تبیین ویژگی‌های برنامه‌ درسی مبتنی بر مهارت‌های زندگی مقطع ابتدایی نظام آموزشی ایران

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 59، خرداد 1401، صفحه 57-88   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرح عباسی¹؛ حمیدرضا معتمد^{* 2}؛ علیرضا قاسمی زاد³

¹دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران.

²استادیار مدیریت آموزشی، واحد کازرون، دانشگاه آزاد اسلامی، کازرون، ایران.

³گروه مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی ، کازرون، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر با هدف تبیین ویژگی‌های برنامه درسی مبتنی بر مهارت‌های زندگی برای مقطع ابتدایی نظام آموزشی ایران انجام شد. ماهیت پژوهش، کیفی براساس رویکرد نظریه داده­بنیاد بود. جامعه آماری، صاحب‌نظران برنامه‌ریزی درسی و معلمان مقطع ابتدایی بودند، حجم نمونه(37نفر) به روش هدفمند انتخاب گردید. گردآوری اطلاعات از طریق مصاحبه عمیق تا رسیدن به مرحله اشباع انجام شد. روایی و پایایی اطلاعات گردآوری‌شده با استفاده از روش ارزیابی گوبا و لینکن صورت گرفت. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و انتخابی)، براساس یافته‌های پژوهش، ویژگی‌های برنامه درسی مبتنی بر مهارت‌های زندگی شامل: ایجاد جامعه سالم، برقراری صلح و امنیت جهانی، مادام‌العمربودن یادگیری، جذابیت و تنوع محتوا، تنوع روش‌های تدریس، تنوع شیوه‌های ارزشیابی، نقش رهبر آموزشی معلم، پیوند خانه و مدرسه، دانش‌آموز به­عنوان عنصر اصلی نظام آموزشی، تحقق ایده‌آل‌های آموزشی و تربیت انسان‌های آینده‌نگر می­باشد. نتایج پژوهش نشان داد آموزش مهارتهای‌زندگی از طریق برنامه‌درسی در مقطع‌ابتدایی، به نهادینه‌کردن آموخته‌های مدرسه در رفتار، گفتار و کردار کودکان منجر می‌شود؛ بین سلامت روانی فردی و اجتماعی افراد و آموزش ‌مهارت‌های زندگی رابطه معناداری وجود دارد. ادغام آموزش مهارت‌های‌زندگی در برنامه درسی مقطع ‌ابتدایی پیشنهاد پاسخ‌دهندگان بود.

کلیدواژه‌ها

برنامه‌‌درسی؛ سلامت روانی؛ مهارت‌های‌زندگی

مراجع

ادیب، یوسف. (۱۳۸۵). بررسی میزان دستیابی نوجوانان ایرانی به مهارت‌های‌زندگی، روانشناسی دانشگاه تبریز، 1(4): 1-15.

 استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت. (1996). اصول روش‌تحقیق کیفی، نظریه مبنایی- رویه‌ها و روش‌ها. مترجم:  محمدی، بیوک. (1393). تهران. ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

الهی‌قمشی، سیف‌اله، ناطقی، فائزه و سیفی، محمد.(1394). ارزیابی برنامه‌درسی اخلاق اسلامی دانشگاه‌ها از منظر استادان دروس معارف اسلامی. مجله اسلام و پژوهش‌های تربیتی، 7(2): 96-69.

امامی، مینو. (1398). ضرورت آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان. هفته‌نامه سلامت. مجموعه تعلیم و تربیت.

امینی‌گلستانی، رضوانه و نورآبادی، سولماز. (1397). طراحی الگوی برنامه درسی دوره پیش‌دبستانی براساس نظریه تربیتی پرورش جسم، ذهن و عاطفه پستالوژی، دومین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی، تعلیم و تربیت.

بشیری، محمد، کرامتی، محمدرضا و پورکریمی، جواد.(1394). بررسی تاثیر آموزش مهارت‌های زندگی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پسر پایه پنجم شهرستان کامیاران، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد. دانشکده روانشناسی و علوم‌تربیتی دانشگاه تهران.

پرهیزگار، محمدمهدی و آقاجانی‌افروزی، علی‌اکبر. (1390). روش‌شناسی تحقیق پیشرفته در مدیریت با رویکرد کاربردی، تهران. انتشارات دانشگاه پیام‌نور.

