تاثیر آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی (پرورش ماهی) همراه مصرف با کودهای دامی و شیمیایی بر عملکرد هندوانه رقم نیاگارا

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

دوره 16، شماره 3، آذر 1400، صفحه 53-63   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احد مدنی^{* 1}؛ محسن رجبی²

¹اسنادیار زراعت - دانشگاه آزاد اسلامی گناباد

²کارشناسی ارشد زراعت- دانشگاه آزاد اسلامی گناباد

چکیده

محدودیت منابع آبی در کشور و نیاز مردم به مواد پروتئینی سالم باعث شده تا بهره برداری و استفاده چند منظوره از منابع آبی و همچنین تولید ماهی به منظور تامین نیازهای مردم و تقویت بنیه اقتصادی کشاورزان مورد توجه قرار گیرد. .جهت بررسی اثرات آبیاری با استخر های دو منظوره همراه با استفاده از کود بر روی پارامترهای کمی هندوانه رقم نیاگارا شامل عملکرد 4 قطعه با 10 تکرار و با فاصله کشت 2 متر وفاصله بوته در ردیف 1 متر صورت گرفت. طرح در قالب 4 تیمار اجرا شد: T1 - آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی و کود نانو فرتایل T2- آبیاری با استخرهای دو منظوره کشاورزی T3- آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی و کود گاوی به همراه کیپر T4- استخرهای دو منظوره کشاورزی و کود مرغی، انجام شد. نتایج نشان داد که اثر تیمارها بر وزن میوه،اندازه میوه، تعداد میوه در بوته و عملکرد هندوانه معنی دار بود. اختلافی بین تعداد میوه و وزن میوه بین تیمارهای T3 و T4 مشاهده نشد، با این حال تیمار T4 نسبت به T3 حدود 20% عملکرد میوه بیشتری داشت که این اختلاف معنی دار نبود. در تیمار T3 ضخامت پوست میوه بیشتراز تیمار T4 بود، اما از نظر تراکم گوشت میوه اختلافی نشان ندادند. تیمار شاهد (T2) با کمترین میزان تعداد میوه و اندازه میوه مقدار عملکردی کمتری نسبت به تماما تیمارهای دیگر داشت. عملکرد بیشتر تیمارT1 در مقایسه با T4 و T3 به دلیل وزن میوه بیشتر در تیمار T1 نسبت به دو تیمار دیگر بود و تعداد میوه در بوته یکسان بود. نتایج این تحقیق پیشنهاد دهنده آبیاری مزارع جالیزی با آب خروجی از استخر پرورش ماهی همراه با استفاده اصولی از کودهای دامی و شیمیایی بر اساس تحقیق های موردی میباشد.

