بررسی عوامل آموزشی موثر بررشد خلاقیت در بین دانش آموزان دوره متوسطه مدارس شهرستان تکاب

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 43، اسفند 1400، صفحه 55-82   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سجاد نعمتی یار عزیز^{* 1}؛ نورالدین میرزایی²؛ رسول داودی³

¹دانشجوی دکترای مدیریت آموزشی، گروه مدیریت، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران‏

²عضو هیئت علمی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

³عضو هیئت علمی واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران‏

چکیده

     زمینه: خلاقیت یکی از ویژگی­های مهم رفتار انسان است که بر رشد فردی و اجتماعی فرد تأثیرگذار بوده و نقش بسزایی در توسعه و پیشرفت جامعه دارا است.
     هدف: پژوهش حاضر بررسی عوامل آموزشی مؤثر بر رشد خلاقیت در بین دانش‌آموزان دوره متوسطه مدارس شهرستان تکاب اجرا شد.
     روش: در این پژوهش با روش توصیفی از نوع پیماشی اجرا شد. نمونه آماری شامل کلیه دبیران، مدیران و اعضای آموزش و پروش دوره متوسطه 221 نفر که حجم نمونه براساس فرمول کوکران 136 و روش نمونه­ گیری تصادفی خوشه­ ای طبقه­ ای متناسب با حجم نمونه انجام گرفت. داده­های به دست آمده به روش آزمون تحلیل عاملی مورد ارزیابی قرار گرفت.
      یافته ­ها: نتایج به دست آمده حاکی از این مطلب بود که عملکرد تحصیلی و حافظه فعال با میانجی­گری فراشناخت، شناخت و بعد عاطفی تأثیر مثبت و معناداری بر رشد خلاقیت دانش ­آموزان دارند. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل عملکرد تحصیلی به صورت مستقیم 193/0- و حافظه فعال 168/0- با میانجی­گری فراشناخت، شناخت و بعد عاطفی به ترتیب 0.318، 0.147 و 0.369 است.
      نتیجه­ گیری: عملکرد تحصیلی و حافظه فعال به صورت مستقیم دارای تأثیرگذاری ضعیف و معکوس بوده در حالی­که با میانجی­گری متغیرهای فراشناخت، شناخت و بعد عاطفی دارای تأثیرگذاری مثبت است.

کلیدواژه‌ها

رشد خلاقیت؛ عملکرد تحصیلی؛ حافظه فعال؛ دانش آموزان دوره متوسطه

مراجع

احدی، الناز، انتصار فومنی، کیانی، قمر. (1400). اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی و فراشناختی بر خودکارآمدی و اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان دختر با درماندگی آموخته شده. زن و مطالعات خانواده، 14(54)، -. ‏doi: 10.30495/jwsf.2021.1925355.1545‎

احمدی، پروین؛ صمدی، پروین؛ مینائی، مهناز. (1397). تأثیر یادگیری مشارکتی بر پرورش خلاقیت دانش‌آموزان در درس جغرافیا. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(1)، 1 – 22.

بیرنگ، نسرین، علیوندی وفا، مرضیه.(1399). اثربخشی بازی‌درمانی خلاقیت‌محور بر عزت‌نفس، خلاقیت و کمرویی دانش‌آموزان کمروی مقطع ابتدایی، فصلنامه آموزش و ارزشیابی،13(52)، 137-159.

پرهام نیا، فرشاد. (1400). شناسایی عوامل مؤثر روانشناختی بر رفتار اطلاع‌یابی کاربران اطلاعاتی: مطالعه مرور نظام‌مند. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات‎ doi: 10.22055 /slis. 2021. 32105.1682

تیموری، سید روح الله، عباس پور، عباس، رحیمیان، حمید، عبداللهی، حسین.(1400). شناسایی و اولویت‌بندی نشانگرهای کلیدی عملکرد در مدارس ابتدایی، مدیریت مدرسه، 9(2)، 1-34.

جهانیان، رمضان. (1395). عوامل مؤثر در پرورش و توسعه خلاقیت دانش‌آموزان مدارس ابتدایی استان البرز. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(2)، 175-202.

حسینی، افصل السادات. (1385). الگوی رشد خالقیت و کارآیی آن در ایجاد مهارت تدریس خالق در معلمان ابتدایی، فصلنامه نوآوریهای آموزشی، 5(15)، 177-203.

