تحلیل مقایسه‌ای مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه در شعر بدرشاکر السیاب و نیما یوشیج

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 53، آذر 1400، صفحه 155-176   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

فروغ الهی^*

استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد زابل، دانشگاه آزاد اسلامی، زابل، ایران

چکیده

چکیده
درام یا نمایشنامه کلمه‌ای یونانی به معنای حالت، کنش و حادثه است که در آغاز  فقط یادآور نمایشنامه‌های یونانی بود، اما امروز دیگر منحصر به تئاتر نیست، بلکه عناصر و ویژگی‌های آن همچون گفتگو، شخصیّت، حادثه، کشمکش و.... در هنرهای دیگری همچون شعر نیز ظاهر شده و یکی از بهترین شیوه‌های بیان، در شعر معاصر عربی و فارسی محسوب می‌شود. در این میان، بدر شاکر‌السیاب و نیما یوشیج پس از عبور از ساختار و مضامین کهن، عناصر نمایشی را به عرصه شعر وارد کردند. به این معنا که آزادی از قید وزن، قافیه، تنوع بحرهای عروضی، استفادة گسترده از اسطوره و نماد و توانایی وافر آنها در خلق تصاویر جدید، همچنین گرایش به رئالیسم موجب شد تا فصل جدیدی از نوآوری در اشعار این دو شاعر پرآوازه عراقی و ایرانی، گشوده شود. پژوهش حاضر، با روش توصیفی – تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به تبیین، تحلیل و مقایسه مهم‌ّترین عناصر نمایشنامه‌ای یعنی کشمکش، حادثه، گفتگو و شخصیّت‌پردازی، در شعر نیما و سیاب پرداخته ‌است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: اشعار دراماتیک این دو شاعر، در زمرة نمایشنامه‌های خواندنی یا اشعار نمایشی هستند که به هدف لذّت ادبی ‌‌و­­­ ­­کلامی سروده شده‌اند، نه اجرا بر روی صحنه. هر دو شاعر تا حدود زیادی در استفادة آگاهانه از مهم‌ّترین عناصر نمایشی در شعر خود موفّق بوده­اند. لیکن مهم‌ّترین تفاوت دیدگاه دراماتیک نیما نسبت به سیاب، گرایش به دکلاماسیون به عنوان یکی از عناصر و اهداف سرودن اینگونه اشعار است. 

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: شعر نمایشی؛ عناصر نمایشنامه؛ بدر شاکر السیاب؛ نیما یوشیج

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتب

1- اسلین، مارتین، (1375)، دنیای درام، ترجمة محمّد شهبا، تهران: بنیاد سینمایی فارابی، چاپ اوّل.

2-  الحاوی، ایلیا، (1980)، بدر شاکر السیاب، ج 1، بیروت : دارالکتاب اللبنانی.

3- السیاب، بدر شاکر، ( 1997)، المجموعة الکاملة، بیروت: دارالعودة.

4- اگری، لاجوس، (1385)، فن نمایش نامه نویسی، ترجمة مهدی فروغ، تهران: نگاه، چاپ دوم.

5-  براهنی، رضا، (1380)، طلا در مس، تهران: زریاب، چاپ اوّل.

6- پورنامداریان، تقی، (1381)، خانه‌ام ابری است (شعر نیما از سنّت تا تجدید)، تهران: سروش، چاپ دوم.

7- تلمیه، عبدالمنعم، (1975)، مقال فی کتاب حرکات التجدید فی الادب العربی، دارالثقافة: القاهره.

8- حسین رامز، محمّدرضا، ( 1972)، الدراما بین النظریة و التطبیق، بیروت: الموسسة العربیة للدراسات.

9- حمادة، ابراهیم، (1971)، معجم المصطلاحات الدرامیة و المسرحیة، ط1، قاهرة: دارالشعب.

10-  دستغیب، عبدالعلی، ( 1345)، تحلیلی از شعر نو فارسی، تهران: صائب، چاپ اوّل.

11- عزمی، الصالح، ( 1996)، اوّلیه المسرح، مجلة کلیة الآداب، المجلد الاول، بغداد، عدد 14.

12- عطا محمّد شیخ عمر، رمضان، ( 2011)، رسالة البنیة الدرامیة فی شعر محمود درویش، الاردن: جامعة العلوم الاسلامیة العالمیة.

13- القاضی، شیخ، (2012)، الدراما فی شعر بدر شاکر السیاب، رسالة لنیل شهادة الماجستیر، الجزیرة: جامعة وهران.

14- مطوری، سارا، (1389)، نظریّة عناصر داستانی نیما یوشیج و بازتاب آن در شعر او، پایان نامه کارشناسی ارشد، هرمزگان، دانشگاه هرمزگان.

15-  نوبل، ویلیام، (1387)، تعلیق و کنش داستانی، ترجمة مهرنوش طلایی، اهواز: رسش، چاپ اوّل.

16-  یوشیج، نیما، ( 1376)، نامه‌های نیما یوشیج، به کوشش شراگیم یوشیج ، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

17-  _______ ، 1386)، دیوان اشعار، گرد آوری و تدوین سیروس طاهباز، تهران: نگاه.

18-  _______ ، ( 1385)، درباره هنر و شعر و شاعری، به کوشش سیروس طاهباز، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

 

ب: مقالات

19- جمشیدی، رضا؛ محمّدی دهنوی، محمّد، (1393)، «کارکرد نمادین ققنوس در شعر نیما»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال سوم، شمارة 9، صص: 73-63.

20- ناظرزاده کرمانی، فرهاد، (1377)، «جستاری در زمینه نمایشنامه خواندنی»، مجلّه هنر، شماره 37، صص: 47-58.

21- ______________، (1370)، « مطالعه تطبیقی میان نمایشنامه و داستان» ، فصلنامة هنر، تابستان، 1373، شماره 25، صص: 274-281.