کلیدواژه‌ها

کلمات کلیدی: آبزی پروری؛ کود مرغی؛ کود گاوی؛ کشاورزی تلفیقی؛ هندوانه

اصل مقاله

مقدمه و کلیات

بیشترین میزان مصرف آب در دنیا در بخش کشاورزی است، بحران محدودیت منابع آب در استان خراسان جنوبی طی سالهای اخیر تشدید شده است و لازم است برای افزایش راندمان آب مصرفی تمهیداتی بکار بسته شود (خسروی و اکبری، 1388) مناطق اقلیمی خشک همچون شهرستان زیرکوه، با برخورداری از ویژگی هایی وزش بادهای شدید، شوری خاک، خشکسالی های طولانی مدت و افت شدید سفره های آب زیرزمینی از حساسیت ویژهای جهت توسعه پایدار کشاورزی برخوردار است(خسروی و اکبری، 1388). هندوانه محصولی است که آب بری بالایی دارد و درآمد ارزی و ریالی چندانی نصیب کشور و کشاورزان نمی‌کند، به گفته کارشناسان برای تولید هر کیلوگرم هندوانه بیش از 500 لیتر آب مصرف می‌شود (سلطانی و همکاران، 1397). ایران از نظر سطح زیر کشت هندوانه در آسیا بعد ازچین در رتبه دوم قرار دارد، اما ازلحاظ تولید در آسیا مقام سیزدهم را دارا است . با توجه به اینکه زمان کشت هندوانه در مناطق معتدله اوائل بهار بوده و حداکثر رشد رویشی، گلدهی و میوه دهی آن مصادف با ماههای گرم تابستان می باشد، لذا تامین نیاز آبی گیاه در چنین شرایطی معمولا با مشکلاتی مواجه است (سلطانی و همکاران، 1397). از آنجایی که منابع آبی برای آبیاری محصولات در جهان و ایران کم است لذا باید استفاده از استخرهای دو منظوره برای پرورش ماهی و کشاورزی یکی از راهکارهای مدیران بخش کشاورزی قرار گیرد (Dubois et al., 2019). کاربرد کود های آلی مانند کود های دامی از از سابقه دیرینه ای برخوردار است. کود مرغی علاوه بر بهبود خواص فیزیکی خاک، حاوی مواد غذایی مهم برای تغذیه گیاه است و دارای حدود 3 درصد نیتروژن، 63/2 درصد فسفر، و 4/1 درصدپتاسیم است (Cavalcanti et al., 2021)، که 30 درصد نیتروژن کود مرغی به فرم اوره و یا آمونیوم است که بسرعت آزاد و مورد استفاده گیاه قرار می گیرد. نتایج بررسی ها تاثیر کود مرغی بر رشد و عملکرد هندوانه نشان داد که کود مرغی رشد و نمو آن را افزایش داد و کاربرد 5 و 10 تن کود مرغی عملکرد هندوانه را بترتیب 41 و 73 درصد نسبت به شاهد (بدون کود) افزایش داد  (Enujeke, 2013). بین کود مرغی و کود گاوی تفاوت هایی وجود دارد، کود مرغی تقریبا دو برابر ازت و فسفر بیشتر از کود گاوی دارد اما از نظر پتاسیم با کود گاوی مشابه است، همچنین کم بودن نسبت کربن به ازت و در واقع کمبود میزان کلش در کود است و مرغی شبب می شود تا سریع تر از کودهای گاوی در اختیار گیاه قرار گیرد (Agbede et al. 2017). نانو فرتایل نام تجاری یک کمپلکس پیچیده از ترکیبات ارگانیک حاوی اسید هیومیک و عناصر ماکرو و میکرو می‌باشد(Mohamed et al., 2021) ، که تاثیر اندکی بر افزایش محتوای عناصر غذایی در برگ دارد و عمدتا از طریق حضور اسید هیومیک موجب افزایش هورمون اسیم در ریشه و سیتوکینین در اندامهای هوایی گیاه و بهبود رشد و عملکرد می گردد (Galambos et al., 2020). در این پژوهش فرض شده است که آبیاری با استخر های دو منظوره کشاورزی که علاوه بر تامین نیاز آبی محصولات کشاورزی در آن پرورش ماهی هم صورت می گیرد به همراه یا بدون مصرف کودهای دامی (مرغی و گاوی) و غیر دامی (نانوفرتایل و کیپر) دیگر می تواند موجب افزایش عملکرد محصولات کشاورزی گردد. در این مطالعه اثر آبیاری با استخر های دو منظوره همراه با استفاده از کود نانو فرتایل، کود مرغی، کود گاوی+ کیپر را  بر روی پارامترهای کمی هندوانه مورد تحقیق و پژوهش قرار می دهد.

