای تصوّف و عرفان اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

²استادیار گروه عرفان اسلامی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران.

چکیده

چکیده
اخلاق عرفانی به ‌عنوان یکی از رویکردهای دقیق و عمیق اخلاقی است که با مبـانی انـسان شـناختی غنی و جامع خود، بستری لازم و کافی را برای طرح گزاره‌های اخلاقی و به دست آوردن بـالاترین آموزه‌های اخلاقی فراهم آورده است. دیوید هیوم، از فیلسوفان اسکاتلندی و از پیشروان مکتب تجربه‌گرایی است که اخلاق در نظریّه‌اش جایگاهی بسیار برجسته دارد و حتّی به تعبیری مهم‌ّترین موضوع مورد توجّه اوست. این مقاله بر آن است تا با نگرشی تحلیلی– توصیفی به بررسی ارتباط مبانی انسان‌شناختی عرفان با گزاره‌های اخلاقی با تکیه بر زیبایی‌شناسی هیوم بپردازد. نظر به این که اخلاق و زیبایی هر دو مبتنی بر احساس و ذوق هستند، از یک جنس‌اند. به نظر هیوم هر چیزی که به واسطة زیبایی، ایجاد لذّت کند، فضیلت محسوب می‌شود. بنابر این مبنای تشخیص فضایل و راذیل اخلاقی، لذّت و رنج است. نگارنده به ارتباط اخلاق و زیبایی دست یافته و به این نتیجه رسیده که زیبایی از شاخص‌های مهمّ تبیین اخلاق در نظام فلسفی هیوم است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: اخلاق؛ و زیبایی شناسی؛ هیوم؛ ذوق؛ لذّت

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف - کتب

• قرآن کریم.
• ابن عربی، محیی‌الدّین، (1339ق)، انسان الکامل، جمع آوری، بی‌جا.
• _____________ ، (1382)، رسالة غوثیه، مترجم حسن گیلانی، مصحح نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
• ابن منظور، جمال الدّین محمّد ابن مکر، (2000م)، لسان العرب، جلد پنجم، بیروت: دارالصادر للطباعة و النشر.
• سیّاح، احمد، (1382)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، جلد۱، تهران: اسلام، چاپ چهارم.
• طباطبائی، محمّدحسین، (1371)، انسان از آغاز تا انجام، ترجمه و تعلیقات صادق لاریجانی، تهران: الزّهرا، چاپ دوم.
• غزالی، محمّدبن محمّد، (1389)، احیاء علوم الدّین، ترجمة مؤیّدالدّین خوارزمی، به کوشش حسین خدیو جم، چاپ ششم، قم: علمی و فرهنگی.
• فیض کاشانی، ملأ محسن، (1372)، محجة البیضاء، جلد 7، ترجمة سیّد محمّدصادق عارف، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
• _______________، (1387)، الحقائق فی المحاسن الأخلاق، قم: موسّسة دار المجتبی.
• قیصری، داود، (1375)، شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
• کاپلستون، فردریک، (1370)، تاریخ فلسفه، ج 5، ترجمة امر جلال الدّین اعلم، تهران: سروش.
• کاشانی، عبدالرّزاق، (1629ق)، اصطلاحات الصوفیة، تحقیق دکتر عاصم ابراهیم الکیالی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
• ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­___________، (1381)، شرح منازل السائرین، قم: بیدار، چاپ اوّل.
• کارول، نوئل، (1392)، هنر و قلمرو اخلاق، مترجم: محسن کرمی، تهران: ققنوس.
• مسکویه، ابوعلی، (بی‌تا)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الأعراق، با مقدمه حسن تمیم قاضی شرعی، بیروت: دارالکتاب.
• مکی، ابوطالب، (1617ق)، قوت القلوب، بیروت: دار الکتاب العلمیة.
• مولوی، جلال‌الدّین محمّد، (1378)، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، با مقدّمة استاد بدیع‌الزّمان فروزانفر، تهران: امیر مستعان.

 

ب-  مقالات

• بهلولی فخودی، محسن، (1388)، «منتقدان واقعی معیار قضاوت زیبایی شناسی از دیدگاه هیوم»؛ پژوهش‌های فلسفی کلامی، تابستان، شمارة 4 سال دهم.
• معصومی، سعیده، (1397)، «رویکردی بر زیبایی و ذوق از دیدگاه دیوید هیوم»، پنجمین همایش متن پژوهی ادبی نگاهی تازه به سبک شناسی، بلاغت و نقد ادبی.
• همّتی، ذوالفقار، (1398)، «ارتباط اخلاق و زیبایی شناسی در فلسفه هیوم»، پژوهش‌های فلسفی، بهار، شمارة 26.

 

ج- منابع خارجی

• Baillie Jams (2001) Hume on morality, Routledge philosophy Guid books, London and newyork.
• Hume, David (1826) Philosophical works of David Hume. In four Volmes. Edinburgh.
• Hume , David (1888) Atreatise of Human Nature an Attempt to Introduce the Experimentd Methad by of Reasoning into Moral subjects: edited by L.A. selby – Bigge, M.A. oxford: Clarendon press.
• Hume, David (2005) Enguiries Concening the Human Undestanding and concerning the Principles of Morals. Liberty fund Inc.
• Hipple,walter (1957) the beautifull, the sublime and the Picturesgue in Eighteerrth centurg, carbondale.
• Halbersrs Part, William.H (winter 1971)Hume's Real problem, the Journal of Aesthetic and Art criticism. Vol. 30. Ni.2, pp:209-214.
• Caalun (winter. 1976) Hume and the foundation of Taste, the journal of Aesthetic and Art criticism. Vol .35, No.2, pp:201-215.
• Kristeller, P.O. (1951), The Modern sys tem of the  Jounal of the history of  ideas. Vol.12, no. 4, pp:496-527.
• CT, (2008), Mitochondria and Cellular Oxygen Sensing in the HIF Pathway, Biochem J 409, 19-26.
• Theodore, A (spring, 1994) Rrthinking Hume standard of Taste. The journal if Aesthetic and Art Criticism. Vol. 52, No.2. pp: 162-182.
• Dabney (2001)hume's Arsthetic theory, Taste and sentiment. Routledge.