بررسی نقش میانجی خلاقیت و سبک تفکر در رابطه بین دین داری و تعالی پس از ضربه

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 11، شماره 3 - شماره پیاپی 43، اسفند 1400، صفحه 83-112   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

اکرم السادات حسینی¹؛ مجید ضرغام حاجبی^{* 2}؛ نادر منیرپور³؛ عباس حبیب زاده⁴

¹دانشجوی دکتری گروه روانشناسی تربیتی،‎ ‎واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی،‎ ‎قم، ایران

²دانشیار گروه روانشناسی تربیتی،‎ ‎واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی،‎ ‎قم، ایران

³‏ استادیار گروه روانشناسی تربیتی،‎ ‎واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی،‎ ‎قم، ایران‏

⁴دانشیار گروه روانشناسی تربیتی، دانشگاه قم،‎ ‎قم، ایران‏

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی برازش مدل رابطه بین دینداری و تعالی پس از ضربه با نقش میانجی خلاقیت و سبک تفکر در جانبازان بود..
روش: پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. نمونۀ مورد مطالعه 362 جانباز بود که به روش تصادفی ساده از جانبازان (25 تا70 درصد) بنیاد شهید و امور ایثارگران شهرستان‏های استان تهران در سال (1399) انتخاب شدند. برای جمع ‏آوری داده‏ها از پرسشنامه ‏های تعالی پس از ضربه تدسچی و کالهون (2011)، دینداری آلپورت و راس(1950)، خلاقیت تورنس (1966) و سبک تفکر استرنبرگ و واگنر (1979) استفاده شد.. داده‏ها با استفاده از روش تحلیل مسیر و نرم افزار SPSS25 و Amos24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ‏ها: نتایح تحلیل مسیر نشان داد که دینداری بر سبک تفکر، خلاقیت و تعالی پس از ضربه؛ سبک تفکر بر خلاقیت؛ خلاقیت و سبک تفکر بر تعالی پس از ضربه اثرات مستقیم و معنادار داشته است.. همچنین دینداری از طریق نقش واسطه‏ای خلاقیت، اثر غیر مستقیم مثبت و معناداری بر تعالی پس از ضربه جانبازان دارد.
نتیجه ‏گیری: دینداری به همراه خلاقیت بر تعالی پس از ضربه در افراد مبتلا به تروما تأثیر زیادی دارد. به عبارتی، افرادی که از دینداری بالاتری برخوردارند، دینداری بر خلاقیت آنها تاثیر می‏گذارد و این افراد برای بازگشت به شرایط ایده‌آل، به کمک توانایی‌ها و امکانات خود به بازسازی ذهنی و روانی اقدام می‌نمایند؛ بنابراین تعالی پس از ضربه قابل پیش‏بینی است.
واژه ‏های کلیدی: تروما، تعالی پس از ضربه، دین‏داری، خلاقیت، سبک تفکر.

کلیدواژه‌ها

تروما"؛ " تعالی پس از ضربه"؛ "دین داری"؛ " خلاقیت"؛ "سبک تفکر

مراجع

آب روشن، حسن و شیخ الاسلامی، راضیه.(1397). «پیش‏بینی تاب آوری دانشجویان بر اساس جهت‏گیری‎ ‎مذهبی»، فصلنامه علمی ‏ـ تخصصی رهیافت فرهنگ دینی. 1(1).279-298.‏

آب روشن، حسن و شیخ الاسلامی ،راضیه. (1398). نقش واسطه‏ای جهت‏گیری مذهبی در رابطه با نیاز به ‏‎ ‎شناخت و تاب آوری. ‏فصلنامه روانشناسی و دین.12(3).101-119. ‏

احمدی فقیه، مریم، ضرغام حاجبی، مجید و حسینی، اکرم السادات. (1395). رابطۀ همخوانی/ ناهمخوانی سبک تفکر استاد ـ ‏دانشجو با ابعاد خلاقیت دانشجویان، مجله علمی ـ پژوهشی پژوهشنامه تربیتی، 12(49)، 1-‏24.

