رابطه علّی سرسختی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده با بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان دارای سابقه ابتلا به کروناویروس و فاقد سابقه ابتلا: نقش میانجی‌گر ترس از ابتلا به کرونا و اضطراب کرونا

روانشناسی اجتماعی

دوره 9، شماره 62، اسفند 1400، صفحه 15-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

آیدا معرف زاده^{* 1}؛ مهدی آقاپور²

¹دانشجوی دانشگاه آزاد اهر رشته روانشناسی عمومی

²استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اهر

چکیده

هدف این پژوهش بررسی رابطه علّی سرسختی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده با بهزیستی روان‌شناختی و نقش میانجی‌گر ترس از ابتلا به کرونا و اضطراب کرونا در دانشجویان دارای سابقه ابتلا به کروناویروس و دانشجویان فاقد سابقه ابتلا بود. طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و از طریق الگویابی معادلات ساختاری (SEM) بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال تحصیلی 1400-1399 بود. از این جامعه، 250 دانشجو به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش شامل مقیاس‌های سرسختی روان-شناختی کیامرثی و همکاران (1377)، حمایت اجتماعی ادراک‌شده زیمت و همکاران (1990)، ترس از بیماری کروناویروس ویسی و همکاران (1399)، اضطراب بیماری کرونا علی‌پور و همکاران (1398) و بهزیستی روان‌شناختی ریف و کیز (1995) بود. بررسی برازش الگوی پیشنهادی پژوهش با استفاده از الگویابی معادلات ساختاری (SEM) و با کمک نرم‌افزار AMOS-24 انجام گرفت. اثرات غیرمستقیم نیز با استفاده از روش بوت استراپ بررسی شد. همچنین، مقایسه الگو بین دانشجویان دارای سابقه ابتلا به کروناویروس و دانشجویان فاقد سابقه ابتلا، با استفاده از الگویابی معادلات ساختاری چندگروهی در نرم‌افزار AMOS-24 انجام شد. نتایج نشان داد که سرسختی روان‌شناختی، حمایت اجتماعی ادراک‌شده، ترس از ابتلا به کرونا و اضطراب کرونا تأثیر مستقیمی بر بهزیستی روان‌شناختی دارند (05/0p<). همچنین، یافته‌های پژوهش حاکی از آن بود که اضطراب کرونا میانجی‌گر رابطه بین سرسختی روان-شناختی و بهزیستی روان‌شناختی بود (05/0p<). در نهایت، نتایج نشان داد که مسیر اضطراب کرونا به بهزیستی روان‌شناختی در دانشجویان دارای سابقه ابتلا به کروناویروس قوی‌تر از دانشجویان فاقد سابقه ابتلا به کروناویروس است (05/0p<). در مجموع، با توجه به یافته‌های این پژوهش، اضطراب و ترس از بیماری مانند کروناویروس از عوامل اثرگذار بر بهزیستی روان‌شناختی هستند، اما ویژگی‌های مثبتی مانند سرسختی روان‌شناختی و حمایت اجتماعی ادراک‌شده نیز از عوامل مهم اثرگذار بر سلامت و بهزیستی روانی افراد هستند.

کلیدواژه‌ها

سرسختی روان‌شناختی# حمایت اجتماعی ادراک‌شده# ترس از کرونا# اضطراب کرونا# بهزیستی روان‌شناختی

مراجع

آزادی رویا؛ احدی حسن؛ و حاتمی حمیدرضا (1399). بررسی رابطه بهزیستی روان‌‌شناختی و سرسختی روان‌‌شناختی با نقش میانجی‌‌گری حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به سرطان پستان. افق دانش، ۲۷ (۱)، 18-33.##

املاکیان، پروانه؛ امیری، مهدی؛ و طاهری، الهام (1398). نقش میانجی­گرانه سرسختی روان­شناختی در رابطه بین بهزیستی معنوی و پایبندی مذهبی با احساس سرزندگی در افراد مبتلا به اختلال سوءمصرف مواد. مجله بهداشت روانی، 22 (1)، 25-17. ##

