نقش تغییر گفتمان‌های سیاسی و اجتماعی در سینمای دفاع مقدس نمونه مورد مطالعه: آثار ابراهیم حاتمی‌کیا

پژوهش های جامعه شناسی

دوره 15، شماره 4 - شماره پیاپی 54، اسفند 1400، صفحه 159-180   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

میلاد نوریان رامشه¹؛ حوریه دهقان شاد^{* 2}

¹فارغ التحصیل رشته مطالعات فرهنگی و رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه علوم ارتباطات و مطالعات رسانه، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حوزه‌ی پژوهشی این تحقیق پیرامون این مسأله است که تغییر دولت‌ها در حاکمیت و به تبع آن تغییر گفتمان‌های سیاسی، چه تأثیری بر روی آثار سینمایی ژانر دفاع مقدس گذاشته است؟ از آغاز جنگ تحمیلی تا زمان حال، دولت‌های گوناگون با دیدگاه‌های متفاوت و بعضاً متضادی بر سر کار آمده‌اند که هر کدام از آن‌ها منادی گفتمان خاص و منحصر به فردی بوده‌اند. گفتمان‌هایی که هر کدام نقطه نظرات خاص خود را نسبت به مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی داشته‌اند. به نظر می‌رسد تنوع این دیدگاه‌ها و رویکرد متفاوت دولت‌ها به این مسائل، تأثیر مستقیمی بر دیدگاه آنان نسبت به مسأله‌ی جنگ داشته است که این موضوع در آثار سینمایی دفاع مقدس در هر دوره تبلور داشته است. ابراهیم حاتمی‌کیا به عنوان یکی از فیلمسازان ژانر دفاع مقدس، از آغاز جنگ تا زمان حال به بررسی ابعاد گوناگون جنگ در آثار خود پرداخته است و به دنبال نسبت حاکمیت و دولت مستقر با پدیده‌ی جنگ و دفاع مقدس است. در این پژوهش در صددیم بفهمیم که سیاست چه تأثیری در آثار سینمای دفاع مقدس داشته است و فیلم‌های این حوزه تا چه اندازه از شرایط خاص زمانی هر دوره سیاسی تأثیر پذیرفته‌اند. چارچوب نظری این پژوهش تحلیل گفتمان انتقادی است و برای تحلیل داده‌ها از روش رمزگان تلویزیونی فیسک استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

گفتمان؛ تحلیل گفتمان انتقادی؛ دفاع مقدس؛ ژانر دفاع مقدس؛ دولت

مراجع