انجمن روانشناسان آمریکا. (2013). راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانی(ویراست پنجم). ترجمه یحیی سیدمحمدی، ‏‏( 1393)، تهران : نشر روان.‏

‏      امیرخانی، زهرا و حقایق، سید عباس، (1396). ‏‎اثربخشی ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر کیفیت خواب، افکار مزاحم و ‏حساسیت اضطرابی بیماران مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه،  مجله روانشناسی نظامی، 8 (29)، 5-17‏‎.‎

برخوردارپور، زهرا و سرمد، زهره.(1378). الگوهای تفکر، پایه تحصیلی و نوع مدرسه. مجله روانشناسی،1(20)،361-380.‏

پاپالیا، دایان‏ای، الدز، سالی وندکاس و فلدمن، روت داسکین. (2004). روانشناسی رشد و تحول انسان، ترجمه داود عرب قهستانی ‏و همکاران(1395) تهران: رشد.‏

ثابت، مهرداد. (1394). هنجاریابی آزمون خلاقیت هیجانی آوریل. فصلنامه علمی ـ پژوهشی ابتکار و خلاقیت در‎ ‎علوم انسانی،5 ‏‏(2).77-95.‏

جان بزرگی، مسعود. (1386). جهت‏گیری مذهبی و سلامت روان. فصلنامه پژوهش در پزشکی، 31 (4).345-350.‏

حجتی، حمید. (1393). تجربه زیسته همسران مصدومین دچار استرس پس از سانحه: یک مطالعه پدیدار شناسی هرمنوتیک. ‏پایان‏نامه دکتری تخصصی پرستاری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اهواز.‏

حسینلو، عاطفه، جمهری، فرهاد و نامور، هومن.(1396). پیش‏بینی تعالی پس از آسیب بر اساس گشودگی به تجربه‎ ‎و درک از ‏خود با میانجی‏گری حمایت اجتماعی در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از حادثه: مدل‏یابی معادلات ساختاری، دو فصلنامه ‏علمی ـ پژوهشی روان شناسی بالینی و شخصیت، 15(1)،83-91.‏

حسینی مهر، علی، عظیم‏زاده پارسی، آرزو و رحمانی، عذرا. (1399)، الگوی ساختاری رابطه جهت‏گیری مذهبی و‎ ‎نشانه‏های ‏سلامت روانی با میانجی‏گری خوش‏بینی، روانشناسی و دین، 13(1)،95-110.‏

حیدرزاده، مهدی، رسولی، مریم، محمدی شاه بلاغی، فرحناز، علوی مجد، حمید، میرزایی، حمیدرضا و طهماسبی، مامک.(1395). بررسی ایجاد رشد پس از سانحه ناشی از سرطان در بیماران نجات یافته ازآن، مجله علمی ـ‎ ‎پژوهشی پرستاری ومامایی ‏جامع نگر،25(76)، 33-41.‏

حیدری، اسفندیار و همکاران. (1389)، رابطه مذهب با اضطراب مرگ و هیجان خواهی، روانشناسی،51، ،13(3)، 325‏‎ ‎‏-341.‏

درخشان، معراج، جوکار، بهرام، شمشیری، بابک و احمدی، صادق.(1398)، بررسی مدل علی شیوه‏های فرزند پروری، ‏جهت‏گیری مذهبی و اضطراب مرگ، فصلنامه روانشناسی و دین.12(1).73-86.‏

دهقانپور فراشاه، مرضیه، ثابت، مهرداد و نیوشا، بهشته. (1400). تبیین رابطه ساختاری بین صفات شخصیت و خلاقیت بر اساس نقش ‏میانجی‌گر هوش و دانش. نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 11(1)، 189-212.‏

رضایی، سعید و منوچهری، مهشید. (1387)، بررسی اعتبار، روایی و هنجاریابی آزمون خلاقیت تورنس در بین دبیران دبیرستان‌‌های ‏تهران، مجله علمی ـ پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران،8، 48-67.‏

سپهریان آذر، فیروزه، غدیری صورمان آبادی، فرهاد، عبد المحمدی، کریم و صمد زاده، فریبا.(1399)، نقش میانجی خلاقیت در ‏رابطه بین اهداف پیشرفت و انگیزه پیشرفت دانشجویان، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در‎ ‎علوم انسانی، 10(1)، 189-208. ‏