امیرفخرایی، آزیتا؛ معصومی‌فرد، مرجان؛ اسماعیلی‌شاد، بهرنگ؛ دشت‌بزرگی، زهرا؛ و درویش باصری، لیلا (1399). پیش‌بینی اضطراب کرونا ویروس بر اساس نگرانی سلامتی، سرسختی روانشناختی و فراهیجان مثبت در بیماران دیابتی. فصلنامه پرستاری دیابت، 8 (2)، ۱۰۷۲-۱۰۸۳##

بشلیده، کیومرث (1396). روش‌های پژوهش و تحلیل آماری مثال‌های پژوهشی با SPSS و AMOS. اهواز: انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. ##

حاتمیان، پیمان؛ کرمی، جهانگیر؛ و مومنی، خدامراد (1396). رابطه مؤلفه­های ادراک حمایت اجتماعی (خانواده، دوستان و دیگر افراد مهم) با گرایش به مصرف مواد روان­گردان در پرستاران بیمارستان­های شهر کرمانشاه. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، 5 (4)، 373-367. ##

رحمانیان، محمد؛ کمالی، علیرضا؛ مصلی نژاد، هادی؛ فروغیان، مهدی؛ کلانی، نوید؛ حاتمی، ناصر؛ و همکاران (1399). مقایسه میزان اضطراب در کادر درمانی و غیردرمانی شهرستان جهرم در مواجهه و عدم مواجهه با ویروس کرونای جدید (کووید ۱۹) در سال ۱۳۹۹. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، 23 (5)، 723-710. ##

شهبازی­راد، افسانه؛ غضنفری، فیروزه؛ عباسی، منظر؛ و محمدی، فرشته (1394). نقش سرسختی روان­شناختی و سلامت معنوی در تبیین کیفیت زندگی دانشجویان علوم پزشکی کرمانشاه. مجله آموزش و سلامت جامعه، 2 (2)، 27-20. ##

علی­پور، احمد؛ قدمی، ابوالفضل؛ علی­پور، زهرا؛ و عبداله­زاده، حسن (1398). اعتباریابی مقدماتی مقیاس اضطراب بیماری کرونا (CDAS) در نمونه ایرانی. فصلنامه علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت، 8 (32)، 175-163. ##

عینی ساناز؛ عبادی متینه؛ و ترابی نغمه (1399). تدوین مدل اضطراب کرونا در دانشجویان براساس خوش‌بینی و تاب‌آوری: نقش میانجی حمایت ‌اجتماعی ادراک­شده. ابن سینا، ۲۲ (۱)، 17-28. ##

قانعی قشلاق، رضا؛ دسترس، مجید؛ فضلعلی پور میاندوآب، مسعود؛ و ناصری امید (1392). بررسی ارتباط اضطراب قبل از عمل با تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی. فصلنامه علوم پزشکی، ۲۳ (۴)، ۲۶۹-۲۷۴. ##

کیامرثی، آذر؛ نجاریان، بهمن؛ و مهرابی­زاده هنرمند، مهناز (1377). ساخت و اعتباریابی مقیاس برای سنجش سرسختی روان­شناختی. مجله روان­شناسی، 7 (2)، 284-271. ##

وحیدی، زهره؛ و جعفری هرندی، رضا (1396). پیش‌بینی بهزیستی روان­شناختی براساس مؤلفه‌های سرمایۀ روان­شناختی و مؤلفه‌های نگرش معنوی. پژوهشنامه روا­نشناسی مثبت، 3 (2)، 64-51. ##

ویسی، سعید؛ ایمانی، صدف؛ بهروز، بهزاد؛ و ایمانی، سارینا (1399). ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس کوتاه ترس از ابتلا به بیماری کرونا ویروس (کووید-۱۹). پیشرفت­های نوین در علوم رفتاری، 5 (42)، 10-1. ##

Akbar, Z., & Aisyawati, M. S. (2021). Coping strategy, social support, and psychological distress among university students in Jakarta, Indonesia during the COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychology, 12, 694122. ##

Alizadeh Fard, S., & Saffarinia, M. (2020). The prediction of mental health based on the anxiety and the
social cohesion that caused by coronavirus. Quarterly Social Psychology Research, 9(36), 129-141. ##

