الگوی مسأله‌یابی خلاق در حوزه خط‌مشی‌گذاری فرهنگی با رویکرد ‌تریز

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 6، دوره 16، شماره 48، آذر 1400، صفحه 151-180   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

حمید دهقانی¹؛ مجید مختاریان پور^{* 2}

¹دانشجوی دکتری مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران

²استادیار، گروه مدیریت دولتی ، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

مسأله­ یابی و تعریف درست مسائل فرهنگی، سنگ بنایی مهم و ضروری برای خط ­مشی ­گذاری فرهنگی اثربخش است و فقدان الگویی مناسب برای آن در حال حاضر منجر به نابسامانی­ های فراوان در این حوزه شده است. این مقاله با هدف ارائه  الگویی خلاقانه در زمینه مسأله ­یابی و تعریف مسائل فرهنگی با تکیه بر تریز ارائه شده است. مقاله حاضر با روش کیفی دلفی انجام شده است و بدین ترتیب پس از تدوین الگوی اولیه، این الگو طی سه دور دلفی با شش نفر خبره اصلاح و تکمیل شده و سپس طی یک جلسه گروه کانونی توسط خبرگان مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. الگوی نهایی، چندین ابزار تریز را به روشی منطقی در کنار هم قرار داده و با فرآیندی گام به گام، شناخت خط‌مشی‌گذار نسبت به مسأله را دقیق‌تر می‌نماید. مراحل این الگوی فرایندی عبارتند از (1) تعریف اولیه مسأله (چیستی)؛ (2) تصور مسأله به‌عنوان یک سیستم؛ (3) تحلیل بازیگران و ذی‌نفعان مرتبط با مسأله؛ (4) جمع‌آوری انواع داده‌های موجود پیرامون مسأله؛ (5) تعریف دقیق مسأله (چرایی)؛ (6) انتخاب سطح مسأله و تعیین ویژگی‌های آن با کمک ماتریس پنج سطحی؛ (7) تکمیل ماتریس نُه پنجره؛ و (8) تعریف مسأله. این الگو کاملاً برای حوزه فرهنگ بومی‌سازی شده و در آن متناسب با اقتضائات این حوزه در مراحل مختلف، نوآوری‌ها و تغییراتی در ابزارهای تریز ایجاد شده است. دو ویژگی دانش تریز یعنی تنوع ابزارها و تمرکز بر ساختارهای اندیشه باعث می‌شود که بتوان از آن به صورت اثربخشی در حوزه خط ­مشی ­گذاری فرهنگی استفاده کرده و با بهره ­گیری از اصول و ابزارهای آن خلأهای مسأله‌یابی فرهنگی کشور را برطرف نمود.

