ماهیت فقهی و حقوقی دعاوی پیشگیرانه

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 13، شماره 50، مرداد 1401، صفحه 27-40   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید فرزانه¹؛ علی عباس حیاتی^{* 2}؛ فرامرز باقرآبادی³

¹دانشجوی دکتری، حقوق خصوصی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

²استادیار، گروه حقوق، دانشگاه رازی، کرمانشاه؛ واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران

³استادیار، گروه حقوق، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه فقهی دعاوی پیشگیرانه و بایسته‌های تقنینی آن است. روش توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که خداوند در سوره عصر به لزوم اقدامات پیشگیرانه در خصوص عدم بروز خسارت توصیه کرده است. در عین‌ حال بنای عقلا به ممانعت از اقدامات زیانبار توصیه نموده است. پیام مستقیم قاعده لاضرر آن است که به هر طریق ممکن می‌بایست مانع از بروز ضرر و خسارت شد. قواعد تسبیب و اتلاف نیز به لزوم انجام هر فعلی که مانع بروز خسارت می‌باشد، توصیه نموده است. بنابراین، می‌بایست دعوای پیشگیرانه جبران خسارت را به‌شرط منطقی بودن احتمال بروز خسارت توسط خوانده، به رسمیت شناخت. قوانین موضوعه نیز به‌صورت جزئی به این مورد اشاره کرده‌اند، لیکن رویه دقیقی برای این مهم تصور نیست. لذا، به استناد اصل 167 قانون اساسی و تفاسیر فقهی مربوطه می‌توان نظام قضائی را به شناسایی این نوع دعاوی ملزم دانست.   

کلیدواژه‌ها

جبران خسارت؛ پیشگیری؛ دعاوی؛ قاعده لاضرر؛ مسئولیت مدنی

مراجع

قرآن کریم.

امامی، سید حسن (1395). جزوه­ مسئولیت مدنی. تهران: دانشکده­ حقوق، دانشگاه شهید بهشتی.

بادینی، حسن (1395). فلسفه مسئولیت مدنی. تهران: شرکت سهامی انتشار.

بجنوردی، ‌محمدحسین (1419ق).‌ قواعد فقهیه. قم: نشر الهادی.

جزائری، سید محمدجعفر (141ق). هدی الطالی فی شرح المکاسب. قم: موسسه دارالکتاب، ج3.

حبیبی قبادیان، نشاط (1397). آیین رسیدگی به خسارات دادرسی با تاکید بر رویه قضایی. قانون یار، 2(6)، ص 45-67.

حسینی مراغی، میرعبدالفتاح (1417ق). العناوین. قم: جامعه المدرسین، ج2.

حیاتی، علی­عباس (1393). آئین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.

سنهوری، عبدالرزاق (1417ق). مصادر الحق فقه و الاسلامی. قم: آل البیت.

شمس، عبدالله (1383). آئین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات دراک، ج2، چاپ سوم.

صدری، سید محمد (1388). معاملات الکترونیک. کاشان: گلاب آدینه.

صدوق، محمد بن حسین (1390). من لایحضره الفقیه. تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ پنجم، ج4.

طباطبایی لطفی، عصمت السادات؛ روشنی، محمود (1395). قاعده تسبیب و رابطة آن با قاعده اتلاف. مطالعات فقهی و فلسفی، 2(7)، ص 73-91.

طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن بن علی (1396). تهذیب الاحکام. قم: آل البیت.

عموزاد مهدیرجی، رضا (1395). ایرادات قضائی بر نحوه طرح دعاوی حقوقی. تهران: دادگستر.

فخرالمحققین (1395). ایـضـاح الـفـوأد فى شرح اشکالات القواعد. قم: نشر اسماعیلیان.

فرزانه، سعید؛ حیاتی، علی‌عباس (1400). ماهیت فقهی و حقوقی وجود شرط علم و عمد در جبران خسارت دادرسی. مطالعات فقهی فلسفی، 12(45)، ص 1-20.

فرزانه، سعید؛ حیاتی، علی‌عباس (1399). آثار انتخاب نظریه وحدت یا تعدد مسئولیت مدنی بر تشریفات دعاوی خسارت در حقوق ایران و فرانسه. مطالعات حقوق بشر اسلامی، 9(1)، ص 113-142.

قاسم­زاده، سید مرتضی (1387). الزام­ها و مسئولیت مدنی بدون قرارداد. تهران: بنیاد حقوقی میزان.

قانون مسئولیت مدنی، مصوب 1339.

کاتوزیان، ناصر (1386). الزام­های خارج از قرارداد؛ ضَمان قهری. تهران: مؤسسه­ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، ج1، چاپ هشتم. 

کریمی، عباس (1399). ادلّه اثبات دعوی. تهران: میزان.

لطفی، اسدالله (1391). قواعد وجوب دفع ضرر محتمل و کاربرد آن در آیین دادرسی مدنی. دیدگاه‌های حقوق قضائی، 59(1)، ص 205-234.

واحدی، قدرت‌الله (1396). بایسته‌های آیین دادرسی مدنی. تهران: میزان.

یزدانیان، علیرضا (1379). حقوق مدنی؛ قلمرو مسئولیت مدنی. تهران: نشر ادبستان، ج1.

یزدانیان، علیرضا (1386). حقوق مدنی؛ قواعد عمومی مسئولیت مدنی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.

 

 

Fakour, H., Sheykholeslami, A. & Abbasi, M. (2020). Preventive Strategies for Damages Induced by Reconstructive Plastic Surgeries within Laws of UK and Iran. Medical Law Journal, 14(55), P.89-110.‏

Heidari, S., Mehri, S., Shariaty, V. & Hosseinzadeh, H. (2018). Preventive effects of crocin on neuronal damages induced by D-galactose through AGEs and oxidative stress in human neuroblastoma cells (SH-SY5Y). Journal of Pharmacopuncture, 21(1), P.18.‏

Kashkoulian, E., Sheikholeslami, A. & Naghavi, M. (2019). Environmental impact evaluation of Isfahan Steel Company and preventive strategies: A case study. Bioethics, 9(33), P.55-63.‏