حسین زاده سهل آبادی، اعظم، محمدی، اکبر، حقیقت، سارا.(1399). طراحی و تدوین الگویی جهت زمینه‌سازی رشد خلاقیت در روند یادگیری در ساختار برنامه درسی آموزش دوره ابتدایی. مدیریت و برنامه ریزی در نظام‌های آموزشی، 2(2)، 150-167.

خلیلی خواه، سارا، ایرانی بهبهانی، هما، عزیزی، شادی، هاشم نژاد شیرازی، هاشم.(1400). معیارهای ارتقای سرزندگی خلاق در فضاهای آموزشی مدارس ابتدایی از نگاه متخصصین. نشریه علمی اندیشه معماری، 5(9).‎232-249.

دارابی عمارتی، عابدین جهانی؛ جعفر، مرزوقی؛ رحمت اله، شفیعی سروستانی، مریم.(1398). توسعه الگوی آموزشی تفکر ریزوماتیک و تأثیر آن در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان پایه ششم ابتدایی در درس علوم تجربی، ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(3)، 147-187.

درتاج، فریبرز, دلاور، علی.(1384). تأثیر شبیه سازی ذهنی فرایندی و فرآورده‌ای در بهبود کارکرد و پیشرفت تحصیلی دانش جویان. اندیشه های نوین تربیتی، 1(2-3)، 7-21.

رقیبی، مهوش؛ خان محمدزاده، زهرا.(1398). پرورش خلاقیت کودکان شش ساله با استفاده از آموزش نقاشی خلاق. فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4): 129 – 159.

روشنیان رامین، علی آبادی، دلاور،علی.(1399). بررسی تأثیر بازی‌سازی رایانه‌ای بر خلاقیت دانش‌آموزان دوره ابتدایی. فناوری آموزش، 14(3)، 739-748.‎

ساعتچی، محمود. (1376). روانشناس کاربردی برای مدیران، تهران: انتشارات ویرایش.

سرداری، باقر، موسوی، شادی. (1400). تعیین اثربخشی الگوی یادگیری مشارکتی بر یادگیری خودراهبر دانش‌آموزان دختر. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)، 14(53)، 137-159.‎

سیف، علی اکبر. (1396). روانشناسی پرورشی نوین. تهران: نشر دوران.

صفایی، نصرت، زارعی، اقبال، سماوی، عبدالوهاب. (1400). طراحی و اعتباربخشی الگوی برنامه درسی مبتنی بر مهارت‌های تفکر خلاق برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی. فناوری آموزش، 15(3)، 579-590.‎

فرج اللهی، مهران، موسوی، سید علی محمد، تاجی، پروانه. (1389). باعنوان شناسایی عوامل مؤثر در پرورش خالقیت دانش‌آموزان مقطع راهنمایی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.

فرود، حورا، رهبری منش، کمال، خوانساری، شیدا، سلطان زاده. (1400). تبیین اصول طراحی محیطی مؤثر بر یادگیری دانش‌آموزان در مدارس ابتدایی (مطالعه موردی: مدارس ابتدایی شهر رشت). فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، 23(4)، 21-37.

محزون زاده بوشهری، فاطمه. (1396). رابطه بین مهارت حل مسئله و خلاقیت دانشجویان با نقش واسطه‌‌گری خودکارآمدی تحصیلی: مدل‌یابی معادلات ساختاری. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 6(4)، 27-50.

محمودی ثانی، ابراهیم، جلیل پیران، زهره.(1400). بررسی زمینه‌ها و عوامل خلاقیت در تدریس معلمان خلاق در مدارس ابتدایی شهرستان لردگان در شبکه اجتماعی دانش‌آموزان (شاد)، پژوهش در آموزش ابتدایی. http://reek.cfu.ac.ir/article_1804.html

میرکمالی، محمد وخورشیدی، عباس)1388).عوامل مؤثر در پرورش خلاقیت دانش‌آموزان دوره ابتدایی استان گیلان، مجله روان شناسی و علوم تربیتی، 39(2)، 51-75.

نجفی خواه مهدی، یافتیان نرگس؛ بخشعلی زاده شهرناز. (1390). دورنمایی از خلاقیت در فرایند آموزش ریاضی.‎ فناوری آموزش (فناوری و آموزش)، 5(4)، 251-264.

