مدل یابی تأثیر سرمایه‌ی اجتماعی آنلاین بر پیامدهای روانی-اجتماعی با تاکید بر مطالعات درون فرهنگی

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 6، دوره 16، شماره 49، اسفند 1400، صفحه 157-187   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسنده

بهرام نیک بخش^*

استادیار گروه جامعه شناسی ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

ماهیت ارتباط بین سرمایه‌ی اجتماعی آنلاین و سلامت اجتماعی- روانی تحت تأثیر بسیاری از عوامل مهم مانند انگیزشهای هویتی و راهبردهای خودنمایی، قرار دارد. علاوه بر این، استفاده از شبکه‌های اجتماعی اینترنتی می‌تواند منجر به تغییرات درون ‌فرهنگی شود. در این راستا، مساله اصلی پژوهش این است که عوامل سرمایه اجتماعی آنلاین چه پیامد های اجتماعی و روانی را در یک محیط یینا فرهنگی به همراه دارد و به چه میزان روابط سرمایه اجتماعی آنلاین در بین کاربران اینترنت متفاوت هستند. مشارکت کنندگان از شهرستان های آبادان و مسجد سلیمان در استان خوزستان به تعداد 740 نفر بوده که، پرسش‌نامه‌هایی دارای سنجش‌های مقطعی از سرمایه‌ی اجتماعی آنلاین و جنبه‌های اجتماعی- روانی را تکمیل کردند. در نتیجه، سرمایه‌ی شبکه ای آنلاین به وضوح در روابط خود با انگیزه‌های هویتی برای کاربران مسجد سلیمان در مقایسه با کاربران آبادان، برجسته‌تر بود. به نظر می‌رسد که برای کاربران آبادان سرمایه‌ی پیوندی آنلاین با انگیزه‌های هویتی، دارای ارتباط مستقیم است و این‌ها واسطه‌ای برای ایجاد پیوند به تنهایی، خوشحالی و رضایت از زندگی بودند. همچنین، سرمایه‌ی اجتماعی آنلاین از نظر میان‌فرهنگی متفاوت است، به ویژه از منظر اینکه چگونه انواع مختلف منابع اجتماعی آنلاین با واسطه می تواند بر منابع سلامت اجتماعی- روانی تاثیر گذار باشد.

کلیدواژه‌ها

سرمایه‌ی اجتماعی آنلاین؛ انگیره‌های هویتی؛ تنهایی؛ خوشحالی؛ رضایت از زندگی

مراجع

امیدیان و پوراشکفتگی (1399)، «پیش‌بینی حمایت اجتماعی دانشجویان بر اساس مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی و سرمایه روانشناختی در بحران همه‌گیری کرونا»، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شماره 39، صص 163-179.

بیگدلی، محمد، رشیدپور، علی (1400)، «طراحی الگوی ارزیابی اثربخشی فعالیت‌های فرهنگی»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره 16، شماره 46، صص 49- 76.

 تاجبخش، غلامرضا (1399)، «واکاوی زندگی پسا کرونا»، فصلنامه علمی مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، دوره 10، شماره 35، صص 341-360.

جادریان، فاطمه، یزدانی، حمیدرضا (1399)، «شناسایی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی کلان برای مقابله با پیامدهای ویروس کرونا»، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال 15، شماره 59، صص 94-63.

 نوغانی، محسن، چرخ زرین، مرتضی (1392)، «بررسی تأثیر فیس‌بوک بر سرمایه اجتماعی پیوندی و پل زننده در بین جوانان»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناسی جوانان، سال 4، شماره12، صص173-188.

وثوقی، منصور، رحمانی خلیلی، احسان (1393)، «رابطه رسانه‌های جمعی و سرمایه اجتماعی در کلان‌شهر تهران»، فرهنگ و ارتباطات، سال15، شماره26، صص 25-31.

نیک‌بخش، بهرام (1400)، «مدل‌یابی عوامل ساخت سرمایة اجتماعی قبل و بعد از فراگیری بیماری کووید-19 با تأکید بر عامل قومیت در استان خوزستان»، مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره 8، شماره 3، صص 477-500.

