بررسی تقابل مفهومی در مثنوی مولوی (با تکیه بر حواس ظاهری و باطنی) بر ‌اساس نظریّة انسان‌شناسی کلود لوی ‌استروس

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 54، اسفند 1400، صفحه 1-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ربابه عباسی صاحبی¹؛ حسین منصوریان سرخگریه^{* 2}؛ رضا فرصتی جویباری³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.

²دانشیارگروه زبان وادبیّات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاداسلامی، قائم شهر، ایران.

³استادیار گروه زبان وادبیّات فارسی، واحد قائم شهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائم شهر، ایران.

چکیده

چکیده
نظریة ساختار دو قطبی و تقابلی، از نظریّة ساخت­گرایی متأثر شد و برجسته‌ترین نظریّه‌پرداز این حوزه، کلودلوی استروس است که به تحلیل زوایا و ابعاد وجودی انسان در مواجهه با جهان اطراف می‌پردازد. وی معتقد است که ساختار ذهن انسان برای درک پدیده­ها، هر پیوستاری را در قطب­های متقابل دوگانه­ای قرار می­دهد و این کنش ذهنی فراگیر در نهایت منجر به تقابل­های دوگانه می­شود. بنابراین، هر ساختار تفکّر بدوی بر تقابل استوار است. این نگرش، در باورهای ادبیّات عرفانی ما نیز دیده می‌شود. از آنجا که مولوی، خود از واضعان عرصة عرفان اسلامی است، از کتاب مثنوی او می‌توان به عنوان منبعی ارزشمند برای اظهار و ابلاغ آموزه‌های عرفانی سود جست که سرشار از انواع رابطه‌های تقابلی حواس ظاهر و باطن، آن هم با زبان تمثیل و یا در قالب حکایت است که می‌توان با تحلیل آنها، ساختار اندیشة مولانا را در حوزة انسان‌شناسی ترسیم کرد. در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی، با محور قرار دادن رابطة دوگانه لوی استروس، تقابل حواس ظاهری و باطنی را در مثنوی مولوی به عنوان دو ضدّ متعامل که رابطه و پیوند اثرگذاری نسبت به هم دارند، مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: کلود لوی استروس؛ مثنوی معنوی؛ انسان‌شناسی ساختاری؛ حواس ظاهری و باطنی؛ تقابل دوگانه

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• استروس، کلود لوی، (1372)، انسان­شناسی ساختاری، ناصر فکوهی، تهران: فرهنگ.
• ____________، (1376)، اسطوره و معنا، شهرام خسروی، تهران: مرکز.
• خوارزمی، تاج‌الدّین حسین، (1374)، شرح فصوص الحکم، نجیب مایل هروی، ج1، تهران: مولی.
• رسولی، ناصر، (1378)، بررسی تطبیقی اندیشه­های افلاطون و مولوی، تهران: بهجت.
• رمضانی، ولی‎الله و غربی، موسی­الرضا، (1395)، درآمدی بر ساختارگرایی استروس، تهران: جهاد دانشگاهی.
• ریور، کلود (1388)، درآمدی بر انسان‌شناسی، ترجمة ناصر فکوهی، چ8، تهران: نی.
• صفوی، کوروش، (1392)، درآمدی بر معنی­شناسی، تهران: سورة مهر.
• عبدالحکیم، خلیفه، (1365)، عرفان مولوی، احمد میرعلایی و احمد محمدی، تهران: مؤسسه کتاب­های جیبی.
• کوزر، لوئیس‌آ، (1384)، نظریّة تقابل‌های اجتماعی، ترجمة عبدالرّضا نواح، اهواز: رسش.
• محمّدی اصل، عبّاس، (1395)، انسان شناسی کلود لوی استروس، تهران، آرمان رشد.
• مولوی، مولانا جلال‌الدّین محمّد، (1370)، مثنوی معنوی، به کوشش محمّد استعلامی، تهران: زوّار، چاپ اوّل.

 

ب: مقالات و منابع خارجی

• جواری، محمّدحسین و مهناز رضایی (1395)، «ساختار اسطوره و زبان، ساختار خویشاوندی و زبان در مردم‌شناسی ساختاری کلود لوی استروس»، نشریّة جستارهای زبانی، دورة 7، ش5، ص: 43-66.
• شاکریان، طاهره و دیگران، (۱۳۹۹)، «فلسفه امتحان الهی و صفات مبتلایان در مثنوی با رویکردی به قرآن کریم»، فصلنامة دهخدا، زمستان، ش ۴۶، دورة ۱۲، ص:۲۶۵-۲۹۲.
• بارت، رولان، (1390)، «هنر و ادب غرب: نشانه شناسی و فضای شهری» ترجمة عظیمه ستّاری، سورة اندیشه، شمارة 50 و 51.
• Lévi-Strauss, C. (1964), Totemism, Merlin, London.