آموزش تفکر به مثابه نوشتار؛ براساس نقد دریدا از خوانش فوکو در رابطه بین عقل و جنون در کوگیتو دکارت

 پژوهشهای معرفت شناختی

دوره 10، شماره 22، اسفند 1400، صفحه 81-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

بهمن کریم زاده^*

گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران، سراوان

چکیده

مفهوم تفکر و اندیشیدن یکی از مسائل مهم معرفت شناسی است که فیلسوفان و معرفت شناسان از دیرباز تا کنون دیدگاه های گوناگونی درباره چیستی تفکر و چگونگی ارتباط آن با عقل ابراز داشته اند. در این نوشتار، ما به بازسازی مفهوم تفکر از دیدگاه دریدا به وسیله نقد او از خوانش فوکو از "من می اندیشم" دکارت پرداخته و چگونگی ارتباط آن را با آموزش تجزیه و تحلیل می کنیم. بر طبق دیدگاه فوکو، دکارت جنون را از تفکر کنار می گذارد، در حالی که به اعتقاد دریدا در کوگیتو، جنون وضعیتی از تفکر (درون تفکر) می باشد. در خوانش دریدا، کوگیتو نقطه صفری است که در آن عقل و جنون در هم تنیده اند. در حالی که فوکو دکارت را چنین تفسیر می کند؛ من فکر می کنم، پس من مجنون نیستم، دریدا او را چنین می خواند: مجنون باشم یا نباشم، من فکر می کنم، پس هستم. از سوی دیگر دریدا اذعان دارد که تفکر خود، نوعی نوشتن است، فکر کردن؛ یا همان نوشتن، فقط به لطف غیاب و وضعیت های امکان نیافته، و عقلانیت فقط به لطف عدم عقلانیت، یعنی جنون، امکان می یابد. نوشتار دریدایی نیز به واسطه رابطه ای مضاعف با آموزش فوکوی معلم امکان می یابد؛ استاد در ابتدا دانشجو را با فراهم نمودن دانش و طرز تفکر مناسبی آموزش می دهد و سپس دانشجو بخاطر این که خود فکر کند و صدای منحصر بفرد خود را ایجاد نماید، استاد را به چالش می کشد

کلیدواژه‌ها

"آموزش تفکر"؛ "نوشتار"؛ "عقل"؛ "جنون"؛ "دریدا"

مراجع

دریدا، ژاک (1399). کوگیتو و تاریخ جنون، ترجمه مریم ولیانی، تهران: نشر هرمس

پارسا، مهدی (1393). دریدا و فلسفه، تهران: نشر علمی

کریم زاده، بهمن، یاری دهنوی، مراد، باقری، خسرو، علوی، حمیدرضا (1398). فلسفه نوشتار از دیدگاه دریدا و پیامدهای آن در تعلیم و تربیت، مبانی تربیت، 9(1)، 130- 149.

Derrida, J. (1976). Of Grammatology. (G .Ch. Spivak, Trans), Baltimore: John Hopkins University Press.

--- (1981). Positions (A. Bass, Trans.). Chicago: The University of Chicago Press.

--- (1984).  Margins of philosophy (A. Bass, Trans.). Chicago: The University of Chicago Press.

--- (1994). The history of madness in the age of psychoanalysis. Critical Inquiry, 20, 227–266.

--- (2006). Writing and difference (A. Bass, Trans.). London: Routledge.

Descartes, R. (1996). Meditations on first philosophy (J. Cottingham, Trans.). Cambridge: Cambridge University Press.

Foucault, M. (2006a). History of madness (J. Murphy & J. Khalfa, Trans.). London: Routledge.

--- (2006b). My body, this paper, this fire. In History of madness (J. Murphy & J. Khalfa, Trans., pp. 550–574). London: Routledge.

Sanir, I (2020). Education and Thinking in Continental Philosophy, Contemporary Philosophies and Theories in Education, 17, 114-145

Trifonas, P. (2000). The Ethics of Writing: Derrida, Deconstruction and Pedagogy, Lanham: Rowman and Littlefield Publishers.

Williams, E. (2016). The ways we think: From the stairs of reason to the possibilities of thought. Hoboken: Wiley-Blackwell.