ارزیابی توانمندی اشکال ژئومورفولوژیک حاصل از فعالیت گسل تبریز در توسعه ژئوتوریسم با استفاده از روش پانیزا

سیاست گذاری شهری و منطقه ای

مقاله 1، دوره 1، شماره 1، فروردین 1401، صفحه 1-13   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن زارع احمدآباد¹؛ ابراهیم مقیمی^{* 2}؛ داود مختاری³

¹دانشجوی دوره دکتری ژئومورفولوژی در مدیریت محیط، واحد بین‌الملل ارس دانشگاه تهران

²استاد ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

³استاد، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی، دانشگاه تبریز، تبریز, ایران

چکیده

تکتونیک همواره فعال در محدوده مورد مطالعه، آنرا به آزمایشگاهی طبیعی برای مطالعة چین خوردگی ها و چشم اندازهای گسل خوردگی، ماگماتیسم، سطوح چند ضلعی و نیز مطالعه سنگ شناسی،کانی شناسی وفرایندهایدامنه ای، برای پژوهشگران علم ژئومورفولوژی و محدوده ای جذاب در جهت ژئوتوریسم فراهم کرده است. ژئومورفوسایت های حاصل از پدیده های مورفوتکتونیک در امتدادگسل فعال تبریز با معرفی 5 ناحیه و با چشم اندازهایی خاص مانند؛ سطوح شیب دار متاثر از فعالیت های زمین ساخت، اشکال چند وجهی با رخنمون های منحصر به فرد، فرایندها و اشکال متنوع رودخانه ای، پهنه ها و ارتفاعات گنبدی حاصل از فرایند های هالوتکتونیک، چشمه های فعال تراورتن سازدر سمت غربی صوفیان و تپه های رنگارنگ کم ارتفاع و تیپیک بدلند (هزار دره ها)، در شرق صوفیان به عنوان بخشی از مناطق ژئوتوریسم و ژئومورفوسایت ها مورد بررسی قرار گرفت. تکنیک عمده در این تحقیق بر اساس زمین پیمایشی(Geo-hiking) و بر مبنای یافته های میدانی و مطالعات کتابخانه ای است. برخی از تحلیل های مکانی در ابعاد کمی و کیفی در محیط نرم افزاریGIS انجام گردیده است. یافته های تحقیق بر اساس تکنیک و روش بکار گرفته شده حاکی از آن است که پدیده های ژئومورفولوژیک و ژئومورفوتکتونیک مد نظر دارای میانگین پتانسیل 75/0 از منظر ژئوتوریسم در روش پانیزا برخوردار می باشد. بر ‌مبنای ‌نتایج‌ و با مقایسه 7 شاخص مد نظر، ‌ژئوسایت های مورد مطالعه ‌از منظر دو شاخص ‌علمی و ‌زیبایی شناختی بالاترین پتانسیل، اما‌به‌لحاظ ‌ارزش های‌گردشگری‌‌، به جزء ژئوسایت عینالی، بقیه از وضعیت ‌مطلوبی‌ برخوردار نیستند. ضمن اینکه گسل فعال تبریز را نه به عنوان یک تهدید همیشگی، بلکه به عنوان یک توان محیطی بلقوه و یک فرصت طبیعی برای ارتقای گردشگری منطقه معرفی کرد.

کلیدواژه‌ها

ژئومورفولوژی؛ تبریز؛ ژئومورفوسایت؛ پانیزا

مراجع

بهرام نکوئی صدری (1388). مبانی زمین گردشگری با تاکید بر ایران، انتشارات سمت.

بهرام نکوئی صدری (1391). نگاهی بر صنعت ژئوتوریسم: پیشرفت‌ها، باورهای غلط و تعاریف در ایران، دومین همایش ملی جایگاه مطالعات ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، تهران.

بهزاد حاج علیلو  و  بهرام نکویی صدر (1390). ژئوتوریسم، انتشارات دانشگاه پیام نور.

جلیل پور، محمد؛ بهزاد زمانی و محسن موید (1390). بررسی ساختاری گنبد نمکی خواجه در شمال شرق تبریز با هدف بررسی امکان ذخیره سازی گاز، پانزدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، تهران، انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه تربیت معلم.