رستم‌ پور واجاری، منیر، امیرمظاهری، امیرمسعود، کاشانی، مجید (1399)، «مقایسة جامعه‌شناختی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت ‌زندگی سالمندان سنتی و مدرن»، مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره7، شماره4، صص 587-611.

رضایی، سعید، قائدی، محمدرضا (1400)، «نقش رسانه در تقویت سرمایه اجتماعی در گام دوم انقلاب اسلامی»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، شماره 16، دوره 47.

رضایی تبار، رضا (1392)، «نقش و جایگاه سرمایه اجتماعی و مشارکت از طریق شبکه‌ای اجتماعی در برنامه آمایش استان قم»، نشریه پژوهش‌نامه استان قم، شماره 9، صص170-210.

قادر زاده ، امید، نشاط، شادی (1397)، «شبکه اجتماعی فیس‌بوک و سرمایه اجتماعی؛ مطالعه پیمایشی کاربران جوانان پیرانشهر»، نشریه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال 6، شماره 22، صص177-206.

توکل، محمد، مقصودی، سوده (1390)، «سرمایه اجتماعی و سلامت روانی، مکانیسم‌ها و مدل‌های علی و تعاملی»، نشریه رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 42، صص202-173.

امینی رارانی، مصطفی، موسوی، میرطاهر، رفیعی، حسن (1390)، «رابطه سرمایه اجتماعی با سلامت اجتماعی در ایران»، نشریه رفاه اجتماعی، سال 11، شماره42، صص 228-203.

 بهرام سری، مهسا، ترکیان تبار، منصور، حسومی، طاهره (1395)، «رابطه بین سرمایه اجتماعی و سلامت روان و سلامت اجتماعی کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاهی استان لرستان»، نشریه پژوهش اجتماعی، شماره 30، صص 142-125.

جعفروند، فرشاد، فتحی، سروش (1394)، «تحلیلی بر رابطه سرمایه اجتماعی و شادی در زندگی دانشجویی»، نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال 7، شماره3، صص96-81.

توسلی، غلامعباس، امانی کلاریجانی، امرالله (1391)، «تحلیل و بررسی ابعاد سرمایه اجتماعی در شبکه‌های اجتماعی مجازی»، نشریه مطالعات رسانه‌ای، شماره18، صص100-89.

معمار، نسیم، باجی، فاطمه، حسینی زاده، فاطمه (1397)، «بررسی رابطه بین استفاده از شبکه اجتماعی علمی ریسرچ گیت و سطح سرمایه اجتماعی در میان اعضای هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز»، نشریه مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، شماره33، صص 15-26.

نوغانی، محسن، فولادیان، احمد، احمدی ازغندی، حسن (1389)، «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رضایت از زندگی»، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال اول شماره 3، صص193-169.

Amini Rarani, Mustafa; Mousavi, Mirtaher; Rafiei, Hassan (2011), "The relationship between social capital and social health in Iran", Journal of Social Welfare, Volume 11, Number 42, pp 228-203.(in Persian).

Antheunis, M. L., Vanden Abeele, M. M. P., & Kanters, S (2015), The impact of Facebook use on micro-level social capital: A synthesis. Societies, 5, 399–419. https://doi.org/ 10.3390/soc5020399.

Bargh, J. A., McKenna, K. Y., & Fitzsimons, G. M (2002), Can you see the real me? Activation and expression of the “true self” on the internet. Journal of Social Issues, 58(1), 33–48.

Bullingham, L, & Vasconcelos, A. C (2013), ‘The presentation of self in the online world’: Goffman and the study of online identities. Journal of Information Science, 39(1), 101–112. https://doi.org/10.1177/0165551512470051.

Burke, M., Kraut, R., & Marlow, C (2011), Social capital on Facebook: Differentiating uses and users. In Proceedings of the ACM Computer-human interaction. Vancouver, BC, Canada, 7–12 May 2011.

Burke, M., Marlow, C., & Lento, T (2010), Social network activity and social well-being. In Proceedings of the CHI 2010. Atlanta, GA, USA, 10–15 April 2010.

Ellison, N. B., Steinfield, C., & Lampe, C (2007), The benefits of Facebook “friends”: Social capital and college students' use of online social network sites. Journal of Computer-Mediated Communication, 12(4), 1143–1168. https://doi.org/10.1111/ j.1083-6101.2007.00367.x

Ellison, N. B., Vitak, J., Gray, R., & Lampe, C (2014), Cultivating social resources on social network sites: Facebook relationship maintenance behaviors and their role in social capital processes. Journal of Computer-Mediated Communication, 19, 855–870.