فرآیند پژوهش

کاشت هندوانه در مزرعه حسین آباد  موهبتی در روستای حسین آباد موهبتی با استخر دو منظوره ذخیره آب کشاورزی و پرورش ماهی و در فاصله
 3 کیلومتری از مرکز شهرستان زیرکوه و شهر حاجی آباد در سالهای زراعی 1393 انجام گرفته است. در اواخر خرداد ماه 1392 پس از برداشت گندم بهاره، مجددا زمین شخم زده شده است و در پاییز کشت صورت نگرفته است. در پاییز 1392 کود اوره بصورت مخلوط با خاک به میزان 150-200 کیلوگرم در هکتار به زمین داده شده است. کلیه کاه و کلش باقی مانده از کاشت گندم بهاره با شخم به داخل پروفیل خاک برده شد. کاشت رقم هنداونه نیاگارا با تراکم 500 گرم در هکتار انجام شد. کاشت بصورت ردیفی و در سوراخی به عمق 3-5 سانتی متر به تعداد 2 عدد بذر انجام شد. تاریخ کاشت هندوانه از 6/1/93 تا26/1/93 بود. در تاریخ 10/12/92 نمونه برداری از آب (منبع آبی قنات اصلی روستای حسین آباد موهبتی بر ثانیه) و آب خروجی استخر پرورش ماهی قزل آلا و خاک مزرعه انجام گرفت. آب قنات ابتدا وارد حوضچه های پرورش بچه ماهی به تعداد 3 عدد به ابعاد 2 متر در 20 متری و سپس در آنجا به دو حوضچه بزرگ 1200 متر مکعبی (که به منظور پرورش ماهیان بزرگتر می باشد) منتقل و پس از آن جهت توزیع آب در مزارع استفاده گردبد. در این مطالعه 4 تیمار مورد بررسی قرارگرفتند که در نمودار 1 نشان داده شده اند. هر یک از 4 تیمار آزمایشی دارای 10 تکرار بود، به نحوی که مجموعا 40 قطعه هر کدام با ابعاد  100 در 200 متر بود. فاصله ردیف های کاشت 2 متر و فاصله روی ردیف 1 متر بود. تعداد متوسط بوته در هر قطعه 1300 بوته و مقدار بذر مورد استفاده 500 گرم بوده است. دور آبیاری هر 8 شبانه روز برای هر قطعه می‌باشد که بصورت نوبتی در مدار آبیاری توزیع گردید. کود نانوفرتایل
 1 کیلوگرم در هکتار (در هر یک از 3 نوبت مصرف) در ابتدای مسیر ورودی آب قطعه از طریق تانک حامل کود به آب آبیاری اضافه و در سطح زمین توزیع گردید. تاریخ کوددهی با نانوفرتایل در سه نوبت شامل زمان کاشت، سپس 10/2/93 و بعدی 20/3/93 بوده است. در تیمار بعدی کود مرغی خام (فرآوری نشده) به میزان 500 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری استخر دو منظوره کشاورزی (پرورش ماهی) مصرف گردیده است. کود مرغی داخل کیسه ریخته و در ابتدای مزرعه و محل ورودی آب گذاشته می‌شود و آب آبیاری پس از عبور از کیسه وارد سطح مزرعه می گردد. کود مرغی در دو مرحله ابتدا در تاریخ 10/2/93 و سپس در تاریخ 4/3/93 به زمین داده شده است. در تاریخ 20/3/93  کود گاوی به میزان 500 کیلوگرم در هکتار داده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 1- تیمارهای مورد آزمایش در این تحقیق

Figure 1- Treatments of the study

 

 

تاریخ برداشت از 10/4/93 تا25/4/93 بود. در ابتدا روی داده‌های اولیه تست نرمال بودن انجام شد. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف آبیاری بر پارامترهای کمی هنداونه و درآمد ناخالص کشاورزان از آزمون تحلیل واریانس یکطرفه استفاده شد. برای مقایسه عملکرد هندوانه و تعداد هندوانه در هر بوته و وزن هندوانه در هر تیمار از آزمون t(t-test)، استفاده شد. مقایسه میانگین‌ها نیز به روش توکی در سطح 05/0 انجام شد. هندوانه در منطقه مورد مطالعه دارای سه چین جهت برداشت محصول می‌باشد که در این پروهش تنها چین اول مورد بررسی قرارگرفته است.

