مروری بر پارچه ها، پوشاک، نقوش و نمادهای آنها در دوره هخامنشی

باستان شناسی ایران

دوره 11، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 25-43   

نوع مقاله: علمی

شناسه دیجیتال (DOI): AOI-2107-1114

نویسندگان

علی اکبر ذوالریاستین^{* 1}؛ سارا روحانی²

¹مرکز تحقیقات نساجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره) شهرری، تهران، ایران

²دکتری رشته فرهنگ و زبان های باستانی

چکیده

یکی از راه های شناخت اقوام گوناگون در دوران باستان از طریق شکل و ظاهر پوشاک آنها بوده است. مدارک و منابع نشان می دهند که در دوره هخامنشی بیشتر پارچه ها از جنس پشم، پنبه و کتان بوده و اگر چه آنان به لحاظ تجارت با سرزمین های دیگر با پارچه های ابریشمی آشنا بوده اند، ولی در آن زمان از چگونگی پرورش کرم ابریشم اطلاعی نداشتند. در خصوص ریسندگی این دوره، نمونه هایی از دوک های دستی سوراخ دار و دوک های بلند به ترتیب در مناطق آذربایجان و خوزستان کشف شده است. در دوره هخامنشی پارچه‌ زری که در تار آن طلا یا نقره به کار می رفته است، شهرت داشته و بنابر اشاره اوستا، ایرانیان در آن عصر با نساجی پارچه به خوبی آشنا بودند و گاه پارچه‌ها و جامه‌ها را زر دوزی می‌کردند. در مورد طرح پوشاک این دوران به آثاری از جمله سنگ نگاره های بیستون، نقش رستم، تخت جمشید، تندیس مصری داریوش، گنجینه جیحون و بقایای پوشاک یافت شده در تپه های آلتای می توان اشاره کرد که بر­اساس آنها طرح و سبک پوشاک این دوران مشخص می شود. طرح و نقش به کار رفته در پارچه های هخامنشیان بوسیله روش های بافندگی رایج در آن زمان یا توسط فرایند های گوناگون رنگرزی بر روی پارچه ها نقش می شده و بیشتر با شکل های هندسی، نقوش گیاهی و جانوری مزین شده بودند که هرکدام بیانگر نشان و نمادی خاص بوده اند.

کلیدواژه‌ها

دوران هخامنشیان؛ پارچه های زری؛ پوشاک؛ نقوش و نمادها