حاج‌حسینی، منصوره، خورسندی‌شیرغان، محمد و زندی، نوروز. (1396). آموزش مهارت‌های زندگی در هنرستان‌ها؛ راهبردی ضروری و موثر جهت کاهش پرخاشگری و قلدری. نشریه آموزش و ارزشیابی. 10(4): 151-169

رشیدزاده، عبداله و مرادی، فریبا. (1398). اثربخشی آموزش تفکر انتقادی بریادگیری مهارت‌های زندگی دانش‌آموزان، پیشرفت‌های‌نوین در روانشناسی، علوم‌تربیتی و آموزش‌وپرورش. 16(2): 102-112.

سبزه، بتول. (1394). طراحی الگوی برنامه درسی کارآفرینی برای کودکان پیش از دبستان و ارزشیابی آن از دیدگاه متخصصان برنامه‌درسی و مربیان، فصلنامه مطالعات پیش‌ازدبستان و دبستان. 1(1). 109-93.

شفیعی، صابر، عسکری، بهروز و علی‌محمدی، رضا. (1399). مهارت‌های زندگی، پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 22: 87-1-1.

عامری، مهدی، دهدار مجتبی و امیریان، محمد. (1399).  آموزش مهارت‌های زندگی با رویکرد پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی. 3(11): 44-35.

عروتی‌عزیز، مرضیه. (1399). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر میزان سلامت روان معلمان خانم دوره ابتدایی، پیشرفت­های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش. 25(3): 132-117.

فراستخواه، مقصود. (1395). روش‌تحقیق کیفی درعلوم‌ اجتماعی با تأکید بر نظریه برپایه، تهران. نشرآگاه.

قلعه‌شاهی، صنیع‌اله. (1398). رویکردی جامعه‌شناختی به فلسفه آداب و مهارت‌های زندگی. مجله رشد آموزش اجتماعی، 14 (1): 23-39.

کردنوقانی، رسول، مرادی، زینب، عزیزی گرمه‌خانی، زهرا، یعقوبی، ابولقاسم و لطفی، سلمان. (1399). پیش‌بینی سازگاری اجتماعی براساس ناگویی هیجانی در دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه اول شهر همدان. پیشرفت‌های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و آموزش و پرورش، 3(29): 15تا25.

کریم‌زاده، اسماعیل. (1393). آموزش آداب مهارت‌های‌زندگی اسلامی(مجموعه کتاب‌های راهنمای‌معلم طرح‌کرامت)، تهران. انتشارات یادمان هنر اندیشه.

مایرز، چت. آموزش تفکر انتقادی، مترجم: ابیلی، خدایار. (1395). تهران. انتشارات سمت.

معصومی‌نژاد، رضا؛ فتحی‌آذر، اسکندر؛ محمودی، فیروز و ادیب، یوسف. (1399). تبیین بسترهای آزادسازی برنامه درسی در دوره ابتدایی. پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 7(2):  38-22

میرزایی، سیدحسین و حسنی، جعفر. (1394). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی در راهبردهای نظم‌جویی شناختی هیجان نوجوانان شهرستان بجنورد، مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 7(2): 417-405.

نجفی، مهدی و یعقوبی، حمید. (1385). آموزش مهارت‌های‌زندگی، تهران. معاونت آموزشی و پژوهشی هلال احمر ایران.

یاسمی، صدیقه، حسینی‌خواه، علی، کیان، مرجان، گرامی‌پور، مسعود و حسینی، افضل‌السادات. (1399). مدرسه خلاق، چیستی و چگونگی در دوره ابتدایی، فصلنامه نوآوری آموزشی، 19(75): 32-7.

Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. Handbook of qualitative research, 2(163-194): 105.‏

Huang, C. C., Chen, Y., Greene, L., Cheung, S., & Wei, Y. (2019). Resilience and emotional and behavioral problems of adolescents in China: Effects of a short-term and intensive mindfulness and life skills training. Children and Youth Services Review, 100: 291-297.‏

Jonker, H., März, V., & Voogt, J. (2020). Curriculum flexibility in a blended curriculum Australasian. Journal of Educational Technology, 36(1): 68-84.