داود مختاری (1393). اصول موضوعه دانش ژئومورفولوژی و جایگاه ژئوتوریسم(نقدی در حوزه دانش ژئومورفولوژی ایران)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 25(53). 108.-91

داود مختاری، فریبا کرمی و مریم بیاتی خطیبی (1390). شناسایی اشکال مورفوژنتیک فعال در گردنه پیام با هدف برنامه‌ریزی ژئوتوریسم- فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 26(103)، 92-67

راس کی، داولینگ  و  دیوید نیوسام (1387). ژئوتوریسم (جهانی)- ترجمه عادل نجف‌زاده و بهرام نکویی صدری، انتشارات سازمان منطقه آزاد ارس، مرکز مطالعات راهبردی.

سازمان توسعه و عمران عون بن علی و پارک طبیعت تبریز(1395). مهندسین مشاور رویان فرانگار سیستم - طرح جامع عون بن علی و پارک طبیعت تبریز.

سیاوش شایان، غلامرضا زارع، محمد شریفی کیا و شهرام امیری (1392). ارزیابی قابلیت گردشگری لندفرم های ژئومورفولوژی (مطالعه موردی: گنبد نمکی کریسا-دشت داراب)، مجله پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، 1(4)، 132-119.

شیرین محمدخان، عبدالکریم ویسی و سمانه ریاحی (1396). پتانسیلسنجی قابلیت‌های ژئوسایتهای توده کوهستانی شاهو با بکارگیری مدل GAM، ‌فصلنامه مطالعات‌مدیریت‌گردشگری، 12(38)، 110-83.

عابدینی، موسی و رنجبری، احد (1395). ژئوتوریسم آذربایجان شرقی، انتشارات نگین سبلان.

محسن زارع (1386). بررسی ژئو مورفولوژیک گسل شمال تبریز و نقش آن در توسعه فیزیکی کلانشهر تبریز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.

مختاری، داود (1394) ژئوتوریسم، اداره چاپ و انتشارات دانشگاه تبریز.

مژگان زارعی نژاد و  بهرام آزاد بخت (1390). شناسایی‌شکل‌های‌ژئومورفولوژیک‌به‌منظورمدیریت‌محیط، (مطالعه‌موردی؛ورقه‌تخت‌سلیمان )، نشریه علوم زمین، 4(4)، 180-166.

معصومه رجبی و علی شیری طرزم (1388). تکتونیک نمکی و آثار ژئو مورفولوژیک آن در آذربایجان- مطالعه موردی: گنبدهای نمکی شمال غرب تبریز، مجله جغرافیا و توسعه، 7(16)، 70-47.

یاور مسعودی (1388). ژئومورفولوژی گنبدهای کربناتی( نمونه موردی منطقه صوفیان)- پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند.

Mihai, B., Reynard, E., Werren, G., Savulescu, I., Sandric, I., & Chitu, Z. (2009). Impacts of tourism on geomorphological processes in the Bucegi Mountains in Romania. Geographica Helvetica, 64(3), 134-147.

Reynard, E., Fontana, G., Kozlik, L., & Scapozza, C. (2007). A method for assessing" scientific" and" additional values" of geomorphosites. Geographica Helvetica, 62(3), 148-158.

May, V. (2008). Integrating the geomorphological environment, cultural heritage, tourism and coastal hazards in practice. Geografia Fisica e Dinamica Quaternaria, 31(2), 187-194.

Ghazi, J. M., Ólafsdóttir, R., Tongkul, F., & Ghazi, J. M. (2013). Geological features for geotourism in the western part of Sahand Volcano, NW Iran. Geoheritage, 5(1), 23-34.

Pralong, J. P., & Reynard, E. (2005). A proposal for a classification of geomorphological sites depending on their tourist value. Il Quaternario, 18, 313-319.

Bayat, M., & Hosseini, P. H. (2010). The Introduction of the Geotourism Specialities of Zagros Gorges, Fars Province, Iran. In The 1st International Applied Geological Congress, Mashhad, Department of Geology, Islamic Azad University.

Coratza, P., Ghinoi, A., Piacentini, D., & Valdati, J. (2008). Management of geomorphosites in high tourist vocation area: an example of geo-hiking maps in the Alpe Di Fanes (Natural Park of Fanes-Senes-Braies, Italian Dolomites).

Panizza, M., & Piacente, S. (2008). Geomorphosites and geotourism. Revista Geográfica Acadêmica, 2(1), 5-9.