مطالعه ای در باب جایگاه و ضرورت آزادی در معرفت شناسی نزد هگل

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 10، شماره 22، اسفند 1400، صفحه 27-43   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حامد شیوایی^{* 1}؛ شهلا اسلامی²؛ شمس الملوک مصطفوی³

¹دانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران،ایران

³دانشیار گروه فلسفه دانشکده ی علوم انسانی دانشگاه آزاد تهران شمال

چکیده

اساساً در متن و کانون نظام فلسفی هگل، فلسفه روح او قرار دارد. هگل در پدیدارشناسی روح، تلاش کرده است تا حرکت روح و سرمنزل‌های آن در تاریخ را مورد واکاوی قرار دهد. از منظر هگل، تاریخ جهان، تاریخ حرکت روح به سمت عقلانی شدن است. در واقع حرکت روح در تاریخ حرکتی خردگرایانه و عقلانی است و در هر منزل از تاریخ ما شاهد تعامل روح با تاریخ واقعی و عینی از یک سو و تاریخ فردی و آزادی فرد از سوی دیگر هستیم. تعامل این دو، سرانجام در روح مطلق که همان آزادی است، تحقق می‌یابد. بنابراین می‌توان صورت‌بندی حقیقی روح مطلق را در تاریخ مشاهده کرد. روح مطلق از نظر هگل، منزلگاهی است که همه حقایق ازلی تاریخی در آن به شکوفایی و تحقق غایی خود می‌رسند. به عبارت دیگر، روح مطلق، همان پرنده‌ای است که آزادانه بر دشت‌ها و تپه‌های تاریخ پرواز می‌کند. در فلسفه هگل، روح مطلق بدون آزادی امکان تحققِ ذات حقیقی‌اش را از دست خواهد داد. در واقع آزادی عنصر حیاتی و قوام‌بخش فلسفه روح هگل است. بی‌گمان در فلسفه هگل، همه امور، نسبتی با آزادی در مقام پدیدارکننده روح مطلق در دیالکتیک تاریخ دارند. بنابراین در تحقیق حاضر که بر اساس روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است، ضمن تلاش برای تشریح فلسفه روح هگل، به ویژه روح فردی، عینی و مطلق، به جایگاه و ضرورت آزادی در فلسفه روح هگل اشاره خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

آزادی؛ روح فردی؛ روح عینی؛ روح مطلق؛ هگل

مراجع

اردبیلی، محمدمهدی .(1390). آگاهی و خودآگاهی در پدیدارشناسی روح هگل، تهران: نشر روزبهان.

استرن، رابرت .(1394). هگل و پدیدارشناسی روح، ترجمه محمدمهدی اردبیلی و سید محمدجواد سیدی، تهران: انتشارات ققنوس.

استیس، والتر ترانس .(1381). فلسفه هگل، ترجمه حمید عنایت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

اینوود، مایکل .(1389). فرهنگ فلسفی هگل، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: کتاب نشر نیکا.

بروفسکی، جیکوب و مازلیش، بروس .(1378). ، سیر اندیشه در غرب از لئوناردو تا هگل، چاپ اول، ترجمه کاظم فیروزمند، تبریز، انتشارات اختر.

بیزر، فردریک .(1396). هگل، ترجمه سید مسعود حسینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ققنوس.

ذاکرزاده، ابوالقاسم .(1392).  فلسفه هگل، چاپ دوم، تهران: انتشارات الهام.

راسل، برتراند .(1373). تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، تهران، چاپ ششم.

راوچ، لئو .(1382). فلسفه هگل، ترجمه عبدالعلی دستغیب، تهران، نشر پرستو.

سولومون، رابرت. سی و کاتلین، م. هیگینز .(1395). عصر ایده‌آلیسم، تاریخ فلسفه راتلج، جلد ششم، ترجمه حسن مرتضوی، تهران: نشر چشمه.

سینگر، پیتر.(1379). فلسفه هگل، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.

صادقی، علی .(1386). آزادی و تاریخ: تأملاتی در دیالکتیک هگل، تهران: انتشارات پرسش.

فیندلی، جان. ن. و بربیچ، جان. و. .(1395). گفتارهایی درباره‌ی فلسفه هگل، چاپ سوم، تهران: نشر چشمه.

کاپلستون، فردریک. (1388). تاریخ فلسفه، ج ۶، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و سروش.

--- . (1375). تاریخ فلسفه، ج ۷، ترجمه داریوش آشوری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و سروش.

مارکوزه، هربرت .(1389) .خرد و انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، نشر نقره.

مجتهدی، کریم .(1390). افکار هگل، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

مک کارنی، جوزف .(1389). هگل و فلسفه‌‌ی تاریخ، ترجمه اکبر معصوم‌بیگی، تهران: انتشارات آگه.

وال، ژان آندره .(1387). ناخشنودی آگاهی در فلسفه هگل، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات آگاه.

والش، بلو، اچ. .(1363). مقدمه‌ای بر فلسفه تاریخ، ترجمه ضیاء‌الدین طباطبائی، چاپ اول، تهران: انتشارات امیرکبیر.

هگل، گئورگ ویلهلم فردریش. (1387). عقل در تاریخ، ترجمه حمید عنایت، تهران: انتشارات شفیعی.

--- . (1395). دانش پدیدارشناسی روح، ترجمه ابراهیم ملک‌اسماعیلی، چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

--- . (1396). درس‌هایی درباره فلسفه تاریخ، ترجمه ابراهیم ملک ‌اسماعیلی، چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

هیپولیت، ژان .(1387). مقدمه بر فلسفه تاریخ هگل، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات آگاه.

Ameriks, K. (1991). “Hegel and Idealism”, The Monist, 74: 386-402. Reprinted in Stern (ed), (1993), III: 522-37.

Beiser, Fredrick, (1993). The Cambridge companion to Hegel, first published, Cambridge University.

Dudeck, C. V. (1981). Hegel’s Phenomenology of Mind: Analysis and Commentary, Washington: University Press of America.

Gram, M. S. (1978), “Moral and Literary Ideals in Hegel’s Critique of” the Moral Word –view, Clio, 7: 375-402.

Harris, H. S. (1995), Hegel: Phenomenology and System, Indianpolis, Hackett.

Hegel, Friedrich (1977), The Phenomenology of Spirit, tran by A. V. Miller, Oxford: Oxford University Press.

--- (1986), Introduction to the lectures on the History of philosophy, Trans by T. M. Knox and A. V. Miller.

--- (2019), Philosophy of history, Edited by Rachel Zuckert and James Kreines, Cambridge University Pres

Kenni, Anthony (2006), An Illust rated BrieF History of western philosophy, second edited, Black well publishing.

Lauer, Q. (1976), A Reading of Hegel’s Phenomenology of Spirit, New York: Fordham.

Patten, Alen, (2002), Hegel’s Idea of freedom, montral, Mcgill University.

Plant, R. (1983), Hegel: An Introduction, Oxford: Oxford University Press.

Sedley, D. N. (1987), The Hellenistics Philosophers, Cambridge University Press.

Spelght, Allen (2001), Hegel, Literature and the Problem of agency. Cambridge University Pres.

Wood, Allen, W. (1990), Hegel’s Ethical Thought, Cambridge University Press.