ابن‌فارض و حافظ درجستجوی تجلیات الهی

عرفان اسلامی

مقاله 6، دوره 19، شماره 71، فروردین 1401، صفحه 99-116   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حسین فامیلیان سورکی^{* 1}؛ علی ابوالحسنی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

در اندیشه‌های عرفانی، اصل جهان‌بینی عارف بر محور وحدت وجود است. اینکه ذات حق به جلوه‌های گوناگون در کثرات و تعینات تجلّی­کرده­است و آن‌ها را آیینۀ تمام­نمای حق نموده­است. باتوجه­به تأثر حافظ از اندیشه‌های ابن­فارض این مفهوم در اندیشۀ عرفانی وی نیز واردشده­است. در ادبیّات تطبیقی نقاط اشتراک و افتراق، تأثیر و تأثر دو ادیب وکار آن‌ها بررسی­می‌شود. ادبیّات ملی یک کشور را غنی­می‌کند، باعث تبادل افکار و توسعۀ فرهنگی می‌شود و این‌گونه ادبیّات یک ملت را بر جهان عرضه­می­دارد؛ لذا در این جستار، سعی­شده­است جلوه‌های عرفانی دو شاعر معروف عربی و پارسی ابن­فارض مصری و خواجه­حافظ شیرازی در چارچوب ادبیّات تطبیقی و روش مقایسه‌ای بررسی­شود؛ اما آنچه قابل­اثبات می‌باشد این است که هر دو شاعر معروف، قدر اشتراک‌های در آبشخورها و زبان عرفانی دارند و در مفاهیم اساسی عرفانی مانند بحث تجلّی، قابل‌مقایسه‌اند و باتوجه­به تحلیل‌های انجام‌شده از زندگی اجتماعی و ادبی این دو ادیب معروف، خواجه حافظ شیرازی از ابن­فارض مصری به‌طور غیرمستقیم؛ یعنی از طریق تعلّم در مکتب‌های زمانه­اش تأثیر پذیرفته­است.

کلیدواژه‌ها

جلوه‌های عرفانی؛ ابن‌فارض؛ حافظ؛ تجلیات

مراجع