بررسی ادبیات اقلیمی در رمان «هرس» اثر نسیم مرعشی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 51، فروردین 1401، صفحه 341-371   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1935310.2305

نویسنده

زرین تاج پرهیزکار^*

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

ادبیات داستانی معاصر ایران در محدوده جنوب غربی کشور-خوزستان- جلوه ویژه ای دارد. به دلیل وجود تنوع فرهنگ ها و جغرافیای خاص، نویسندگان این خطه به نوعی تشخص سبکی دست یافته اند که برخی صاحب نظران آن را «مکتب خوزستان» نامیده اند. از میان داستان نویسان نسل جدیدِ خوزستان می توان به نسیم مرعشی، نویسنده رمان «هرس» اشاره کرد. او با آشنایی دقیق و عمیق از عناصر بومی جنوب غربی ایران به روایت داستان خویش می پردازد. مقاله حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، شاخص های ادبیات اقلیمی مانند گویش، پوشش، غذا، آب و هوا، آداب و رسوم و باورها را در «هرس» مورد بررسی قرار داده است. نتیجۀ بررسی نشان می دهد رئالیسم، جغرافیا و هویت اقلیمی سبب موفقیت مرعشی در روایت بخشی از تاریخ سرزمینی است که دومین جنگ طولانی قرن بیستم را در حافظه دارد. او به این ترتیب توانسته است «نوشتن از جنگ» را به سه گونه ادبیات اقلیمی جنوب (نوشتن از دریا، نوشتن از محیط صنعتی، نوشتن از محیط روستایی) بیفزاید.

کلیدواژه‌ها

ادبیات اقلیمی؛ مکتب خوزستان؛ هرس؛ نسیم مرعشی؛ هویت اقلیمی

مراجع

کتاب‌ها

افشارسیستانی، ایرج (1369) نگاهی به خوزستان (مجموعه‌ای از اوضاع تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی منطقه)، تهران: بلور.

دهخدا، علی اکبر (1377) لغت‌نامه دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

سیادت، موسی (1374) تاریخ جغرافیای عرب خوزستان، تهران: نشر آنزان.

شیری، قهرمان (1378) مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.

مرعشی، نسیم (1396) هرس، تهران: نشرچشمه.

مستوفی، حمدالله (1389) نزهه‌القلوب، تصحیح و تحشیۀ لسترنج، گای، تهران: انتشارات اساطیر.

میرصادقی، جمال (1366) ادبیات داستانی در ایران، تهران: انتشارات شفا.

میرعابدینی، حسن (1377) صد سال داستان‌نویسی در ایران، سه جلد، تهران: نشر چشمه.

مقالات

آژند، یعقوب. (1369). وضع ادبیات داستانی در قبل و بعداز انقلاب. سوره، 2(12)، 16-12.

تشکری، منوچهر؛ گلی‌زاده پروین، حلوسی، پروانه. (1395). تاثیر عامل جغرافیای اقلیم-گرای شهری و طبیعی بر داستان کوتاه نویسندگان خوزستان (با تاکید بر داستان‌های بهرام حیدری). مدیریت شهری، (44)، 369-384.

جعفری قنواتی، محمدجواد. (1381). ادبیات اقلیمی. کتاب ماه ادبیات و فلسفه، 6(65)، 140-145.

چهرقانی، رضا. (1395). بازتاب عناصر اقلیمی در رمان تنگسیر. نشریۀ مطالعات خلیج فارس، 2(3)، 90-103.

ذوالفقاری، سیما. (1381). واژه‌های قرضی، بررسی زبانی-اجتماعی در سه شهر اهواز، آبادان و مسجدسلیمان. نامۀ فرهنگستان، 5(4)، 131-120.

رحمانیان، زینب؛ عدل پور، لیلا. (1399). ادبیات اقلیمی در رمان اهل غرق اثر منیر وروانی پور. فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 10(4)، 50-31. doi: 10.30495/irll.2021.679659.

رئیسی، هاشم. (1396). پیامدهای اقتصادی جنگ شهرها در استان خوزستان، فصل نامۀ جندی شاپور، 3(11)،1-25.

سپانلو، محمدعلی. (1358). گزارشی از داستان‌نویسی یک ساله انقلاب. اندیشۀ آزاد، (1)، 9-7.

سپانلو، محمدعلی. (۱۳۷۶). داستان‌نویسی معاصر، مکتب‌ها و نسل‌هایش. آدینه، 11(121 و 122)، 63.

سجیراتی پور، سهام. (1388). ریشه‌های نقوش خالکوبی مردم عرب خوزستان. کتاب ماه هنر، 12(132)، 71-66.

سعیدی، مهدی؛ رضائی، سیده نرگس. (1397). تحلیل توصیفی اقلیم شهرهای جنوب در ادبیات داستانی جنگ. نشریۀ انقلاب اسلامی، (4)، 35-62.

شکری‌زاده، سمیه. (1386). ادبیات اقلیمی در رمان‌های احمد محمود. نشریۀ ادبیات داستانی، (122)، 58-52.

شیری، قهرمان. (1384). مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران (آرمان‌ها و انگاره‌های اقلیمی در داستان‌نویسی جنوب). کتاب ماه ادبیات و فلسفه، (93)، 63-52.

صادقی شهپر، رضا. (1389). نخستین رمان اقلیمی در داستان‌نویسی معاصر ایران. کتاب ماه ادبیات و فلسفه، (4)، 35-39.

صادقی شهپر، رضا. (1397). سه‌گونگی اقلیمی و طرحی نو در داستان‌نویسی اقلیمی. فصلنامۀ ادبیات داستانی، (34)، 107-81.

صادقی شهپر، رضا. (1391). حوزه‌های پنج‌گانه اقلیمی‌نویسی در ادبیات داستانی معاصر ایران. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 10(27)، 124-99.

مصاحبه‌ها

نسیم مرعشی، خبرگزاری مهر، 14آبان 1396. نسیم مرعشی، نشریۀ زنان امروز، 21اسفند 1397.

منابع الکترونیکی

daneshnameh.roshd.ir Fourquare New-side petromuseum.ir wikishia.net