شناسایی مولفه ها و ارائه مدل کاهش فرسودگی شغلی کارکنان(مورد مطالعه:سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی)

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 59، خرداد 1401، صفحه 111-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی اکبرزاده¹؛ کامران محمدخانی^{* 2}؛ نادرقلی قورچیان³؛ اختر جمالی⁴

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزش عالی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه مدیریت آموزش عالی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³استاد گروه مدیریت آموزش عالی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

⁴استادیار مدیریت آموزشی، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات ،تهران،ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضرشناسایی مولفه های فرسودگی شغلی و ارائه مدلی جهت کاهش فرسودگی شغلی کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی بود. روش پژوهش برحسب هدف، کاربردی؛ برحسب نوع داده، آمیخته (کیفی-کمی) از نوع اکتشافی متوالی و برحسب زمان گرداوری داده، مقطعی است. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش شامل خبرگان، متخصصین و افراد آگاه به امر در زمینه ارائه کاهش فرسودگی شغلی کارکنان بود. برای تعیین نمونه­های این پژوهش از روش نمونه­گیری غیرتصادفی هدفمند از 20 خبره استفاده شد. جامعۀ آماری بخش کمی شامل کلیه کارکنان سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به تعداد 2085 نفر بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه­ای چند مرحله­ای و محاسبه حجم نمونه بر اساس جدول مورگان تعداد 325 نفر به­عنوان آزمودنی انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه 56 گویه ای می باشد. روایی ابزار کمی از طریق روایی سازه ای به تایید رسید و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ 0.89 محاسبه گردید. نتایج حاصل از اجرای پژوهش نشان داد، مهمترین مولفه های فرسودگی شغلی در میان کارکنان تصمیم گیری و کنترل و نظارت، فناوری اطلاعات، نظام مالی و بودجه، نظام پاداش، سیستم تحقیق و توسعه، فضا، تجهیزات و امکانات، ویژگی فردی کارکنان، ویژگی فردی مدیران، فرهنگ سازمانی، امنیت شغلی، حمایت مدیریت، سیاسی، قانونی، دولتی، فرهنگی و اقتصادی می باشد. در مجموع شناسایی مولفه های فرسودگی شغلی و کاهش آن موجب افزایش بهره وری منابع انسانی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

فرسودگی؛ فرسودگی شغلی؛ مدل سازی

مراجع

اعتمادی، آیدا. حیدری، علیرضا. پاشا، غلامرضا. بختیارپور، سعید. مکوندی، بهنام. (1399). اثر بخشی آموزش مهارت های زندگی در محیط کار بر فرسودگی شغلی و شادکامی در کارکنان یک سازمان در اهواز، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11(43): 1-18.

حسنی، زهرا. بخششی، مرآت. میرشجاع، میناسادات. شریفی، مریم.(1400). ارتباط بین رضایت، فرسودگی شغلی کاردرمانگران و فیزیوتراپیست های شاغل در بخش کووید-19 مراکز درمانی، فرهنگ و ارتقای سلامت، 5(2 ):215-220.

حمیدی، فریده. شاملو، مهدی.(1400). اثربخشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر استرس شغلی و فرسودگی شغلی معلمان، پژوهش در تربیت معلم، 4 (1): 55-71.

خاکبازان، زهرا.(1385). بررسی رابطه بین منبع کنترل و فرسودگی شغلی معلمان ابتدایی مدارس دولتی شهر نیشابور، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده، دانشگاه علامه طباطبایی.

رسولی، زینب.(1391).بررسی رابطه استرس شغلی و فرسودگی شغلی بامیزان بهره وری در خلبانان، علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 10 (1): 133 -137.

زرگرشیرازی، فریبا. احدی، حسن. نادری، فرح. فرخی، نورعلی.(1396).پیش بینی فرسودگی شغلی بر اساس احترام سازمانی و حمایت اجتماعی ادراک شده پرستاران زن، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ،  9 (1): 33 – 23.

زمینی، سهیلا. حسینی نسب، داوود. زمینی، سمیرا. زارعی، پروین.(1389). بررسی رابطه فرهنگ سازمانی با رضایت شغلی و فرسودگی شغلی در میان کارکنان دانشگاه تبریز، فصلنامه سلامت کار ایران، 8 (1): 40-30

سلحشور، فرزاد. اسماعیلی، فاطمه.(1400). دلایل فرسودگی شغلی اساتید دانشگاه ایرانی در رشته ی آموزش زبان انگلیسی: مطالعه ی موردی، مجله تحقیقات زبان انگلیسی ایران، 9(1 ): 123-137.

سینا، حمید. کریم زاده، صمد. ناظم، فتاح. احمدی، عباداله. (1393). ارائه مدل ساختاری پیش بینی ابعاد فرسودگی شغلی براساس کیفیت زندگی کاری، تعهد سازمانی و مدیریت دانش مدیران زن دانشگاه آزاد اسلامی منطقه یک، زن و جامعه، 5(19):1-18.

سید جوادین، سید رضا، شهباز مرادی، سعید.(1385). فرسودگی شغلی: پژوهشی در شرکت حفار نفت جنوب، فصلنامه علوم مدیریت ایران، 1 (2): 87-63.

شهناز دوست، معصومه. مقصودی، شاهرخ. تبری، رسول. کاظم نژاد لیلی، احسان.(1390).ارتباط فرسودگی و حمایت شغلی پرستاران، مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، 20 (4): 59-49.

عاطف، لاله. روح الامین، مریم. نوری، ابوالقاسم. مولوی، حسین.(1385). میزان فرسودگی شغلی و خشنودی شغلی پزشکان جراح عمومی و متخصص داخلی شهر اصفهان، مجله دانش و پژوهش در روانشناسی، 29: 151-129.

عرب، محمد. رحیمی، عباس. والی، لیلا. روانگرد، رامین. اکبری ساری، علی.(1391). بررسی ارتباط بین شاخص‌های محیط کاری پرستاران و ابعاد فرسودگی شغلی آنان در بیمارستان‌های عمومی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، سلامت کار ایران،۹ (۳) :۵۱-۳۹.

فتحی، جلیل. نورزاده، سعید. صمدی، مهران. سحرخیزعربانی، آرش. (1400). بررسی رابطه بین خودکارآمدی، خودانگاره و فرسودگی شغلی معلمان زبان انگلیسی ایرانی: رویکرد مدل معادلات ساختاری، زبان پژوهی (علوم انسانی)، 13(39 ):33-55. 

کوچکی نژاد، ارم. ساداتی، مرضیه. معافی مدنی، سیده خدیجه.(1399).الگویابی ساختاری هوش معنوی بر فرسودگی شغلی معلمان با نقش میانجی تعهد سازمانی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 11 (4): 25-40.

Boyas، J, Wind، L H، Kang، S-Y. (2012). exploring the relationship between employment-based social capital، job stress، burnout، and intent to leave among child protection workers: An age-based path analysis model, Children and Youth Services Review. 34(1):50-62.

Chigerwe، M، Boudreaux، K. A. and Ilkiw، J.E. (2020). Correction to: Assessment of burnout in veterinary medical students using the Maslach burnout inventory-educational survey: a survey during two semesters، BMC Medical Education.

Maslach، C، Leiter، M.P. (2008) Early predictors of job burnout and engagement، Journal of Applied Psychology, 93 (3): 498-512.

Toobayi، s. Dagig A. Hagh Shenas، h. (2009). Burnout and its Relationship with mental health and Personal characteristics of dentists, Journal of Shiraz Medical University، 10(4) :335-348.