بررسی و تحلیل مولفۀ «همدلی» در ادبیات معاصر کودکان

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 14، شماره 51، فروردین 1401، صفحه 455-477   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1906320.2038

نویسندگان

مریم علایی¹؛ مریم یوزباشی^{* 2}؛ زهره نورایی نیا²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

ادبیات کودکان نمونۀ زیبایی از ادبیات است که بخش عمده ­ای از رشد فرهنگی و فکری کودکان را بر عهده دارد. شعر کودک، بخش اساسی این نوع ادبیات را تشکیل می‌دهد و زمینه را برای رشد مهارت­ های فردی و اجتماعی کودکان و پرورش استعدادهای ذهنی آنان فراهم می­ سازد. دنیای کودک، دنیایی حساس و مهم به لحاظ تاثیر تربیتی و اخلاقی است و شعر به عنوان یکی از ابزارهای تربیتی در این میان، نقشی مهم ایفا می­ کند. «همدلی» یکی از مفاهیم تربیتی برجسته و قابل پژوهش در حوزۀ شعر کودک است که بازتاب گسترده ­ای در ادبیات کودک و نوجوان داشته و از دیرباز تاکنون محور توجه شاعران کودک بوده است. این مقاله به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده­ های کتابخانه ­ای به بررسی مفهوم همدلی در شعر کودکانه  «افسانه شعبان نژاد» ، «جعفر ابراهیمی» ، «اسدالله شعبانی» و «ناصر کشاورز» از شاعران شاخص و مطرح حیطه ادبیات کودک و نوجوان می­ پردازد. یافته ­های پژوهش، نشان­ دهندۀ توجه شاعران مورد مطالعه به مفاهیم تربیتی، به­ ویژه مولفۀ همدلی در آثارشان است.

کلیدواژه‌ها

شعر کودک؛ همدلی؛ افسانه شعبان نژاد؛ جعفر ابراهیمی؛ اسدالله شعبانی؛ ناصر کشاورز

مراجع

کتاب‌ها

ابراهیمی، جعفر (1378) آواز پوپک، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

ابراهیمی، جعفر (1382) سبزپوش مهربان، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

ابراهیمی، جعفر (1374) مثل یاس، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

ابراهیمی، جعفر (1387) بنیادهای ادبیات کودک، چاپ دوم، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

بارتو، آگینا، لیلی ایمن (1372) اشعار کودکان در زمان ما، تهران: شورای کتاب کودک.

بزرگی، مسعود (1390) آموزش اخلاق و رفتار اجتماعی به کودکان، تهران: انتشارات ارجمند.

خسرونژاد، مرتضی (1378) دیگرخوانی‌های ناگزیر، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

سلاجقه، پروین (1385) از این باغ شرقی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

شعبان‌نژاد، افسانه (1374) شیشه آواز، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

شعبان‌نژاد، افسانه (1372) چتری از گلبرگ‌ها، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

شعبان نژاد، افسانه (1370) یک کاسه شبنم، تهران: انتشارات مدرسه.

شعبانی، اسدالله (1376) آواز توکا، تهران: نشر فردا.

شعبانی، اسدالله (1375) پولک ماه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

شعبانی، اسدالله (1376) عصا و اسب چوبی، چاپ دوم، تهران: نشر فردا.

شمیسا، سیروس (1370) انواع ادبی، تهران: انتشارات باغ آیینه.

عبدالتواب، یوسف (1419ق) طفل ما قبل المدرسه، القاهره: الدار المصریه اللبنانی.

غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد (1372) کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیوجم، تهران: علمی فرهنگی.

کریمی، عبدالعظیم (1383) کودکی بازیافته، چاپ چهارم، تهران: انتشارات عابد.

کسایی، نورالله (1383) فرهنگ نهادهای آموزشی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

کشاورز، ناصر (1376) آه پونه، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

کشاورز، ناصر (1377) باغ رنگارنگ،آواز قشنگ، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

کشاورز، ناصر (1370) من و مرغابی‌ها، تهران: نهاد هنر و ادبیات.

کیانوش، محمود (1379) شعر کودک در ایران، چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه.

محمدبیگی، ناهید (1389) رازکاوی ادبیات کودک و نوجوان، چاپ اول، تهران: انتشارات ترفند.

یمینی شریف، عباس (1371) نیم قرن در باغ شعر کودکان، چاپ پنجم، تهران: انتشارات روش نو.

مقالات

احمدی، محمد رضا. (1385). مبانی روانشناختی ارتباط مؤثر والدین با فرزندان. مجله معرفت، (7)،110-104.

پولادی، کمال. (1386). اسطوره و ادبیات کودک. مجله روشنان پژوهش، (6)، 30-22.

رضی، احمد. (1391). کارکردهای تعلیمی ادبیات فارسی. پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، 4(15)، 97-120.

رحمانی خلیلی، وحید، مشهور، پروین دوخت، سیدی، حسین، شعبانی، اکبر. (1398). بررسی ابعاد تعلیمی اشعار ذکر شده در فیه مافیه و مجالس سبعه بر پایه نظریه تقابل‌های دوگانه. فصلنامۀ علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(41)، 136-113.

سلامی، مسعود. (1395). سیری در ادبیات تعلیمی کودکان ایران. مطالعات ادبیات تطبیقی، 10(37)، 121-101.

سنگری، محمدرضا. (1382). شعر کودک. روشنان پژوهش، (1)، 113-82.

شعبانی، اسدالله. (1389). شکل و ساختار شعر کودک. پژوهشنامه ادبیات کودکان و نوجوانان، (2)، 142-125.

فرحانفر، محبوبه، نادی، محمدعلی. (1394). تأثیر تعهد دینی و همدلی بر دانش‌آموزان مقطع دبیرستان. مجلۀ پژوهش‌های علوم رفتاری، (8)، 80 -67.

کریمی، عبدالعظیم. (1376). تفکر شهودی در کودکان. پژوهشنامۀ‌ ادبیات کودک و نوجوان، (10)، 31-24.