Lavy, S. (2020). A review of character strengths interventions in twenty-first-century schools: Their importance and how they can be fostered, Applied Research in Quality of Life, 15(2): 573-596.‏

Lee, M. J., Wu, W. C., Chang, H. C., Chen, H. J., Lin, W. S., Feng, J. Y., & Lee, T. S. H. (2020). Effectiveness of a school-based life skills program on emotional regulation and depression among elementary school students: A randomized study, Children and Youth Services Review, 118: 105-121.

Mitchell, B. (2016). Curriculum Construction and Implementation, International Journal of Liberal Art and Social Science, 4(4):45-56.‏

Munsi, K., Guha, D., Bengal, W., & Bengal, W. (2014). Status of life skill education in teacher education curriculum of saarc countries: A comparative evaluation, Journal of Education and Social Policy, 1(1): 93-99.

Muzata, K. K., & Thomas, N. (2019). The Practice based Model: A Proposed Training Package for Special Education Trainee Teachers in Zambia. Marvel publishers.‏

Muzata, K. K. (2017). Curriculum implementation for learners with special education needs: the case of selected inclusive and special schools in Zambia. Unpublished doctoral thesis. Pretoria, South Africa: University of South Africa. URI: http://hdl. handle. net/10500/24571. 

Nasheeda, A, Abdullah, H. B., Krauss, S. E., & Ahmed, N. B. (2019). A narrative systematic review of life skills education: effectiveness, research gaps and priorities, International Journal of Adolescence and Youth, 24(3): 362-379.‏

Nastasi, B. K. (1998). A model for mental health programming in schools and communities: Introduction to the mini-series, School Psychology Review, 27(2): 165-174.‏

Ntinda, K. & Dlamini, P. S. (2019). Educator self-perceived life skills education implementation practices: An exploratory study, Journal of Psychology in Africa, 29(5): 520-526.

Prajapati, R., Sharma, B., & Sharma, D. (2017). Significance of life skills education. Contemporary Issues in Education Research (CIER), 10(1): 1-6.‏

Rhodes, D., Larson, K., & Herbert, P. (2018). Effect of a Primary Prevention Intervention on Resilience of Elementary-Aged Students, Journal of Elementary Education, 28(1): 1-12.‏

Rios, J. A., Ling, G., Pugh, R., Becker, D., & Bacall, A. (2020). Identifying critical 21st-century skills for workplace success: A content analysis of job advertisements, Educational Researcher, 49(2): 80-89.

Saloviita, T. (2020). Attitudes of teachers towards inclusive education in Finland, Scandinavian Journal of Educational Research, 64(2): 270-282.

Shailaja, T. (2005). A study on the effectiveness of the School AIDS Education Programme in Trivandrum Education District (Doctoral dissertation, SCTIMST).‏

Sinnema, C., Nieveen, N., & Priestley, M. (2020). Successful futures, successful curriculum: What can Wales learn from international curriculum reforms? The Curriculum Journal, 31(2): 181-201.

UNICEF. (2015). Review of the life skills education program:  Maldives.‏

Unicef. (2012). Global evaluation of life skills education programmes, New York: United Nations Children’s Fund.‏

World Health Organization. (2020). Life skills education school handbook: prevention of noncommunicable diseases: approaches for schools.

World Health Organization. (1994). Life skills education for children and adolescents in schools, Training workshops for the development and implementation of life skills programmes.

Worku, D.T. (2018). The integration of Life Skills into the General Secondary Schools, Curriculum of ETHIOPIA: practices and perspectives. A PhD Dissertation Submitted to the School of Graduate Studies of Addis Ababa University, in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in Curriculum Design and Development.

Wurdinger, S., Newell, R., & Kim, E. S. (2020). Measuring life skills, hope, and academic growth at project-based learning schools, Improving Schools, 23(3): 264-276.

Xing, J. (2015). Global citizenship education in Hong Kong, International Journal of Information and Education Technology, 5(2): 136.‏

Yankey, T., & Biswas, U. N. (2012). Life skills training as an effective intervention strategy to reduce stress among Tibetan refugee adolescents, Journal of Refugee Studies, 25(4): 514-536.‏