نتایج و بحث

اثر تیمارهای آزمایشی بر صفات تعیین کننده عملکرد مانند تعداد میوه در بوته، وزن میوه و متعاقبا عملکرد معنی‌دارد بود (جدول 1). تیمار آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی + کود گاوی (T₃)  با تیمار آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی + کود مرغی (T₄) از نظر عملکرد و سایر صفات مورد مطالعه به جز ضخامت پوست میوه تفاوت معنی داری نشان ندادند (نمودار2 و جدول 3). ضخامت پوست میوه در تیمار T₄ به طور معنی‌دار و در حدود 2 برابر بیشتر از تیمار T₃ بود، در نتیجه میوه‌های حاصل از تیمار T₃ علی رغم اندازه و وزن مشابه با میوه‌های حاصل از تیمار T₄، به دلیل پوسته نازک تر بازارپسندی بهتری داشتند (نمودار 2 و جدول 3). باید در نظر داشت که ضخامت پوسته کمتر از 1 سانتی متر به دلیل کاهش مقامت مکانیکی پوسته در برابر ضربه می تواند موجب ترک خوردن میوه ها در زمان حمل و بارگیری شود.  علاوه بر ضخامت پوسته کمتر ، تراکم زیادتر گوشت میوه که نسبت وزن میوه به حجم میوه (گرم در سانتی متر مکعب) می باشد  نیز فاکتور دیگری برای ارزیابی بازارپسندی هندوانه است. در تیمار T₄ میوه ها نسبت به تیمار T₃  حدود 13% (غیر معنی‌دار) وزن بیشتری داشتند (نمودار 2 و جدول 3)، در حالی که از نظر قطر میوه و متعاقبا حجم میوه تفاوت محسوسی نداشتند (نمودار 2 و جدول 3)،  بر این اساس این دو تیمار با تراکم گوشت میوه 04/4 و 00/4 گرم بر سانتی متر مربع، از لحاظ این فاکتور دارای بازارپسندی یکسانی بودند. تشابه عملکرد تیمارهای T₃ و  T₄ از نظر پارامترهای مورد مطالعه به جز ضخامت پوسته در حالی است که تفاوت‌های قابل توجهی بین کود مرغی و کود گاوی از نظر تاثیر بر حاصلخیزی خاک وجود دارد، عمده تفاوت بین کود گاوی و مرغی از لحاظ نیتروژن و فسفر هست که در کود مرغی 2 بار کود  گاوی می‌باشد، ولی از نظر پتاسیم اختلاف قابل توجهی بین این دو کود وجود ندارد (Aworanti et al., 2017). البته کود مرغی در مقایسه با کود گاوی افزایش بیشتری در مقدار Zn خاک ایجاد می کنند که خود موجب افزایش پتاسیم و در نتیجه بهبود تجمع قند در میوه می شود (Zafar and Fatima et al., 2018)، از این جهت در مجموع می توان گفت که کود مرغی در مقایسه با کود گاوی NPK بیشتری در اختیار گیاه قرار می دهد. علاوه بر این استفاده از کود مرغی در زمین های غیر شور و استفاده از کود گاوی در زمین های شور توصیه شده است. در این تحقیق شوری خاک حدود 2 دسی زیمنس بر متر (غیرشور) است (Naveed et al., 2021)، پس بر اساس آنچه ذکر شد قاعدتا مصرف کود مرغی در این تحقیق نسبت به گاوی باید مزیتی نشان دهد که البته این گونه نبوده است. البته علی‌رغم معنی‌دار نبودن تفاوت عملکرد میوه،  تیمار کود مرغی (T₄) نسبت به کود دامی (T₃) معادل 18% عملکرد میوه بیشتری داشت (نمودار 2 و جدول 3). بنابر این نمی توان به طور کامل مزایای مذکور برای کود مرغی در مقایسه با کود گاوی را رد کرد. نکنه قابل توجه دیگر این است که کود مرغی موجب افزایش در pH خاک می شود(Naveed et al., 2021) ، pH  خاک مزرعه آزمایش برابر 8 (قلیایی) می باشد، لذا این ایده مطرح میشود که شاید کود مرغی با افزایش بیشتر pH خاک موجب نامحلول شدن فسفات و کاهش دسترسی گیاه به این عنصر شده است. همچنین در خاکهای قلیایی عمدتا نامحلول شدن فسفر خاک ناشی از تشکیل فسفات کلسیم و فسفات منیزیم می باشد (Wahid et al., 2019)، که ایده کاهش این ریز مغذی‌ها را نیز در شرایط مصرف کود مرغی مطرح می‌کند. گزارش شده است که مصرف 5/2 تن کود دامی موجب کاهش  8 تا 10 درصدی ضخامت پوسته شد، البته هنگامی که کود دامی توام با کودشیمیایی NP مصرف گردید، کاهش ضخامت پوسته هندوانه در پی کاربرد کودامی به حدود 30 درصد رسید (Mainga et al., 2018).

 

جدول 1- میانگین مربعات اثر تیمارهای آزمایشی بر عملکرد، تعداد و وزن هندوانه.

سطح معنی داری	میانگین مربعات	مجموع مربعات	درجه آزادی	منابع تغییرات	پارامترهای مورد بررسی
0.000	305315 10520	915946 375750	3 36	نوع تیمار خطا	عملکرد هندوانه
*001/0	82/6 01/1	47/20 30/36	3 36	نوع تیمار خطا	تعداد هندوانه
00/0	18/189 72/7	567/5 07/278	3 36	نوع تیمار خطا	وزن هندوانه

Table 1- Mean squares for the effect of treatments on yield, number fruit weight of water melon.

*: وجود اختلاف معنی­داری در سطح 05/0

جدول 2 – مشخصات آب قناب (اعداد بالایی)، آب خروجی استخر ماهی (اعداد پایینی) و خاک مزرعه.