سید محمودی، سید جواد، رحیمی، چنگیز و محمودی، جابر.(1392). ویژگی‏های روانسنجی پرسشنامه رشد پس از‎ ‎سانحه(‏PTGI‏)، روش‌ها و مدل‏های روانشناختی،3(12)،93-108.‏

سیف، علی اکبر.(1396). روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیری و آموزش، تهران: نشر دوران، (کتاب‏‎ ‎اصلی در سال ‏‏1391 منتشر شده است)

شفیع آبادی، عبدالله و ناصری، غلامرضا. (1396). نظریه‌های مشاوره و روان درمانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ‏

عسگری، ناصر، حمیدی زاده، علی و عابدی، رضا.(1395). نقش میانجی خلاقیت، نوآوری و سلامت روانی در تأثیر هوش معنوی ‏بر عملکرد فردی کارکنان، فصلنامه مدیریت دولتی(دانش مدیریت)، 8(3)،533-552.‏

عسگریان، سمیه، اصغری، محمدجواد و حسن‏زاده، محمدحسن.(1392). تأثیرآموزش مهارت‏های مقابله دینی برتاب آوری، ‏انطباق پذیری و مدیریت فشار روانی همسران جانبازان، فصلنامه طب جانباز، 6(21). 60-68.‏

عیسی زادگان، علی، میکائیلی‏منیع، فرزانه، جنا‏آبادی، حسین و قلی‏نژاد، فریده.(1392)، مقایسه سبکهای تفکر و خلاقیت هیجانی در ‏بین دانش آموزان تیزهوش و عادی، فصلنامه افراد استثنایی.3(11). 87-105.‏

فارسی،  زهرا و آزرمی،سمیه.(1394). مروری بر تجارب به ثبت رسیده کارکنان حرف‌های مراقبت بهداشتی در‎ طول جنگ‏های مختلف با تمرکز بر جنگ عراق علیه ایران، مجله علوم مراقبتی نظامی،2(4)،246-253.‏

فاضل، مرتضی، سلیمی بجستانی، حسین، فرحبخش، کیومرث اسماعیلی، معصومه.(1396). مطالعه‏ای با عنوان «ارائه الگوی ‏رشدپس ازسانحه دربیماران سرطانی: مطالعه گراندتئوری»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی 8 ( 29). 105-80.‏

‏       قدم پور،عزت الله، خلیلی گشنیگانی،زهرا،عالی پور، کبری.(1399). تأثیرآموزش تفکر مبتنی برمثبت نگری برعمل به باورهای دینی ‏و خودکنترلی، مجله علمی پژوهشی روانشناسی و دین،13(1)،49، 57-69 ‏.

محمدی، حانیه و اصغری ابراهیم آباد، محمد جواد.(1399). نقش میانجی‏گری تفکر خلاق در رابطه تمایز یافتگی خود و خود ‏شکوفایی زوجین مشهد، نشریه علمی فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، 14(50)، 107-124.‏

مصلحی، جواد، رضائیان بیلندی، حسین و رحمتی، امین. (1399). نقش همانندی/تضاد ویژگی شخصیتی درون گرایی/برون ‏گرایی و پایبندی مذهبی زوجین در پیش بینی رضایت زناشویی، فصلنامه روانشناسی و دین، 13(1)،93-110.‏

مهرابی، حسینعلی، نوروزی، ستار، میرزایی، غلامرضا، کاظمی، حمید.(1393). تبیین رشد پس از ضربه بر اساس‏‎ ‎شیوه‏های با مقابله ‏با استرس‏، سبک‏های دلبستگی و کیفیت زندگی در جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه، مجله پرستار و پزشک در ‏رزم.4(2)،153-161.‏

نعمتیان، محمود، شاولی کوه شوری، عباس و کیانی، رمضان.(1395). بررسی نقش میانجی خلاقیت بین سبک‏های رهبری با ‏بهره‏وری در مدیران مدارس مقطع متوسطه دوره اول شهرستان بهبهان. دومین کنفرانس بین المللی در‎ ‎مدیریت، حسابداری و ‏اقتصاد.‏

اله یار، منصور.(1399). نقش میانجی خلاقیت در رابطه بین خودکارآمدی شغلی و کارآفرینی کارکنان آموزش و پرورش شهر ‏بیرجند. فصلنامه مدیریت و چشم انداز آموزش، 2(1)،1-18.‏