Alnazly, E., Khraisat, O. M., Al-Bashaireh, A. M., & Bryant, C. L. (2021). Anxiety, depression, stress, fear and social support during COVID-19 pandemic among Jordanian healthcare workers. PLoS ONE, 16(3), e0247679. ##

Alsukah, A. I., Algadheeb, N. A., Almeqren, M. A., Alharbi, F. S., Alanazi, R. A., Alshehri, A. A., Alsubie, F. N., & Ahajri, R. K. (2020). Individuals' self-reactions toward COVID-19 pandemic in relation to the awareness of the disease, and psychological hardiness in Saudi Arabia. Frontiers in Psychology, 11, 1-8. ##

Alyami, M., de Albuquerque, J. V., Krägeloh, C. U., Alyami, H., & Henning, M. A. (2021). Effects of fear of COVID-19 on mental well-being and quality of life among Saudi adults: A path analysis. Saudi Journal of Medicine & Medical Sciences, 9(1), 24–30. ##

Armaou, M., Konstantinidis, S., & Blake, H. (2019). The effectiveness of digital interventions for psychological well-being in the workplace: A systematic review protocol. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(1), 255. ##

Aslam, N., Shafique, K., & Ahmed, A. (2021). Exploring the impact of COVID-19-related fear, obsessions, anxiety and stress on psychological well-being among adults in Pakistan. The Journal of Mental Health Training, Education and Practice, 16(4), 313-321. ##

Asmundson, G., & Taylor, S. (2020). Coronaphobia: Fear and the 2019-nCoV outbreak. Journal of Anxiety Disorders, 70, 102196. ##

Baykal, U., Seren, S., & Sokmen, S. (2009). A description of oncology nurses’ working conditions in Turkey. European Journal of Oncology Nursing, 13(5), 368-375. ##

Cassidy, T., McLaughlin, M., & Giles, M. (2014). Benefit finding in response to general life stress: Measurement and correlates. Health Psychology and Behavioral Medicine, 2(1), 268-282. ##

Chan, A., Ho, J., Li, J., Tam, H. L., & Tang, P. (2021). Impacts of COVID-19 pandemic on psychological well-being of older chronic kidney disease patients. Frontiers in Medicine, 8, 666973. ##

Chen, X., Zou, Y., & Gao, H. (2021). Role of neighborhood social support in stress coping and psychological wellbeing during the COVID-19 pandemic: Evidence from Hubei, China. Health & Place, 69, 102532. ##

Cohen, S. (2004). Social relationships and health. American Psychologist, 59, 676-84. ##

Delaney, K. R., Naegle, M. A., Valentine, N. M., Antai-Otong, D., Groh, C. J., & Brennaman, L. (2018). The effective use of psychiatric mental health nurses in integrated care: Policy implications for increasing quality and access to care. The Journal of Behavioral Health Services & Research, 45(2), 300-309. ##

Eder, S. J., Steyrl, D., Stefanczyk, M. M., et al. (2021). Predicting fear and perceived health during the COVID-19 pandemic using machine learning: A cross-national longitudinal study. PloS one, 16(3), e0247997. ##

Epishin, V. E., Salikhova, A. B., Bogacheva, N. V., Bogdanova, M. D., & Kiseleva, M. G. (2020). Mental health and the COVID-19 pandemic: Hardiness and meaningfulness reduce negative effects on psychological well-being. Psychology in Russia: State of the Art, 13(4), 75-88. ##

Ghafari, R., Mirghafourvand, M., Rouhi, M. et al. (2021). Mental health and its relationship with social support in Iranian students during the COVID-19 pandemic. BMC Psychology, 9, 1-8. ##

Harper, C. A., Satchell, L. P., Fido, D., & Latzman, R. D. (2020). Functional fear predicts public health compliance in the COVID-19 pandemic. International Journal of Mental Health and Addiction, 1-14. ##

Henry, A., Tourbah, A., Camus, G., Deschamps, R., Mailhan, L., Castex, C., et al. (2019). Anxiety and depression in patients with multiple sclerosis: The mediating effects of perceived social support. Multiple Sclerosis and Related Disorders, 27, 46-51. ##

