جنبش اجتماعی و قدرت نرم مسلمانان در راهپیمایی اربعین (نگاهی به اثرات سیاسی و بین المللی مراسم پیاده روی اربعین)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 16، شماره 48، آذر 1400، صفحه 9-30   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

عبدالله طاهرخانی¹؛ پروین سوادیان^{* 2}؛ منصور شریفی³

¹دانشجوی دکتری جامعه‌ شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی ، گرمسار، ایران

²استادیار گروه علوم اجتماعی ، دانشکده علوم انسانی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی ، گرمسار، ایران

³استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی ، گرمسار، ایران

چکیده

آمریکا و کشورهای غربی با به­کارگیری قدرت نرم وسخت، سعی در ایجاد اختلاف بین مذاهب و شیعه­ هراسی دارند. راهپیمایی اربعین با داشتن ویژگی­ های یک جنبش اجتماعی توانسته است در وحدت و همبستگی مسلمانان اثر گذار باشد و تلاش های دشمن برای تفرقه اکنی و ناامنی را تحت تاثیر قرار دهد. آیا می ­توان چنین تصور کرد که ابعاد مختلف این راهپیمایی، منجر به شکل­ گیری عناصری از قدرت نرم مسلمانان شده است؟ این پژوهش، به دنبال بررسی ابعاد پیاده­ روی اربعین و ارتباط آن با شکل­ گیری عناصر قدرت نرم مسلمانان است. در این تحقیق، با مشخص کردن شرایط جنبش اجتماعی، ویژگی ­های جنبش اربعین معرفی می­شود و نهایتاً از این طریق، شکل­ گیری عناصر قدرت نرم مسلمانان به دست می آید. 
 این تحقیق با استفاده از روش کمی و پیمایش انجام شده و جمع آوری اطلاعات آن، از طریق پرسشنامه بوده است. فرضیه اصلی تحقیق، یعنی وجود رابطه بین ابعاد پیاده روی اربعین و شکل­ گیری عناصر قدرت نرم مسلمانان تأیید شد. تعامل مفهومی راهپیمایی اربعین با جنبش اجتماعی و قدرت نرم، از دستاوردهای جدیدِ این پژوهش است. در پیاده­ روی اربعین، جنبشی اجتماعی شکل می­گیرد که منجر به پدید آمدن عناصر قدرت نرم مسلمانان می­ شود که عبارتند از: همگرایی، وحدت و همبستگی بین مذاهب و ملت ­ها، اتحاد ایران و عراق، روشنگری و بیداری اسلامی، قدرت بالای بسیج مسلمانان.

کلیدواژه‌ها

پیاده‌روی اربعین؛ قدرت نرم مسلمانان؛ همبستگی مذاهب؛ جنبش اجتماعی؛ بیداری اسلامی

مراجع

افتخاری، اصغر (1387)، دو چهره قدرت نرم، مجموعه مقالات قدرت نرم و سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی بسیج)، تهران، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).

افتخاری، اصغر، کمالی، علی (1394)، ساختار قدرت نرم در گفتمان اسلامی، دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال پنجم، شماره دوازدهم، صص27-9.

الرک، پاملا ال، رابرت بی ستل (1386)، پژوهش پیمایشی: رهنمودها و استراتژی‌هایی برای انجام دادن پیمایش، ترجمه‌ی مهراندخت نظام ستهیدی، اردشیر امیدی محنه و محمود متحد، تهران، نشر آگه.

تیلی، چارلز (۱۳۹۴)، رژیم­ها و چنته­ها، ترجمه­ی علی مرشدی زاده، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).

تنهایی، ابوالحسن ‌(1374)، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی (ویـرایش 2)، گناباد، نشر مرندیز.

حسن­خانی، محمد (1384)، «دیپلماسی فرهنگی و جایگاه آن در سیاست خارجی کشورها»، دو فصلنامه علمی دانش سیاسی، شماره دوم، ص138.

خواص، حبیب اله (1394)، همایش اربعین جلوه­ای از زندگی آرمانی شیعه، انتشارات طلیعه ظهور.

رضایی، محمدحسین (1396)، بررسی ابعاد جامعه‌شناختی مراسم اربعین حسینی و نقش آن در تحکیم پایه­های عقیدتی تشیع، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق.

روشه، گی (1380)، تغییرات اجتماعی، مترجم منصور وثوقی، تهران، نشر نی.

سامانی، سید محمود (1397)، کارکردهای سیاسی اجتماعی و فرهنگی اربعین حسینی، فصلنامه فرهنگ زیارت، دوره9، شماره 35، صص59-37.

سیمبر، رضا، فاضلی، سامان و رضاپور، دانیال (1400)، «منابع قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران در عراقِ پساداعش و تهدیدهای پیش رو»، دو فصلنامه علمی دانش سیاسی، سال هفدهم، شماره دوم (پیاپی 34 )، پاییز و زمستان، صص. 406-383.

قندی، سید محسن، شکوری، میثم ( 1395)، شهر اربعین (مدینه الاربعین) رهیافتی نو به مفاهیم آرمانشهر شیعی، مطالعات مسجد و مهدویت، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان، ص 112.

غرسبان، مرتضی (1396)، راهپیمایی اربعین؛ ظرفیت‌ها و آسیب‌ها، ماهنامه مبلغان، شماره 220، صص20-4.

غفاری، زاهد، آقایی، محمد (1397)، پیاده­روی اربعین به‌مثابه جنبش اجتماعی، دو فصلنامه دانش سیاسی، سال14، شماره 1، صص21-1.

عمید زنجانی، عباسعلی (1384)، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

کلاهچیان، محمود (1387)، بررسی و نقد قدرت نرم در گفتمان غربی، مجموعه مقالات قدرت نرم و سرمایه اجتماعی (مطالعه موردی بسیج)، تهران، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).

گیدنز، آنتونی ‌(1376‌)، جامعه‌شناسی، مترجم: منوچهر صبوری، تهران، نشر نی.

موسوی، محمد، بیات، رضا (1397)، واکاوی اثرگذاری اجتماعی و سیاسی کارکردهای آیین پیاده­روی اربعین حسینی در تعالی تشیع، دو فصلنامه علمی نامه فرهنگ و ارتباطات، سال سوم، شماره اول، صص116-93.

موسوی امام خمینی، سید روح‌الله (1378)، صحیفه امام، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، 137،ج 20، ص19.

میر محمدصادقی، سید مهدی و رحمت حاجی مینه (1397)، تبیین دیپلماسی فرهنگی ایران در قبال ایران هراسی، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی دوره 13، شماره 6، صص 123-146.

نای، جوزف (1382)، قدرت نرم، ترجمه­ی محمد حسینی مقدم، راهبرد، شماره 2 ، ص 374.

نای، جوزف (1387)، قدرت نرم، ترجمه­ی سید محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).

نای، ژوزف (1388)، دیپلماسی عمومی و قدرت نرم، ترجمه­ی سید احمد فاطمی نژاد، مطالعات عملیات روانی، زمستان، شماره 24، ص186.

نقیب السادات، سید رضا (1391)، راهنمای عملی آماده‌سازی طرح تحقیق در روش پیمایشی، تهران، نشر علم.

Nye,J. S. )1990( a. Soft Power, Foreign Policy. No. 80: pp.153-171.

Nye, Josephs (2004), soft power: the means to success in world politics, NewYork: public affairs.