بررسی نشانه‏ شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) در اشعار فروغ فرّخزاد

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 54، اسفند 1400، صفحه 43-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

آرش مشفقی^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

چکیده
با نگاهی ژرف‏کاوانه به آثار ادبی شاعران و نویسندگان ادبی می‏توان به رشد و تکاپو و ارتباط  ادبیّات و روانشناسی پی برد. چرا  که، هر اثری که خلق می‏شود خارج از دنیای روانشناسی نمی‏باشد. زیرا حالات درون روانی خالق اثر بر اثر خلق شده، سایه افکنده و در واقع اثر ادبی بیانگر پویش‏های درون روانی ناهشیار و هشیار نویسنده است. یکی از این حالات رایج در افراد، خاصه در شاعران، می‏‏تواند افسردگی باشد که منجر به «افسرده‏واری» می‏گردد. اختلال افسردگی، که داخل طبقۀ اختلال‏های خُلقی قرار می‏گیرد، در شکل کامل آن انواع مختلفی دارد که یکی از انواع آن اختلال دو قُطبی ( مانیک- دپرسیو) می‏باشد. هدف این پژوهش بررسی اشعار فروغ فرّخزاد، معروف به پری شاهدخت شعر معاصر، با توجّه به نشانه‏شناسی اختلالات دوقطبی (مانیک- دپرسیو) بود. برای این منظور از روش تحلیلی اشعار این شاعر استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل چنین به نظر می‏رسد، وجود دو کشانندۀ اساسی مرگ و زندگی در اشعار فروغ چشمگیر است. شاعر توانسته است دو درون‏مایۀ متباین و ضد و نقیض را با شگرد هنرمندانه در لابه لای اشعار خویش جا دهد، که همۀ اینها از حالات درون روانی سرشار از تقابل‏ها و تضادهای انسان نشأت می‏گیرد. عامل اصلی این حالات را می‏توان به شکست‏ها، ناکامی‏ها، و عقب افتادگی‏های دانش اجتماعی و... هر انسانی نسبت داد، در اشعار این شاعر به طور برجسته‏ای نمایان است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: اختلالات خُلقی؛ اختلالات دو قطبی؛ افسردگی؛ اشعار فروغ فرّخزاد

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف - کتابنامه

1- آزاد، حسین، (1382)، آسیب‏شناسی روانی (1)، تهران: بعثت، چاپ هفتم.

2- اقتصادی نیا، سایه، (1394)، هم شاعر، هم شعر، تهران: نشرمرکز، چاپ اوّل.

3- براهنی، رضا، (1371)، طلا در مس (در شعر و شاعری)، ج 2، تهران: ناشر نویسنده.

4- زرّین‏کوب، عبدالحسین، (1388)، آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن، چاپ هشتم.

5- شمیسا، سیروس، (1383)، راهنمای ادبیات معاصر، تهران: میترا، چاپ اوّل.

6- ـــــــــــــــ ، (1378)، نقد ادبی، تهران: فردوس، چاپ اوّل.

7- جلالی، بهروز، (1377)، جاودانه زیستن، در اوج ماندن، تهران: مروارید، چاپ دوم.

8- ــــــــــــ ، (1376)، در غروبی ابدی، مجموعه آثار منثور فروغ، تهران: مروارید.

9- جمشیدی، اسماعیل، (1376)، خودکشی صادق هدایت، تهران: زرّین، چاپ دوم.

10- جوانمرد، غلامحسین، (1395)، آسیب‏شناسی روانی (2)، تهران: دانشگاه پیام نور، جاپ دهم.

11- عابدی، کامیار، (1380)، به رغم پنجره‏های بسته: شعر معاصر زنان، تهران: کتاب نادر، چاپ اوّل.

12- غیاثی، محمّدتقی، (1385)، نقد روانشناختی متن ادبی، تهران: نگاه، چاپ اوّل.

13- فرخزاد، فروغ، (1385). دیوان، تهران: پل، چاپ پنجم.

14- ــــــــــــ ، (1369)، تولّدی دیگر، تهران: مروارید، چاپ شانزدهم.

15- ــــــــــــ ، (1348)، دیوار، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.

16- فرّخزاد، پوران، (1380)، کسی که مثل هیچکس نیست، تهران: کاروان.

17- ماسن، ه. ج.، کیگان، ج.، کارول، آ. و کانجر، ه. ج، (1395)، رشد و شخصیّت کودک، ترجمة یاسایی، مهشید، تهران: رشد.

18- مرادی کوچی، شهناز، (1379)، شناختنامۀ فروغ فرّخزاد، تهران: قطره، چاپ اوّل.

19- نیکبخت، محمود، (1372)، از گمشدگی تا رهایی، اصفهان: مشعل.

20- یاوری، حورا، ( 1387 )، رانکاوی و ادبیّات: دو متن، دو انسان، دو جهان، تهران: سخن، چاپ اوّل.

 

ب- مقالات و منابع خارجی

21- آریان، حسین؛ تلخابی ، مهری، ( 1399 )، «تحلیل مفهوم مرگ در شعر فروغ فرّخزاد بر اساس نظریّۀ استعاره شناختی»، نشریّۀ مطالعات زبانی و بلاغی، پاییز و زمستان، دورۀ 11، شمارۀ 22، صص: 7 – 36. 

22- بختیاری، محمّد‏رضا، (1393)، «نگاهی به شعر و اندیشۀ فروغ فرخزاد»، فصلنامه پژوهش‏های ادبی و بلاغی، سال دوم، شمارة 8، پاییز، صص 87-108.

23- ذوالفقارخانی، مسلم، (1399)، «بررسی اصالت زن – طبیعت و اندیشه‌های طبیعت گرایانه فروغ فرّخزاد»، فصلنامۀ پژوهشنامه ادب غنایی، پاییز و زمستان، دورۀ 18، شمارۀ 34، صص: 123 – 142.

24- عبّاسی، حبیب‌اله؛ رامیار، رامک، (1399)، «بررسی نشانه‌های دینی در شعر فروغ فرّخزاد با استفاده از نظریّۀ نشانه شناسی پیرس»، نشریّۀ متن پژوهی ادبی( زبان وادبیات فارسی) زمستان، دورۀ 24، شمارۀ 86، صص: 163 – 190.

25- کریمی حاجی خادمی، فرید، (1399)، «مؤلّفه‌های هستی شناسانۀ هایدگر در شعر فروغ فرّخزاد»، نشریّۀ پژوهشنامه اورمزد، بهار، شمارۀ50، صص: 100 – 121.

26_ American psychiatric Association (APA) (2013). Diagonistic and statistical Manual of mental Disorders. 5^thedn. Washington, DC: APA.

27_Kring, Ann M., Johnson, Sheri L., Davison, Gerald C., Neale,John M. (2010). Abnormal Psychology. Eleventh Edition. John Wiley & Sons, Inc. USA.

28_Sarason, E., J. and Sarason, B., R. (2005). Abnormal Psychology: The problem of maladaptive behavior.  Longman Higher Education. USA.