کاربست نظریه پیوستگی جیمز روزنا در تحلیل سیاست منطقه‌گرایی دوره پهلوی دوم

سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

دوره 9، شماره 31، فروردین 1401، صفحه 69-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/sej.2021.1924054.1305

نویسندگان

حسین حسن پور دهنوی¹؛ اهورا راهبر^{* 2}؛ احمد بخشی³؛ علی محمدزاده⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران.

²استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران

³دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

⁴استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد اسلامی، شاهرود، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی منطقه‌گرایی ایران در دوره پهلوی دوم بر اساس رویکرد نظری جیمز روزنا و با استفاده از متغیرهای شخصیت تصمیم‌گیرنده، نقش، حکومت، جامعه و متغیر نظام بین‌الملل است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که دو متغیر نظام بین‌الملل و شخصیت تصمیم‌گیرنده مهم‌ترین متغیرهای تأثیرگذار بر روند سیاست خارجی و منطقه‌گرایی ایران در این دوره بوده‌اند. سیاست منطقه‌گرایی ایران در دوره پهلوی دوم، همسو با ساختار قدرت در نظام بین‌الملل و بر اساس خوانش منافع ملی صورت گرفته است. ضمن اینکه ایران در این دوره، متأثر از ساختار نظام دو قطبی و جنگ سرد، همچنین بر اساس روحیات و شخصیت محمدرضا شاه، به عنوان مهم‌ترین فرد در تصمیم‌گیری و اجرای سیاست خارجی، خواهان کسب برتری و سرکردگی در منطقه بوده است.

کلیدواژه‌ها

سیاست خارجی؛ منطقه‌گرایی؛ نظریه پیوستگی؛ نظام بین‌الملل؛ پهلوی دوم؛ جیمز روزنا

مراجع

آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیمی فتاحی. تهران: نی.

اسلامی، روح‌الله؛ اکبری، زهرا (1397). جایگاه اتحاد جماهیر شوروی در الگوهای سیاست خارجی ایران دوران پهلوی دوم 1357-1332. تاریخ روابط خارجی، 19(76)، ص96-57.

برژینسکی، زبیگنیو (1379). قدرت و اصول. ترجمه مرضیه ساقیان. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

پولاک، کنث (1386). معمای ایران؛ تعارض در روابط ایران و آمریکا. ترجمه مهرداد صمیمی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

پهلوی، فرح (1387). دختر یتیم. به کوشش احمد پیرانی. تهران: به‌آفرین.

جعفری، علی؛ یحیی‌آبادی، مرضیه (1391). بررسی پیمان بغداد: زمینه‌ها، آثار و نتایج آن در ایران. پیام بهارستان، 17، ص199-183.

چمن‌کار، محمدجعفر (1389). مأموریت نظامی‌گری دولت پهلوی دوم و تأثیرات آن بر سیاست خارجی ایران. پژوهش‌های تاریخی، 2(4)، ص78-53.

چمن‌کار، محمدجعفر (1391). دیپلماسی خارجی نوین امریکا و تأثیرات آن بر سیاست منطقه‌ای دولت پهلوی دوم 1357-1348. تاریخ روابط خارجی، 13(51)، ص56-19.

رحمانی، منصور؛ رسولی‌فر، مهسا (1395). شخصیت‌شناسی رهبران و جایگاه آن در تصمیم‌گیری‌های سیاست خارجی. سیاست خارجی، 30(1)، ص39-7.

رسولی ‌ثانی‌آبادی، الهام (1395). بررسی مقایسه‌ای دوران پهلوی دوم (1357-1342) و جمهوری اسلامی (1368-1358)، نقد کتاب الگوی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی. پژوهش‌نامه متون و برنامه‌های علوم انسانی، 16(3)، ص96-77.

زونیس، ماروین (1370). شکست شاهانه. ترجمه عباس مخبر. تهران: طرح نو.

زونیس، ماروین (1387). روانشناسی نخبگان سیاسی ایران. ترجمه پرویز صالحی. تهران: چاپخش.

سلیمی، حسین؛ موسوی‌نیا، سید رضا (1389). کاربست الگوی تصمیم‌گیری شناختی- عقلایی در فهم سیاست خارجی ایران: مطالعه موردی واگذاری بحرین و بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه ایرانی در دوره پهلوی 1971. رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره22، ص168-134.