کلیدواژه‌ها

مسأله‌یابی؛ تعریف مسأله؛ فرهنگ؛ خط‌مشی‌گذاری فرهنگی؛ تریز

مراجع

 احمدی، فضل‌اله، نصیریانی، خدیجه؛ اباذری، پروانه (1387)، تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، (1)8، 185-175.
 اسدی، لیلا (1384)، بررسی قوانین کیفری ایران در امر پوشش مردم، ندای صادق، 40، 74-48
 اسمعیلیان، ملیحه، پورعزت، علی‌اصغر، ناظمی، امیر (1396)، بررسی مناقشات بازیگران رسانه‌های صوتی- تصویری ایران در افق پنج‌ساله با روش تحلیل رفتار بازیگران، راهبرد اجتماعی فرهنگی، (23)6، 52-31.
 بابایی، سحر، توکلی، غلامرضا (1394)، تدوین مدل فرآیندی سیاست‌گذاری در سازمان‌های دولتی، سیاستگذاری عمومی، (3)1، 53-29.
 بیگدلی، محمد، رشیدپور، علی (1399)، طراحی الگوی ارزیابی اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی، مطالعات میان فرهنگی، 46 (16)، 49-75.
 ترنینکو، جان، زوسمن، آلا، زلوتین، بوریس (1997)، نوآوری نظام‌یافته تریز، (ترجمه‌ی رضا مورعی، امیرحسین فهیمی، سید حسین اصولی و سید مصطفی جعفری)، تهران، رسا.
 حیدری، میلاد، صادقی، ملیحه (1391)، اجرای پوشش همسان و کشف حجاب در مازندران عصر رضاشاه، خردنامه، 9، 58-29.
 خالقی، ابوالفتح (1388)، مصرف دخانیات و ابعاد مختلف حقوقی مقابله با آن، پژوهش حقوق عمومی، 11(26)، 125-93.
 خدایی مهر، محمدمهدی (1392)، تحلیل فرایند مسأله‌یابی در سیاست‌گذاری سازمان‌های فرهنگی؛ مورد مطالعاتی: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.
 رحمانی، عبدالله، وزیری نژاد، رضا، احمدی نیا، حسن و رضائیان، محسن (1399)، مبانی روش‌شناختی و کاربردهای روش دلفی: یک مرور روایی، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 19(5)، 515-538.
 شولیاک، لف (1997)، 40 اصل شاه‌کلیدهای TRIZ برای نوآوری. (ترجمه محمود کریمی و سیده نونا میرخانی)، تهران، رسا.
 قلی‌پور، رحمت‌الله، بیگی، وحید، سعدآبادی، علی‌اصغر (1396)، تحلیلی بر خط‌مشی راهکارهای اجرایی گسترش فرهنگ عفاف و حجاب: آسیبشناسی اجرا با رویکردی فازی، مدیریت دولتی، 9 (1)، 136-107.
 قلی‌پور، رحمت‌الله، غلام‌پور آهنگر، ابراهیم (1389)، فرآیند سیاست‌گذاری در ایران. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
 کوهنابی، سیروس، استاد حسین، رضا، دیل، فرزانه (1383)، محصولات دخانی و آثار لغو انحصار از صنعت دخانیات، مجله اقتصادی، (37)، 15-7.
 گیوریان، حسن، ربیعی مندجین، محمدرضا (1394)، فرآیند خط‌مشی‌گذاری دولتی پیشرفته، تهران، مهربان نشر.
 محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش 1، منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی، تهران، جامعه‌شناسان.
 ملک محمدی، حمیدرضا (1394)، مبانی و اصول سیاست‌گذاری عمومی، تهران، سمت.
 منصوریان، علیرضا (1391)، مهندسی خلاقیت TRIZ (تئوری ابداعی حل مسئله)، تهران، رسا.

Altshuller, Genrich (1996). And Suddenly the Inventor Appeared TRIZ, the Theory of Inventive Problem Solving. Massachusetts: Technical Innovation Center.
Altshuller, Genrich (1984). Creativity as an Exact Science: The Theory of the Solution of Inventive Problems. New York: Gordon and Breach Science Publishers.
Cancer, Vesna., & Mulej, Matjaz (2013). Multi-criteria decision making in creative problem solving. Kybernetes, (42)1, 67-81.
Głuszek, Ewa. (2021). Use of the e-Delphi Method to Validate the Corporate Reputation Management Maturity Model (CR3M). Sustainability. 13, 1-28.
Haavold, Per Øystein., Sriraman, Bharath. (2021). Creativity in problem solving: integrating two different views of insight. ZDM – Mathematics Education. 
Habibi, Arash., Sarafrazi, Azam,. & Izadyar, Sedigheh (2014). Delphi Technique Theoretical Framework in Qualitative Research. Int J Eng Sci, (3)4, 8-13
Higgins, James. M. (1994). 101 Creative Problem Solving Techniques. Florida: Winter Park.
Jay T. Knippen, Thad B. Green (1997) Problem solving, Journal of Workplace Learning, (9)3, 98-99.
Mann, D.L., & Cathain, C.O. (2001). Computer-based TRIZ-Systematic Innovation Methods for Architecture. CAAD Futures, 561-575.
Nakagawa, Toru (2004). USIT Operators for Solution Generation in TRIZ: Clearer Guide to Solution Paths. TRIZ Future Conference 2004. 347-363.
Orloff, Michael A. (2017). ABC-TRIZ Introduction to Creative Design Thinking with Modern TRIZ Modeling. Berlin: Springer.
Puspitawati, Rinie Pratiwi., Yuanita, Lenny., Rahayu, Yuni Sri. (2018). The Innovative Problem Solving Strategy as The Model of Teaching Problem Solving. Порівняльно-педагогічні студії. 
Skulmoski, Gregory J., & Hartman, Francis T., & Krahn, Jennifer (2007). The Delphi Method for Graduate Research. Journal of Information Technology Education, (6), 1-21.
Stratton, Roy., Mann, Darrell., & Otterson, Paul (2019). The theory of inventive problem solving (TRIZ) and systematic innovation–a missing link in engineering education?
Teddlie, Charles., & Yu, Fen. (2007). Mixed Methods Sampling: A Typology with Examples, Journal of Mixed Methods Research, 1(1), 77-100.
Vidal, René (2007). Creative and Participative Problem Solving-The Art and the Science. Denmark: Technical University of Denmark.