Table 2- Water parameters for fish farming pool (lower values) and subterranean canal (Ghannat) (upper values) and soil properties of field

دمای آب	مواد محلول	نسبت جدب سدیم	سولفات	کلر	بیکربنات	کربنات	شوری خاک	شوری آب
15 5/16	1437 1481	38/4 -	15/3 15/3	138 138	6/4 6/4	0 0	38/3 89/3	96/1 28/2
سختی کل	سدیم	پتاسیم	منیزیم	کلسیم	اسیدیته	درصد سیلت	درصد رس	درصد شن
535 588	5/11 7/11	02/1 31/1	35/7 39/7	5/3 85/3	06/8 13/8	5/29	2/18	5/50
بافت خاک		نیترات	آمونیاک	فسفات
لومی		5/18 7/37	049/0 12/1	02/0 36/0

 

 

با در نظر 5/1، 5/1 و 75/0 درصد محتوای N-P-K در کود گاوی، با مصرف 500 کیلوگرم کود گاوی معادل7، 7 , 5/3 کیلوگرم از این عناصر را وارد خاک میکند با احستاب عناصر موجود در کود کیپر حاوی 20% از هر کدام از عناصر N، P و K (50 کیلوگرم) مقدار عناصر وارد شده به خاک در تیمار T3 معادل 17، 17و 5/13  کیلوگرم خواهد بود.  با در نظر گرفتن 2 برابر NP بیشتر در کود مرغی و K  برابر نسبت به کود گاوی،  این مقادیر برای تیمار T4 برابر با 14، 14 ,  5/3 کیلوگرم خواهد بود.  این نشان
می دهد  که مقادیر تقریبا مشابهی  NP برای گیاه در هر دو تیمار T₃ و  T₄فراهم شده است، که نتیجه آن رشد رویشی و آغازش گلدهی مشابه در این دو تیمار و متعاقبا تولید تعداد میوه یکسان شده است (نمودار 2 و جدول 3). اگر چه به نظر می رسید که مقدار بیشتر فراهمی K در تیمار T3 در مقایسه با T4 (5/13 در برابر 5/3) موجب رشد بهتر میوه در دوره زایشی و اندازه میوه بزرگتر شود، اما تفاوت معنی داری بین این دو تیمار از لحاظ اندازه میوه نیز مشاهده نشد (نمودار 2 و جدول 3). 20 درصد عملکرد میوه بیشتر در تیمار T4 علی رغم دریافت مقدار کمتر K در مقایسه با T3 (غیر معنی دار) ممکن است به تاثیر متفات این دو کود بر pH و ضریب تبادل کاتیونی و سایر عوامل موثر بر فراهمی عناصر میکرو برای گیاه در این دو تیمار باشد.

تعداد میوه در تیمار آبیاری با استخر دو منظوره
 + کود نانوفرتایل (T₁) تفاوت معنی داری با تیمارهای T₃ و T₄ نداشت (نمودار 2 و جدول 3)، البته حداکثر تعداد میوه در بوته در تیمار T₃ و T₄ در  مقایسه با تیمار T₁ به اندازه یک میوه ( 6 در برابر 5) بیشتر بود، وزن میوه در تیمار T₁  در مقایسه با هر دو تیمار T₃ و T₄ تقریبا 7/2 برابر (5/7 در مقابل 5/13) بیشتر بود (نمودار2 و جدول 3).  مقادیر یکسانی برای اندازه میوه ، قطر میوه ، محیط میوه از مقایسه تیمار های T₁ با T₂ و T₃  مشاهده شد (نمودار 2 و جدول 3). در نتیجه تیمارT₁  علی رغم تعداد میوه مشابه با تیمارهایT₃  و T_4،  به دلیل میوه های بزرگتر دارای عملکرد بیشتری نسبت به این دو تیمار داشت (نمودار 2 و جدول 3).