یوسفی فر، حسن، مهارتی، یعقوب، فراحی، محمدمهدی. (1397). بررسی تأثیر ابتکار عمل فردی و تنوع مهارت بر خلاقیت کارکنان، با نقش تعدیل‌گری اختصاصی بودن دانش و منابع خلاق.‎ فصلنامه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(2)، 1-41.

 

Altinay, L., Madanoglu, G. K., Kromidha, E., Nurmagambetova, A., & Madanoglu, M. (2021). Mental aspects of cultural intelligence and self-creativity of nascent entrepreneurs: The mediating role of emotionality. Journal of Business Research, 131, 793-802.

Anderson, N., Potočnik, K., & Zhou, J. (2014). Innovation and creativity in organizations: A state-of-the-science review, prospective commentary, and guiding framework. Journal of management, 40(5), 1297-1333.

Averill, J. R. (2009). Emotional Creativity: Toward Spiritualizing. Oxford handbook of positive psychology, 249.

Bagherpour, T., & Jahanian, R. (2012). The psychology of creativity growth and strategies. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(4), 344.

Beghetto, R. A., & Kaufman, J. C. (2014). Classroom contexts for creativity. High ability studies, 25(1), 53-69.

Candrasekaran, S. (2014). Developing scientific attitude, critical thinking and creative intelligence of higher secondary school biology students by applying synectics techniques. International Journal of Humanities and Social Science Invention, 3(6), 1-8.

Cai, W., Khapova, S., Bossink, B., Lysova, E., & Yuan, J. (2020). Optimizing employee creativity in the digital era: Uncovering the interactional effects of abilities, motivations, and opportunities. International journal of environmental research and public health, 17(3), 1038.

Chang, C. P., Hsu, C. T., & Chen, I. J. (2013). The relationship between the playfulness climate in the classroom and student creativity. Quality & Quantity, 47(3), 1493-1510.

Csikszentmihalyi, M. (1997). Flow and the psychology of discovery and invention. HarperPerennial, New York, 39.

Cornoldi, C., Rigoni, F., Tressoldi, P. E., & Vio, C. (1999). Imagery deficits in nonverbal learning disabilities. Journal of learning disabilities, 32(1), 48-57.

ElSayary, A. (2021). Teaching and Assessing Creativity in STEAM Education.

Fan, M., & Cai, W. (2020). How does a creative learning environment foster student creativity? An examination on multiple explanatory mechanisms. Current Psychology, 1-10.

Fan, M., Cai، W., & Jiang, L. (2021). Can Team Resilience Boost Team Creativity among Undergraduate Students? A Sequential Mediation Model of Team Creative Efficacy and Team Trust. Frontiers in Psychology, 12, 2033.

Gelles, D. (2015). Mindful work: How meditation is changing business from the inside out. Houghton Mifflin Harcourt.

Gardner, H. (1992). Education for understanding during the early years: Excerpts from The Unschooled Mind. Journal of Museum Education, 17(2), 4-6.

Gerhart, B., & Fang, M. (2015). Pay, intrinsic motivation, extrinsic motivation, performance, and creativity in the workplace: Revisiting long-held beliefs. Annu. Rev. Organ. Psychol. Organ. Behav. 2(1), 489-521.

Good, D. J., Lyddy, C. J., Glomb, T. M., Bono, J. E., Brown, K. W., Duffy, M. K., ... & Lazar, S. W. (2016). Contemplating mindfulness at work: An integrative review. Journal of management, 42(1), 114-142.

Hernández-Jorge, C. M., Rodríguez-Hernández, A. F., Kostiv, O., Gil-Frías, P. B., Dominguez Medina, R., & Rivero, F. (2020). Creativity and Emotions: A Descriptive Study of the Relationships between Creative Attitudes and Emotional Competencies of Primary School Students. Sustainability, 12(11), 4773.

Jin, H. Y., Su, C. Y.و & Chen, C. H. (2021). Perceptions of teachers regarding the perceived implementation of creative pedagogy in “making” activities. The Journal of Educational Research, 114(1), 29-39.

Kaufman, J. C. (2016). Creativity 101. Springer Publishing Company.

Kaufman, J. C., & Sternberg, R. J. (Eds.) (2010). Cambridge handbook of creativity. Cambridge University Press.