هالجین، ریچارد پی و ویتبورن، سوزان کراس.(2013). آسیب شناسی روانی: جلد دوم، ترجمه یحیی سید محمدی،‎ ‎‏(1397)، ‏تهران: نشر روان.‏

وولف، دیوید ام.(1997). روانشناسی دین، ترجمه محمددهقانی(1393)، تهران: رشد.‏

 

Ajoudani, Fardin, Jafarizadeh, Hossein and Kazamzadeh, Jafar. (2019).Social support and ‎Posttraumatic growth in Iranian burn survivors: The mediating role of spirituality.Burns ‎Journal, 10(13), 1-9.‎

Assouad, A., and Parboteeah, K. P. (2018). Religion and innovation. A country‏ ‏institutional ‎approach. Journal of Spiritual Religion. 15, 20–37‎‏.‏

Briere, J. N., & Scott, C. (2014). Principles of trauma therapy: A guide to symptoms ‎evaluation, and treatment (DSM-5 update). Sage Publications‎‏.‏

Calhoun, L. G., & Tedeschi, R. G. (2006). The foundations of posttraumatic growth: a ‎expanded framework. In L. G. Calhoun, & R. G. Tedeschi (Eds.). Handbook of ‎posttraumatic‏ ‏growth: Research and practice (pp. 3–23). Mahwah, NJ: awrence‎‏ ‏Erlbaum‏ ‏Associates‏.‏

Dheer, R.J.S., Lenar،towicz, T. (2019). Cognitive flexibility: Impact on entrepreneurial ‎intentions. Journal of Vocational Behavior, 115, 103-10.‎

Glăveanu, Vlad Petre (2018). Educating which creativity?, Thinking Skills and Creativity, 27, ‎‎25–32‎

Gul, E and Karanci, AN. (2017). What Determines Posttraumatic Stress and Growth‏ ‏Following Various Traumatic Events? A Study in a Turkish Community Sample. Journal of ‎Trauma Stress, 30(1), 54-62‎‏. ‏

Harris, K. A., Howell, D. S.and Spurgeon, D. W. (2018). Faith concepts in psychology: ‎Three30-year definitional content analyses. Psychology of Religion and Spirituality, 10(8), ‎‎1_29‎

‎  Hawkins, N.A., Soman, A., Buchanan Lunsford, M., Leadbetter, S., & ‎ Rodriguez, J. L. (2017). Use of Medications for Treating Anxiety and Depression in Cancer Survivors in the United States. Journal of Clinical Oncology, 35(1):78-85.‎

Iftikhar Ahmed Charana, Shen Xina, Wang Zezhuangb, Dewei Yaoa.(2020). Rethinking ‎efficacy: People’s perception of ritual healing and trance religious practices at shrines in ‎Pakistan. Asian Journal of Psychiatry, 52(2020)‎,‎102020‎.

Joseph, S., & Linley, P. A. (2008). Psychological assessment of growth following‏ ‏adversity: A ‎review. Trauma, recovery, and growth: Positive psychological ‎‏ ‏perspectives on posttraumatic ‎stress, 18(2) 21-38‎‏.‏

Jocelyn R. Smith Lee, Andrea G. Hunter, Fernanda Priolli, Veronica J. (2020). Thornton “Pray that ‎I live to see another day”: Religious and spiritual coping with vulnerability to violent injury, ‎violent death, and homicide bereavement among young Black men Journal of Applied ‎Developmental Psychology،‎70‎،‎101-180‎

Keivan, Nafiseh, Daryabeigi, Reza and Alimohammadi, Nasrollah. (2019).Effects of religious ‎and spiritual care on burn patient`s pain intensity and satisfaction with pain control during ‎dressing changes.Burns Journal, 45(7), 1605-1613‎‏.‏

Koeing, H. G. (2007). Religion and remission of depression in medical inpatients, The ‏Journal ‎of‏ ‏nervous and mental disease, v. 165 (5), p. 389-395‎‏.‏

Larner, B.and Blow, A. (2011). A model of meaning-making coping and growth in‏ ‏combat‏ ‏veterans. Review of General Psychology, 15(3), 187-197‎‏.‏

Lee, S. Y., Park, C. L.and Hale, A. E. (2016). Relations of trauma exposure with current ‎‏Religiousnessand spirituality. Mental Health, Religion & Culture, 19, 493-505‎

Mattaa, Michael, Grittia, Emanuela Saveria, Lang, Margherita. (2019). Personality assessment of ‎intellectually gifted adults: A dimensional trait Approach Learning and Individual ‎Differences.

