تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج بر پایة نقد کهن‌الگویی یونگ

ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی

مقاله 2، دوره 18، شماره 68، مهر 1401، صفحه 43-69   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/mmlq.2021.1927282.2745

نویسندگان

ناهید تیرانداز¹؛ ابوالقاسم اسماعیل پور مطلق^{* 2}؛ عبدالحسین فرزاد³

¹دانشجو دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

³دانشیار گروه ادبیات فارسی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش به تحلیل منظومة مانلی نیمایوشیج بر پایة نقد کهن‌الگویی یونگ می‌پردازد. نقد کهن‌الگویی (اسطوره‌ای)، از رویکردهای نوین در حوزة نقد ادبی معاصر است که با دیدگاه روان‌شناسانه به اسطوره‌ها، ماهیت کهن‌الگوها را کشف می‌کند و نقش آن‌ها را در آثار ادبی نشان می‌دهد. از این رو بحث اسطوره و کهن‌الگو در ادبیات معاصر(شعر)، به نوعی با بحث روان‌شناسی (بر پایة نظر یونگ) گره خورده است. در این منظومه، مانلی نمودی از اسطوره‌قهرمان است که طی یک سفر درون‌شناختی، با گذر از «من» به «خود»، موفق به «فردیت‌یابی» می‌شود، و در سایة این دگرگونی از دیگران ممتاز می‌گردد؛ همچنین کردار مانلی با مراحلی از الگوی قهرمان شامل کاوش و نوآموزی تطبیق داده می‌شود. کهن‌الگوهای مرگ و باززایی، پیر دانا و نماد  آب، در ارتباط با اسطوره‌قهرمان در منظومه مانلی معنا می‌یابند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مانلی شخصیت اصلی منظومه، فردی از طبقة فروتر جامعه است که با تدابیر پیر دانا در این سفر، به شناخت درستی از خویش می‌رسد و هماهنگ با طبیعت، به دامن جامعه باز می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ نیما؛ مانلی؛ نقد کهن‌الگویی؛ یونگ

مراجع

آیتی، اکرم. 1392. «بررسی نشانه ـ معنا شناختی شعر «مانلی» نیمایوشیج». مجلة شعر پژوهی (بوستان ادب) دانشگاه شیراز. ش4. صص16ـ1. 

امامی، نصرالله ، منوچهر تشکری، محمدرضا صالحی مازندرانی و آسیه کشاورز مویدی. 1394. «بررسی و تحلیل منظومة «مانلی» نیمایوشیج بر اساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل». بوستان ادب دانشگاه شیراز. ش4. صص20ـ1.  

الیاده، میرچا. 1393. اسطورة بازگشت جاودانه. ترجمة بهمن سرکاراتی. چ4. تهران: طهوری.

بوکور، دومونیک. 1376. رمزهای زنده‌جان. ترجمة جلال ستاری. تهران: مرکز.

بیرلین، ج. ف. 1386. اسطوره‌های موازی. ترجمة عباس مخبر. تهران: مرکز.

جمشیدیان، همایون. 1385. «بانوی بادگون (بررسی و تحلیل آنیما در شعر سهراب سپهری)». پژوهش‌های ادبی. ش13و12. صص98ـ83.   

حمیدیان، سعید. 1383. داستان دگردیسی (روند دگرگونی‌های شعر نیمایوشیج). تهران: نیلوفر.

دلاشو، لوفلر. 1366. زبان رمزی قصه‌های پریوار. ترجمه جلال ستاری. تهران: توس.

ذوالفقاری، محسن. 1382. «تحلیل ساختار و محتوا در منظومة مانلی». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه اصفهان). ش35و34. صص222ـ199.   

شمیسا، سیروس. 1383. نقد ادبی. چ4. تهران: فردوس.

ــــــــــــــ . 1379. بیان و معانی. تهران: میترا.

شوالیه، ژان و آلن گربران. 1378. فرهنگ نمادها. ترجمة سودابه فضایلی. ج1. تهران: جیحون.

صارمی، سهیلا. 1384. «منظومة مانلی و داستان اوراشیما». فصلنامة فلسفی، عرفانی و ادبی (اشراق). ش3و2. صص318ـ305.   

فرضی، حمیدرضا. 1391. «نقد کهن‌الگویی شعر قصة شهر سنگستان مهدی اخوان‌ثالث». ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. ش28. صص134ـ114. 

فلکی، محمود. 1373. نگاهی به شعر نیمایوشیج. تهران: مروارید.

قنبری عبدالملکی، رضا. 1394. «تحلیل ساختار روایی شعر مانلی نیمایوشیج». مجموعه مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی دانشگاه محقق اردبیلی. صص284ـ269.

کمبل، جوزف. 1377. قدرت اسطوره. ترجمة عباس مخبر. چ2. تهران: مرکز.

کوپ، لارنس. 1390. اسطوره. ترجمه محمد دهقانی. چ2. تهران: علمی و فرهنگی.

گورین، ویلفرد و ارل لیبر و جان ویلینگهام. 1394. راهنمای رویکردهای نقد ادبی. ترجمة زهرا میهن‌خواه. چ5. تهران: اطلاعات.

محمدی، الناز. 1391. «پری پیکر دریایی آنیمای آرمانی نیما در منظومة مانلی». ششمین همایش ملی پژوهش‌های ادبی دانشگاه شهید بهشتی. صص25ـ1.

محمودپور، لقمان. 1396. «مقایسة ماهیت پری در ایران باستان با ماهیت آن در ادبیات فارسی». مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان. ش17. صص217ـ205. 

مخبر، عباس. 1396. مبانی اسطوره‌شناسی. تهران: مرکز.

مختاری، محمد. 1392. انسان در شعر معاصر. چ4. تهران: توس.

میرصادقی، میمنت. 1388. واژه نامة هنر شاعری. چ4. تهران: مهناز.

یاحقی، محمدجعفر. 1394. فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی. چ5. تهران: فرهنگ معاصر.

یوشیج، نیما. 1393. مجموعه کامل اشعار. گردآوری سیروس طاهباز. چ13. تهران: نگاه.

یونگ، کارل گوستاو. 1378. انسان و سمبول‌هایش. ترجمه محمود سلطانیه. چ2. تهران: جامی.