Kang, E. J. (2020). A multilevel analysis of factors affecting kindergartners, creative dispositions in relations to child-level variables and teacher-level variables. International Journal of Child Care and Education Policy, 14(1), 1-17.

Keating, D. P. (1980). Four faces of creativity: The continuing plight of the intellectually underserved. Gifted Child Quarterly, 24(2), 56-61.

Kian M, Ehsangar H, Izanloo B.(2020). The effect of hidden curriculum on creativity and social skills: The perspective of elementary schools (Persian)]. Journal of Social Behavior and Community Health. 2020; 4(1):487-96. [DOI:10.18502/sbrh.v4i1.2828]

Kim, S., Choe, I., & Kaufman, J. C. (2019). The development and evaluation of the effect of creative problem-solving program on young children’s creativity and character. Thinking Skills and Creativity, 33, 100590.

Leasaو M., Batlolona, J. R., & Talakua, M. (2021). Elementary students, creative thinking skills in science in the Maluku Islands, Indonesia. Creativity Studies, 14(1), 74-89.

Liu, X. X., Gong, S. Y., Zhang، H. P.و Yu, Q. L., & Zhou, Z. J. (2021). Perceived teacher support and creative self-efficacy: The mediating roles of autonomous motivation and achievement emotions in Chinese junior high school students. Thinking Skills and Creativity, 39, 100752.

Min, J. Y., & Choe, I. S. (2008). Development of the creative classroom climate scale. Korean Journal of Child Studies, 29(4), 27-42.

Min, J. Y., & Seo, E. J. (2009). The relationship among creative climate, motivation and creativity. Journal of Educational Psychology, 23(4), 787-800.

Moffat, D. C., Crombie, W., & Shabalina, O. (2017). Some video games can increase the player's creativity. International Journal of Game-Based Learning (IJGBL), 7(2), 35-46.

Mourgues, C., Tan, M., Hein, S., Elliott, J. G., & Grigorenko, E. L. (2016). Using creativity to predict future academic performance: An application of Aurora's five subtests for creativity. Learning and Individual Differences, 51, 378-386.

Mozelius, P. (2016). Game-based learning as a bedrock for creative learning. In The 10th European Conference on Games Based Learning (ECGBL), Paisley, United Kingdom, 6th to 7th October 2016. Academic Conferences Publishing.

Mróz، A., & Ocetkiewicz, I. (2021). Creativity for Sustainability: How Do Polish Teachers Develop Students, Creativity Competence? Analysis of Research Results. Sustainability، 13(2), 571

Naderi, H., Abdullah, R., Aizan, H. T., Sharir, J., & Kumar, V. (2010). Relationship between creativity and academic achievement: A study of gender differences. Journal of American Science, 6(1), 181-190.

Nami, Y., Marsooli, H., & Ashouri, M. (2014). The relationship between creativity and academic achievement. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 36-39.

Niu, W. (2007).Individual and environmental influences on Chinese student creativity. Journal of creative Behavior, 41,151-175

Nwazuoke, I. A., Olatoye, R. A., & Oyundoyin, J. O. (2002). Environmental factors as predictors of creativity among Senior, Secondary School students in Oyo State. Ife Journal of Behavioural Research, 4(1), 85-93.

Ozkan, G., & Umdu Topsakal, U. (2021). Exploring the effectiveness of STEAM design processes on middle school students, creativity. International Journal of Technology and Design Education, 31(1), 95-116

Peña-Sarrionandia, A., Mikolajczak, M., & Gross, J. J. (2015). Integrating emotion regulation and emotional intelligence traditions: a meta-analysis. Frontiers in psychology, 6, 160.

Richardson, C., & Mishra, P. (2018). Learning environments that support student creativity: Developing the SCALE. Thinking skills and creativity, 27, 45-54.

Rudowicz, E., Tokarz, A., & Beauvale, A. (2009). Desirability of personal characteristics associated with creativity: Through the eyes of Polish and Chinese university students. Thinking Skills and Creativity, 4(2), 104-115.

Sannomiya, M., Mashimo, T., & Yamaguchi, Y. (2021). Creativity training for multifaceted inferences of reason behind others, behaviors. Thinking Skills and Creativity, 39,100757

Torrance, E. P. (1968). Creativity and its educational implications for the gifted. Gifted Child Quarterly, 12(2), 67-78.

Torrance, E. P. (1988). The nature of creativity as manifest in its testing. The nature of creativity, 43-75.