 

 

 

جدول 3- آنالیز آماری پارامترهای مورد بررسی در هندوانه در تیمارهای مختلف آبیاری

Table 3- parameter statistical analysis for watermelon traits at irrigation treatments

تیمار 1: آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی و  کود نانو فرتایل
حداکثر 5	حداقل 2	انحراف معیار 0/96	میانگین 3/6	پارامترهای مورد مطالعه تعداد هندوانه در هر بوته
23/17	6/82	4/60	13/29	وزن هندوانه
68/80	34/21	10/35	52/11	محیط
25/19	13/96	3/71	20/03	قطر میوه
11/30	4/31	2/05	7/40	ضخامت پوسته
2757	812	547	1582	عملکرد (کیلوگرم)

تیمار 2: آبیاری با استخرهای دو منظوره کشاورزی

حداکثر	حداقل	انحراف معیار	میانگین	پارامترهای مورد مطالعه
3	1	0/73	2/1	تعداد هندوانه در هر بوته
4/57	1/23	1/10	2/64	وزن هندوانه
48/11	13/08	14/73	32/09	محیط
16/90	6/79	3/90	12/36	قطر میوه
3/76	1/19	1/03	2/73	ضخامت پوسته
415/9	111/9	100/02	241/1	عملکرد (کیلوگرم)

تیمار 3: آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی و کود گاوی به همراه کیپر

حداکثر	حداقل	انحراف معیار	میانگین	پارامترهای مورد مطالعه
6	2	1/10	3/9	تعداد هندوانه در هر بوته
11/8	5/56	1/92	8/23	وزن هندوانه
63/50	21/23	15/49	47/94	محیط
21	7/17	5/19	15/78	قطر میوه
7/80	2/46	1/79	4/38	ضخامت پوسته
1451/4	683/9	237	1012/7	عملکرد (کیلوگرم)

تیمار 4: آبیاری با استخر دو منظوره کشاورزی و کود مرغی

حداکثر	حداقل	انحراف معیار	میانگین	پارامترهای مورد مطالعه
6	2	1/16	3/7	تعداد هندوانه در هر بوته
11/9	5/39	4/85	7/72	وزن هندوانه
62	29/79	12/40	47/66	محیط
21/90	10/58	3/19	15/41	قطر میوه
10	3/20	2/23	7/69	ضخامت پوسته
1273/3	576/7	235/8	826/6	عملکرد (کیلوگرم)

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 1- مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه در تیمارهای آزمایشی

Figure 1- Mean comparison of studied traits in experimental treatments

 

 