Nur Cayirdag.‎(2017). Creativity Fostering Teaching: Impact of Creative Self-efficacy and ‎Teacher Efficacy EDUCATIONAL SCIENCES: THEORY & PRACTICE،‎ December ‎‎2017 ‎‏.‏‎17 (6) ‎‏.‏‎1959–1975 ‎

Pargament, Hill, P. C., K. I., Hood, R. W., McCullough, M. E., Swyers, J. P., Larson,D‏. ‏B., & ‎Zinnbauer, B. J. (2000). Conceptualizing religion and spirituality: Pointsof commonality, ‎points of departure. Journal for the Theory of Social Behaviour, 30, 51–77‎‏.‏

Pargament, K. I., Koenig, H. G., & Perez, L. M. (2000). The many methods of religious ‏coping: Development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical‏ ‏Psychology, 56, ‎‎519_543‎‏.‏

Rubensteinab Harold G.KoenigcdDeborah B. (‎2021‎). Marinef Vanshdeep Sharmae fIlan Harpaz RotemabRobert H.Pietrzakabg Religion, spirituality, and risk for incident‎‏ ‏posttraumatic ‎stress disorder, suicidal ideation, and hazardous drinking in U.S. military veterans: A 7-year, ‎nationally representative, prospective cohort study Journal‏,295, 1, 1110-1117.‎

Soh, k. (2017). Fostering Student Creativity throughteacher behaviors. Thinking Skills‏ ‏and ‎Creativity, 23, 58-66‎‏.‏

Smith Lee, Jocelyn R, Hunter, Andrea G, Prilli, Fernanda and ‏Thornton, Veronica.J.(2020).Pray that I live to see another day:Religious and spiritual coping ‎with vulnerability to violent injury ,violent death and homicide bereavement among young ‎Black men.Journal of Applied Development Psychology.70(10).1-11‎‏.‏

Sternberg, R.J. (1997).Thinking Styles.New York: Cambridge University Press‎‏.‏

Tedeschi, R & Calhoun, L. (2011). The Posttraumatic‏ ‏Growth Inventory: Measuring the ‏Positive Legacy of‏ ‏Trauma. Journal of Traumatic Stress. 9(3), 455-471‎‏.‏

Sigala, M., & Chalkiti, K. (2015). Knowledge management, social media and employee ‏creativity. International Journal of Hospitality Management, 45, 44–58‎

Tedeschi, R., Park, C., & Calhoun, L. (Eds.) (2017). Posttraumatic Growth: Positive‎‏ ‏Changes ‎in the Aftermath of Crises. Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum Associates‏.‏

Ter Kuile, H., & Ehring, T. (2014). Predictors of changes in religiosity after trauma: ‎Trauma, religiosity, and posttraumatic stress disorder. Psychological Trauma: Theory, ‎‏ ‏Research, Practice, and Policy, 6, 353_360‎‏.‏

Wilt, J. A., Exline, J. J., Grubbs, J. B., Park, C. L., & Pargament, K. I. (2016). God’s ‏role‏ ‏insuffering: Theodicies, divine struggle, and mental health. Psychology of‏ ‏Religion and‏ ‏Spirituality, 8, 352_362‎‏.‏

Yeung, N. C., & Lu, Q. (2018). Perceived Stress as a Mediator between Social Support ‎‏and Posttraumatic Growth among Chinese American Breast Cancer Survivors. Cancer ‎Nurs.41 (1), 53-61‎‏.‏

Zhang, L. F. (2006). Does Student – Teacher Thinking Style Match/ Mismatter‏ ‏in Student ‏Achievement? ‎Educational Psychology, 26. 395 – 409‎‏.‏

Zhang, L.F. (2002).Thinking Styles and the Big Five personality Traits. Journal of ‏Educational Psychology, 22(1), 3-17.‎