Jiang, X., Deng, L., Zhu, Y., Ji, H., Tao, L., Liu, L., Yang, D., & Ji, W. (2020). Psychological crisis intervention during the outbreak period of new coronavirus pneumonia from experience in Shanghai. Psychiatry Research, 286, 112903. ##

Keyes, C. L. M. (2006). Subjective well-being in mental health and human development research worldwide: An introduction. Social Indicators Research, 77(1), 1-10. ##

Lai, J., Ma, S., Wang, Y., et al. (2020). Factors associated with mental health outcomes among health care workers exposed to coronavirus disease 2019. JAMA Network Open, 3(3), e203976. ##

Li, Z., Ge, J., Feng, J., et al. (2021). Less social support for patients with COVID-19: Comparison with the experience of nurses. Frontiers in Psychiatry, 12, 554435. ##

Li, F., Luo, S., Mu, W. et al. (2021). Effects of sources of social support and resilience on the mental health of different age groups during the COVID-19 pandemic. BMC Psychiatry, 21(16), 1-14. ##

Lima, C., Carvalho, P., Lima, I., Nunes, J., Saraiva, J. S., de Souza, R. I., da Silva, C., & Neto, M. (2020). The emotional impact of Coronavirus 2019-nCoV (new Coronavirus disease). Psychiatry Research, 287, 112915. ##

Liu, C., Huang, N., Fu, M., Zhang, H., Feng, X. L., & Guo, J. (2021). Relationship between risk perception, social support, and mental health among general Chinese population during the COVID-19 pandemic. Risk Management and Healthcare Policy, 14, 1843-1853. ##

Mahmoudian, H., Safarian, H., Hashemzadeh Vaez, H., Mir Mohammad Tabar, S. A., & Rezvani Far, Sh. (2015). Studying the relation between life orienteering and advancement goals with students’ life satisfaction. Educational Psychology, 11(35), 123-35. ##

Malta, M., Rimoin, A. W., & Strathdee, S. A (2020). The coronavirus 2019 nCoV epidemic: Is hindsight 20/20. Clinical Medicine, 1, 20-24. ##

Menec, V. H., Chipperfield, J. G., & Perry, R. P. (1999). Self-perceptions of health: a prospective analysis of mortality, control, and health. The Journals of Gerontology. Series B, Psychological Sciences and Social Sciences, 54(2), 85-93. ##

Rubin, G. J., & Wessely, S. (2020). The psychological effects of quarantining a city. BMJ (Clinical Research ed.), 368, m313. ##

Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, 4(4), 99-104. ##

Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727. ##

Silva, W., Brito, T., & Pereira, C. R. (2021). Anxiety associated with COVID-19 and concerns about death: Impacts on psychological well-being. Personality and individual differences, 176, 110772. ##

Tsur, N., & Abu-Raiya, H. (2020). COVID-19-related fear and stress among individuals who experienced child abuse: The mediating effect of complex posttraumatic stress disorder. Child Abuse & Neglect, 110(Pt 2), 104694. ##

Tuason, M. T., Güss, C. D., & Boyd, L. (2021). Thriving during COVID-19: Predictors of psychological well-being and ways of coping. PLoS ONE, 16(3), e0248591. ##

Villani, L., Pastorino, R., Molinari, E. et al. (2021). Impact of the COVID-19 pandemic on psychological well-being of students in an Italian university: A web-based cross-sectional survey. Global Health, 17, 1-14. ##

World Health Organization. (2020). Coronavirus disease (COVID-19) situation report– 165. World Health Organization.https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200703-COVID19-sitrep-165.pdf?sfvrsn=b27a772e_2. ##

Yıldırım, M., & Güler, A. (2020a). Positivity explains how COVID-19 perceived risk increases death distress and reduces happiness. Personality and Individual Differences, 168, 110347. ##

Zimet, G. D., Powell, S. S., Farley, G. K., Werkman, S., & Berkoff, K. A. (1990). Psychometric characteristics of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Journal of Personality Assessment, 55(3-4), 610-617. ##