شوکراس، ویلیام (1369). آخرین سفر شاه. ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: ذهن آویز.

طارمی، کامران (1379). تحلیلی بر سیاست‌های امنیت ملی ایران در قبال منطقه خاورمیانه در دوران حکومت محمدرضا پهلوی، 1979- 1962. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 49، ص158-119.

طاهری، سید مهدی (1389). روانشناسی سیاسی شخصیت محمدرضا شاه پهلوی با تکیه بر نظریه کاری هورنای. جستارهای سیاسی معاصر، 1(2)، ص85-65.

عاقلی، باقر (1390). نخست‌وزیران ایران از مشیرالدوله تا بختیار. تهران: سازمان انتشارات جاویدان.

عطایی، فرهاد؛ منصوری مقدم، جهانشیر (1387). سیاست خارجی ایران در قبال ایالات متحده امریکا از منظر نظریه پیوستگی جیمز روزنا در سال‌های 1332-1357. دانش‌ سیاسی، 4(2)، ص156-129.

علم، اسدالله (1371). گفتگوهای من و شاه (خاطرات محرمانه امیراسدلله علم). تهران: طرح نو، ج1.

علی بابایی، غلامرضا (1375). فرهنگ روابط بین‌الملل. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

فتح تبار فیروزجایی، محسن (1394). تحلیل سیاست خارجی پهلوی دوم در جدایی بحرین از ایران بر اساس مدل نظری جمیز روزنا. مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس، 2(6)، ص73-59.

فراهانی، حسن (1384). روانشناسی شخصیت محمدرضا شاه پهلوی. در: مجموعه مقالات سقوط: بررسی و علل فروپاشی سلطنت پهلوی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.

فردوست، حسین (1395). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی. تدوین توسط عبدالله شهبازی. تهران: اطلاعات، چاپ سی و سوم، ج1.

کرنوکر، گلنار (1390). جدایی بحرین از ایران؛ نفع ایران یا انگلیس؟. مطالعات تاریخی، 8(33)، ص236-223.

گل‌پرور، مجید؛ خراسانی اسمعیلی، پریسا (1395). بررسی مقایسه‌ای نقش سیاست دو ستونی آمریکا در سیاست خارجی ایران و عربستان در دوره پهلوی دوم. مطالعات سیاسی، 9(3)، ص181-161.

میرفندرسکی، احمد (1382). در همسایگی خرس، دیپلماسی و سیاست خارجی ایران. تهران: علم.

میلانی، جمیل (1393)، چرخش در سیاست خارجی ایران در دهه بعد از کودتای 28 مرداد 1332 (از موزانه منفی تا وابستگی). سیاست، 1(4)، ص86-77.

نبوی، سید عبدالامیر؛ رادفر، فیروزه (1393). تحلیل گفتمانی تأثیر فرهنگ سیاسی بر روابط خارجی ایران در دوره پهلوی دوم 1332-1342. دانش سیاسی، 13(1)، ص154-135.

والتز، کنت (1392). نظریه سیاست بین‌الملل. ترجمه غلامعلی چگنی‌زاده و داریوش یوسفی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.

هادیان، سید کمال‌الدین (1376). سیاست خارجی امریکا و منافع ملی ایران. تهران: هاد- فرس.

هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1378). در حاشیه سیاست خارجی: از دوران نهضت ملی تا انقلاب. تهران: گفتار.

هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1380). ارزیابی سیاست خارجی ایران در دوره پهلوی دوم. علوم سیاسی، شماره16، ص323-330.

Bayar, T. (2019). Multiple Dualities: Seeking the Patterns in Iran’s Foreign Policy. All Azimuth, 8(1), P.36-54.

Deutschmann, M. (2015). Iran and Russian Imperialism: The Ideal Anarchists, 1800-1914. Routledge.

Frankel, J. (1973). Contemporary International Theory and Behavior of States. London: Oxford University press.

Mousavi, M.A. (2007). Dependent Authoritarian- Bureaucratic State: Modeling the Shah’s Regim (1953-1979). The Iranian Journal of International Affairs. XIX (1), P.43-72

Rosenau, J. (1971). The Scientific Study of Foreign Policy. New York: The Free Press.