Etchells, P. J., Gage, S. H., Rutherford, A. D., & Munaf_o, M. R (2016), Prospective investigation of video game use in children and subsequent conduct disorder and depression using data from the Avon Longitudinal Study of Parents and Children. PloS One, 11(1).

Goffman, E (1959), The presentation of self in everyday life. Garden City, NY: Doubleday Anchor.

Kaye, L. K., Kowert, R., & Quinn, S (2017), The role of social identity and online social capital on psychosocial outcomes in MMO players. Computers in Human Behavior, 74, 215–223. https://doi.org/10.1016/j.chb.2017.04.030.

Kaye, L. Scott., & Seliem, A (2021), The various effects of online social capital on psychosocial outcomes with emphasis on intracultural studies. Computers in human behavior reports, 3(2021), 1–10. https://doi.org/10.1080/10447318.2019.1620524.

 Kim, J., & Lee, J.-E. R (2011), The Facebook paths to happiness: Effects of the number of Facebook friends and self-presentation on subjective well-being. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 14(6), 359–364. https://doi.org/10.1089/cyber.2010.0374.

Lyubomirsky, S., & Lepper, H. S (1999), A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46, 137–155.

Maghsudi,R, SHapka,J (2020), “Examining how online risk exposure and online social capital influence adolescent psychological stress”, Computers in Human Behavior, Volume 113, December 2020, 106488.

Nie, N. H., Hillygus, D. S., & Erbring, L (2002), Internet use, interpersonal relations, and sociability: A time diary study. In B. Wellman, & C. Haythornthwaite (Eds.), The internet in everyday life (pp. 215–243). Oxford: Blackwell.

Nicola, M., Alsafi, Z., Sohrabi, C., Kerwan, A., Al-Jabir, A., Iosifidis, C., & Agha, R (2020), The socio-economic implications of the coronavirus pandemic (COVID-19): A review.,International journal of surgery.

Pavot, W, & Diener, E (1993), The affective and cognitive context of self-reported measures of subjective well-being. Social Indicators Research, 28(1), 1–20.

Przybylski, A. K., & Weinstein, N (2017), A large-scale test of the Goldilocks hypothesis: Quantifying the relations between digital-screen use and the mental well-being of adolescents. Psychological Science, 28(2), 204–215. https://doi.org/10.1177/ 0956797616678438.

Putnam, R. D (2000), Bowling alone. New York: Simon & Schuster.

Russell, D., Peplau, L. A., & Ferguson, M. L (1978), Developing a measure of loneliness. Journal of Personality Assessment, 42, 290–294.

Shifrer,D, Pals,H (2021), “Social mobility, adolescents’ psycho-social dispositions, and parenting”, Research in Social Stratification and Mobility, Volume 75, October 2021, 100646.

Selim, H., Long, K. M., & Vignoles, V (2016), Why the caged bird sings: Cultural factors underlying the use of online social Networks among Saudi Arabian and UK users. Unpublished Thesis. University of Sussex, 2016.

Valkenburg, P. M., & Peter, J (2009a), Social consequences of the internet for adolescents: A decade of research. Current Directions in Psychological Science, 18(1), 1–5.

Valkenburg, P. M., & Peter, J (2009b), The effects of instant messaging on the quality of adolescents' existing friendships: A longitudinal study. Journal of Communication, 59(1), 79–97. https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.2008.01405.x

Vignoles, V. L (2011), Identity motives. In S. J. Schwartz, K. Luyckx, & V. L. Vignoles (Eds.), Handbook of identity theory and research (pp. 403–432). New York: Springer.

Williams, D (2006), On and off the ’net: Scales for social capital in an online era. Journal of Computer-Mediated Communication, 11(2), 593–628. https://doi.org/10.1111/ j.1083.

-Xiao, H., Zhang, Y., Kong, D., Li, S., & Yang, N (2020b), Social Capital andSleep Quality in Individuals Who Self-Isolated for 14 Days During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Outbreak in January 2020 in China. clinical research.