متفاوت نبودن تعداد میوه در تیمار T₁ در مقایسه با تیمارهای T₃ و T₄ می تواند بیانگر این باشد که کود نانوفرتایل نسبت به کود دامی و مرغی مزیتی برا گیاه از نظر رشد بهتر در مرحله رویشی و گل انگیزی و تشکیل اولیه میوه نداشته است، قابل ذکر است که کود نافرتایل فاقد P معدنی است که می تواند عدم سودمندی بیشتر را آن برای افزایش تعداد میوه در مقایسه با کود گاوی و مرغی را نشان دهد (Basavegowda and baek 2021). اندازه بزرگتر میوه ها در تیمار T₁ در مقایسه با تیمار های T₃  و T₄، علی رغم یکسان بوده تعداد میوه می‌تواند ناشی از افزایش فتوسنتز جاری و انتقال مجدد ماده خشک در تیمار T₁ در مقایسه باT₃  و T₄ باشد که احتمال وجود  وجود مقدار قابل توجهیK  معدنی در کود نانوفرتایل در مقایسه با کودهای دامی دلیل آن باشد (Zhong et al., 2018). همچنین وجود عنصر روی در کود نانوفرتل که منجر به بهبود جذب بهتر پتاسیم می شود ممکن است به طور غیر مستقیم فتوسنتز و تجمع قند در میوه و در نتیجه اندازه میوه را در تیمار T₁ در مقایسه با T₃ و T₄  افزایش داده باشد (نمودار 2 و جدول 3). با توجه به اینکه حدود 80 درصد کود نانو فرتایل اسید هیومیک و باقی آن مقدایری از عناصر ماکرو و میکرو با درصد تقریبا مشابه با کودهای دامی است، به نظر نمی رسد که برتری وزن میوه، تعداد میوه و نهایتا عملکرد در تیمار T₁ نسبت به سه تیمار دیگر ارتباطی با میزان فراهمی این عناصر برای گیاه داشته باشد (نمودار 2 و جدول 3)، چنانچه تحقیقات نشان می‌دهد که تاثیر مثبت کودهای حاوی اسید هیومیک از طریق افزایش اکسین در ریشه و سیتوکینن در ساقه می‌باشد که رشد بهتر ریشه و اندام‌های هوایی و تشکیل بیشتر اندام‌های زایشی می‌شود Galambos et al., 2020)). اگر چه در این تحقیق تیمار آبیاری با آب قنات وجود نداشت تا بتوان بین آبیاری با آب قناب و آب خروجی از استخر پرورش ماهی از نظر عملکرد مقایسه انجام داد، اما مقادیر بیشتر نیترات، آمونیوم، فسفات و پتاسیم بدون تغییر محسوس در pH و EC  آّب (جدول 2)  می‌تواند مطرح کننده تاثیر مثبت پس مانده غذا و فضولات ماهی ها بر افزایش این عنصر در آب آبیاری و تاثیر احتمالی آن بر عملکرد دارد، گرچه این مساله به نوع ماهی، نوع غذای مصرفی، تراکم ماهی در استخر و مدت زمان هر دوره پرورش دارد، که میتواند ایده یک تحقیق بین رشته ای شیلات و زراعت را برای همکاری محققین این دو رشته فراهم نماید.تا نکته قابل ذکر دیگر این است که دبی آب ورودی به استخر 1 لیتر بر ثانیه و مساحت استخر 100 متر مربع بود که بر اساس محاسباتی که در علم شیلات انجام می‌شود، می‌تواند موجب تولید 4/0 تن ماهی غزل آلا در یک دوره پرورش 6 ماه گردد، از آنجایی که فصل رشد هندوانه تقریبا 3 ماه است. بنابراین مقدار ماهی قابل تولید در یک فصل رشد هندوانه معادل 2/0 تن خواهد بود که به درآمد حاصل از هنداونه اضافه می‌شود. در این تحقیق چنانچه ذکر شد، برداشت چین اول محصول ملاک ارزیابی عملکرد قرارگرفت و متوسط عملکرد مزرعه آزمایشی حدود 10 تن در هکتار بود. با احتساب قیمت خرید هندوانه از کشاورز (20000 ریال  بر اساس قیمت تیر ماه 1400) و قیمت خرید هر کیلو ماهی غزل آلا از پروش دهنده (ریال 400000 بر اساس قیمت تیرماه 1400)،  کشاورز از چین اول هندوانه و پرورش ماهی در یک دوره 3 ماه (2/0 تن) در آمد ناخالص حدود 28 میلیون تومان خواهد داشت که هفتاد درصد آن از هندوانه و 30 درصد از ماهی می باشد. البته با توجه به هزینه زیاد کودهای دامی، بچه ماهی، غذای ماهی، اجاره زمین، هزینه‌های کارگری و  سایر هزینه‌ها مقدار در آمد خالص کشاورز شاید نصف این مقدار باشد، که معادل درآمد خالص ماهیانه حدود 4 میلیون تومان خواهد بود. البته موفقیت این روش نیازمند آشنایی کشاورزان با فنون و مهارت های لازم جهت آبزی پروری و راهنمایی متخصصین شیلات خواهد بود.

نتیجه‌گیری کلی

مصرف تمام کودهای مورد آزمایش در این تحقیق توام با آبیاری آب خروجی استخر پرورش ماهی انجام شد. این تحقیق نشان می دهد که کود مرغی نسبت به کود دامی (500 کیلوگرم برای هر دو)  موجب افزایش بیشتری در عملکرد هندوانه خواهد شد، که مصرف توام کود دامی همراه با کود شیمیایی (50 کیلوکرم NPK20%( می‌تواند اختلاف عملکرد را جبران نماید. مصرف 3 کیلوگرم نانو نانوفرتایل حاوی 80 درصد هیومیک اسید به صورت خاک حصول بیشترین عملکرد هندوانه را در بین تیمارهای کود کود مرغی، کود دامی + کود شیمیایی و تیمار شاهد (آبیاری با استخر پرورش ماهی) را در پی داشت. نتایج تحقیق نشان می  دهد که کاشت هندوانه توام با آبزی پروری به همراه کاربرد تلفیقی کودهای دامی و شیمایی می‌تواند افزایش در آمد کشاورزان از کل سیستم را به همراه داشته باشد.

