تحلیل مولفه های فردیت یونگی درداستان زندانی مفلس ازمثنوی معنوی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 51، فروردین 1401، صفحه 320-340   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1929900.2260

نویسندگان

مینا جانی¹؛ تورج عقدایی^{* 2}؛ مهری تلخابی³؛ نزهت نوحی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

³استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

⁴استادیار،گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

یکی از مهمترین و پرکاربردترین روش هایِ نقد ادبی معاصر، نقد کهن الگویی یا نقد اسطوره ای است، که به بررسی ماهیت کهن الگوها و نقش آن ها در ادبیات می پردازد. آرا و نظریات روان شناسان و روانکاوان معاصر، دریچۀ تازه ای را به روی خواننده می گشاید و پیوند آثار ادبی با علوم دیگر رانشان می دهد. این بینش، باعث آشکار شدن زوایای پنهان یک اثر ادبی یا عرفانی می شود. فرایند فردیت از دیدگاه یونگ، نوعی پختگی و رشد روانی انسان است که؛ لازمۀ رسیدن به آن، تعامل یکپارچۀ تمام ابعادِ روانی شخصیت فرد است؛ نمونۀ بارز این کهن الگوهای سیر فردیت، در مثنوی معنوی که جزو بهترین نمونه های آثار عرفانی می باشد، تجلی یافته است. این مفاهیم در کالبدی از تمثیل ها و نمادها ارائه شده است، که ذهن آگاه و ناآگاه خواننده را درگیر می سازد، بنابراین مثنوی، بستری مناسب برای نقد کهن الگویی می باشد. یونگ و مولانا درصدد هستند، تا راه دستیابی انسان به کمال را به طور عملی ترسیم نمایند؛ مقوله ای که در این پژوهش بر آن تاکید شده است. با فعال شدن کهن الگوها، ارسال فراخوان پیوستگی و یگانگی به قلمرو خودآگاه روان و سیر فردیت یابی آغاز می شود. در داستان زندانی مفلس از دفتر دوم مثنوی، مولفه های فرآیند فردیت، رمزگشایی شده و نشان داده می شود که چگونه با گذر از مشکلات و سایه های درون و انعطاف پذیری پرسونا، بین خودآگاه و ناخودآگاه هماهنگی ایجاد شده است؛ در نهایت با تحلیل رمزهای مولانا با کهن الگوهای یونگی فرآیند فردیت و خودشناسی در زندانی مفلس نشان داده می شود. داده های این مقاله با استفاده از روش کتابخانه ای فراهم آمده و با روش کیفی، تحلیل و توصیف شده است.

کلیدواژه‌ها

خود؛ خودآگاه؛ فردیت؛ ناخودآگاه؛ مثنوی معنوی؛ یونگ

مراجع

کتاب‌ها

قرآن کریم (1385) ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ سوم، قم: ام ابیها.

اسنودن، روت (1392) یونگ، مفاهیم کلیدی، تهران: عطایی.

اسنودن، روت (1398) خودآموز یونگ، ترجمۀ نورالدین رحمانیان، چاپ هشتم، تهران: آشیان.

بیلسکر، ریچارد (1398) اندیشۀ یونگ، ترجمۀ حسین پاینده، چاپ دوم، تهران: مروارید.

پالمر، مایکل (1385) فروید، یونگ و دین، ترجمۀ محمد دهگانپور، غلامرضا محمودی، تهران: رشد.

تاجدینی، علی (1394) فرهنگ نمادها و نشانه‌ها در اندیشه مولانا، تهران: سروش.

راس،آلن (1373) روانشناسی شخصیت: نظریه‌ها و فرآیندها، ترجمۀ سیاوش جمالی فر، تهران: بعثت.

زمانی، کریم (1386) شرح جامع بر مثنوی، جلد دوم ،چاپ شانزدهم، تهران: اطلاعات.

رحمانی، مهری (1390) عاشقی در ویرانه‌های نفس با مولانا و یونگ، تهران: فرهنگ بوستان.

شولتز، دوان (1394) نظریه‌های شخصیت، مترجمان یوسف کریمی و همکاران، چاپ دوازدهم، تهران: ارسباران.

شولتز، دوان پی و سیدنی، آلن (1370) تاریخ روانشناسی نوین، ترجمۀ علی‌اکبر سـیف و همکاران، تهران: رشد.

فروید، زیگموند (1357) آینده یک پنداره، ترجمۀ هاشم رضی، تهران: آسیا.

فوردهام، فریدا (2536) مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمۀ مسعود میربهاء، چاپ اول، تهران: سازمان انتشارات اشرفی.

کمپبل، جوزف (1386) قهرمان هزار چهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، چاپ سوم، مشهد: گل آفتاب.

کمپبل، جوزف (1391) قدرت اسطوره، ترجمۀ عبّاس مخبر، چاپ هفتم، تهران: نشر مرکز.

مورنو، آنتونیو (1397) یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، چاپ دهم، تهران: مرکز.

مولوی، جلال‌الدین (1385) مثنوی معنوی، تصحیح رینولد ا .نیکلسون، چاپ سوم، تهران: هرمس.

هال، کالوین اس (1397) مقدمات روانشناسی یونگ، ترجمۀ شهریار شهیدی، چاپ دوم، تهران: آینده درخشان.

یاوری، حورا (1396) روانکاوی و ادبیات، دو متن، دو انسان، دو جهان، تهران: نشر تاریخ ایران.

یونگ، کارل گوستاو (1383) آیون، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو (1386) انسان و سمبل‌هایش، ترجمۀ محمد سلطانیه، چاپ نهم، تهران: جامی.

یونگ، کارل گوستاو (1392) مشکلات روانی انسان مدرن، ترجمۀ محمود بهفروزی، چاپ سوم، تهران: جامی.

یونگ، کارل گوستاو (1393) روح و زندگی، ترجمۀ لطیف صدقیانی، چاپ پنجم، تهران: جامی.

یونگ، کارل گوستاو- هندرسن، ژوزف (1383) انسان و اسطوره‌هایش، ترجمۀ حسن اکبریان، چاپ چهارم، تهران: دایره.

مقالات

عقدایی، تورج. (1393). فرایند فردیّت سیاوش. فصل‌نامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 6(19)، 79-115.

منابع لاتین

Coomaraswamy, Ananda.k (1940) Akimcanna: self-Naughting, new Indian Antiquary, Vol. III, Bombay.