بررسی هنر‌های تزئینی در معماری دوره اسلامی کجور با تاکید بر برج‌مقبره‌ها

باستان شناسی ایران

دوره 11، شماره 2، اسفند 1400، صفحه 61-84   

نوع مقاله: علمی

شناسه دیجیتال (DOI): AOI-2111-1127

نویسندگان

شراراه عطایی نیا^{* 1}؛ محمد مرتضایی²؛ محمد کلهر³

¹دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی دوران اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه باستان‌شناسی دوران اسلامی، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران

³استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری. تهران، ایران.

چکیده

 یکی از بارزترین نوع معماری فرهنگی و مذهبی گدشتگان، معماری مقابر یا آرامگاه­های برجی­شکل است. بناهای آرامگاهی در شمار پرتعدادترین آثار معماری ایران قرار داشته است. این بناها در بافت فرهنگ و جامعه ایرانی سابقه­ای طولانی داشته و از تنوع نسبتاً بالایی نیز برخوردار هستند. بناهای آرامگاهی اعم از مقابر کوچک و ساده تا بزرگ و باشکوه بنا به تناسب شکل و عملکرد با اسامی گوناگونی شناخته شده­اند. در این جستارکوشش برآن است که بقاع متبرکه در منطقه کجور مازندران از منظر تزئینات بررسی شود. زیباسازی محیط زندگی در طول تاریخ مورد توجه انسان ها بوده است؛ نمود آن در نقوش دیواره ی غارهایی که محل سکونت انسان های نخستین بوده اند قابل مشاهده است. تزئین یکی از راه های برقراری ارتباط با مخاطب و گونه ای ارتباط بصری است که از زبان کلامی پیشی می گیرد. تزئینات در معماری ایرانی یکی از اصلی ترین مولفه های وحدت بخش به شمار رفته است. یکی از اصول معماری ایرانی- اسلامی پرهیز از بیهودگی است؛ بر همین اساس، آرایه ها نیز به طور شگرفی با نیارش و اصول معماری بناها در آمیخته به گونه ای که نمی توان آرایه را از اصل بنا جدا نمود و به علت پایبندی به این اصول است که شاهد هماهنگی ساختار فضایی بناهای سنتی هستیم. پژوهش حاضر بر آن است که تا از طریق روش توصیفی- تحلیلی و نیز تکیه بر مطالعات کتابخانه ای به تشریح جنبه های مختلف عملکرد تزئینات در معماری ایرانی- اسلامی مقابر برجی شکل منطقه کجور را مورد بررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

مقابر برجی؛ تزئینات؛ کجور؛ قرون میانی اسلامی