مراجع

• سلطانی، ف.، شجری، م و. ح، نوری. بررسی رشد، عملکرد، کارایی مصرف آب و میزان تبخیر تعرق برخی توده های هندوانه در شرایط تنش خشکی تحت رژیم های مختلف آبیاری. علوم باغبانی ایران. 49(2): 351-363
• خسروی، م. و. م، اکبری. 1388. بررسی ویژگیهای خشکسالی های استان خراسان جنوبی. جغرافیا وتوسعه. 7 (14): 51-68.
• Aworanti, O.A., Agarry, S. E. and O.O, Ogunleye. 2017. Biomethanization of cattle manure, pig manure and poultry manure mixture in co-digestion with waste of pineapple fruit and content of chicken-gizzard-part I: kinetic and thermodynamic modelling studies. The Open Biotechnology Journal, 11(1).
• Agbede, T.M., Adekiya, A.O. and E.K, Eifediyi. 2017. Impact of poultry manure and NPK fertilizer on soil physical properties and growth and yield of carrot. Journal of Horticultural Research: 25(1).
• Basavegowda, N. and K.H, Baek. 2021. Current and future perspectives on the use of nanofertilizers for sustainable agriculture: the case of phosphorus nanofertilizer. 3 Biotech, 11(7), 1-21.
• Cavalcanti, L.D., Gouveia, E.J., Souza, E.V.S. and M.R, Carrijo-mauad. Effect of poultry litter as an organic fertilizer, in water quality, parasitic abundance, and growth nile tilapia. boletim do instituto de pesca. 47:1-10.
• Dubois, M.J., Akester, M.., Leemans, K., Teoh, S.J., Stuart, A., Thant, A.M., San, S.S., Shein, N., Leh, Mansoor, M., Palal, M. and A.M, Radanielson. 2019. Integrating fish into irrigation infrastructure projects in Myanmar: rice-fish. Marine and Freshwater Research.70(9): 1229-1240.
• Radanielson, A.M. 2019. Integrating fish into irrigation infrastructure projects in Myanmar: Marine and Freshwater Research. 70(9): 1229-1240.
• Enujeke, E.C. 2013. Response of watermelon to five different rates of poultry manure in asaba area of delta state, Nigeria. IOSR Journal of Agriculture and Veterinary Science (IOSR-JAVS).5(2): 45-50.
• Li, J.T., Zhong, X.L., Wang, F. and Q. G, Zhao. Effect of poultry litter and livestock manure on soil physical and biological indicators in a rice-wheat rotation system. Plant, Soil and Environment. 57(8): 351-356.
• Mohamed, T., ALmoshadak, A.S., Shafi, M.E., Albaqami, N.M., Saad, A.M., El-Tahan, A.M. and A.M, Helmy. 2021. Vital roles of sustainable nano-fertilizers in improving plant quality and quantity-an updated review. Saudi Journal of Biological Sciences. 2(2):15-20
• Galambos, N., Compant, S., Moretto, M., Sicher, C., Puopolo, G., Wäckers, F. and, M, Perazzolli. Humic acid enhances the growth of tomato promoted by endophytic bacterial strains through the activation of hormone-, growth-, and transcription-related processes. Frontiers in plant science. 11: 1437.
• Mainga, B., Saha, H.M. and J.K, Mwololo. Use of cattle manure, calcium ammonium nitrate and diammonium phosphate in watermelon (Citrullus lanatus (Thunb.) Matsum. & Nakai) production increases fruit quality and maximize small holder farmers net returns and profits. Horticultral International Journal. 2(5): 244-251.
• Ma, Z. and L, Xue. 2016. Effect of potassium, boron and zinc fertilizers on growth and nutrient uptake in watermelon grown in gravel-mulched fields. Journal of Fruit Science. 33(7): 841-849.
• Naveed, M., Ditta, A., Ahmad, M., Mus tafa, A., Ahmad, Z., Conde-Cid, M. and S, Fahad. Processed animal manure improves morpho-physiological and biochemical characteristics of Brassica napus L. under nickel and salinity stress. Environmental Science and Pollution Research, 1-17.
• Wahid, F., Sharif, M., Fahad, S., Adnan, M., Khan, I.A., Aksoy, E. and N. A Khan. Arbuscular mycorrhizal fungi improve the growth and phosphorus uptake of mung bean plants fertilized with composted rock phosphate fed dung in alkaline soil environment. Journal of Plant Nutrition. 42(15): 1760-1769.
• Zafar, M. H. and M, Fatima. Efficiency comparison of organic and inorganic minerals in poultry nutrition: a review. PSM Veterinary Research. 3(2): 53-59.
• Zhong, Y., Chen, C., Nawaz, M. A., Jiao, Y., Zheng, Z., Shi, X. and Y, Huang. Using rootstock to increase watermelon fruit yield and quality at low potassium supply: A comprehensive analysis from agronomic, physiological and transcriptional perspective. Scientia Horticulture. 241: 144-151.