علل و انگیزه های کاربرد مضامین تعلیمی در منظومۀ رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانی‌پتی

پژوهشنامه ادبیات تعلیمی

دوره 14، شماره 53، خرداد 1401، صفحه 133-156   

نوع مقاله: علمی- پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/pars.2022.690812

نویسندگان

فیروزه ملک پور¹؛ مهدی نوریان^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات غنایی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران(نویسنده مسؤول)

چکیده

شاعران فارسی‌زبان در شبه‌قارة هند نیز همانند ایران، آثاری گران‌سنگ و پرمحتوا از خود بر جای گذاشته‌اند. یکی از این آثار ارزشمند، منظومۀ حماسی رامایانا بازسرودۀ ملامسیح پانی‌پتی است. این منظومه یکی از آثار نفیس متعلق به سدۀ یازدهم هجری است که روایتگر عشق دو دلداده به نام‌های «رام» و «سیتا» است. این منظومه سرشار از عاطفه و صورخیال شاعرانه است؛ به همین سبب می‌توان آن را در ذیل منظومه‌های غنایی جای داد. در متون تاریخ ادبیات، رامایانا یکی از آثار حماسی هندوستان معرفی شده است؛ اما برخورداری از مضامین عاشقانه و نبودِ عناصر سازندۀ حماسه در این اثر سبب شده است که رامایانای ملامسیح تاحدّ تأمل‌برانگیزی از زمرۀ آثار حماسی خارج شود. علاوه‌بر آن، مفاهیم و مضامین تعلیمی نیز در این اثر بسامد بالایی دارد و تاکنون پژوهشی به‌طور ویژه مضامین تعلیمی را در منظومۀ رامایانای ملامسیح پانی‌پتی بررسی نکرده است؛ ازاین‌رو نگارندگان این مقاله بر آن شدند تا در مقالۀ حاضر با استفاده از روش اسنادی ـ کتابخانه‌ای و خوانش بیت‌به‌بیت اثر یادشده، ضمن تحلیل مضامین تعلیمی این منظومه، به چرایی بازتاب این قبیل مضامین در آن بپردازند. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در این منظومه، مضامین و معانی تعلیمی و حکمی فراوانی وجود دارد که شاعر آن‌ها را به اقتضای زمینۀ انفعالی و ذوقی به کار برده است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

پارسی در هند؛ مضامین تعلیمی؛ منظومۀ رامایانا؛ ملامسیح پانی‌پتی

مراجع

1. احمد بن محمد (430 ق.)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
2. اسکندری، حسین؛ کیانی، ژاله (1386)، «تأثیر داستان بر افزایش مهارت»، فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی، دورۀ 2، شمارۀ 7، 20‑26.
3. بختیاری، حسن (1390)، «آموزش دینی زنان برای تربیت فرزندان»، فصلنامۀ پژوهشی در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، شمارۀ 13، 12‑15.
4. بصیری، محمدصادق؛ امجدی، گلناز (1391)، «روش‌های تعلیم و تربیت در متون ادب فارسی»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی دانشگاه دهاقان، سال چهارم، شمارۀ 15، 67‑96.
5. پانی‌پتی، سعدالدّوله مسیح (2009 م./ 1388)، رامایانا، به اهتمام سیّد عبدالحمید ضیایی و سیّد محمدیونس جعفری، دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.
6. جلالى نایینى، سیّد محمدرضا (1357)، هند در یک نگاه، تهران: شیرازه.
7. ثروت، منصور (1392)، گنجینۀ حکمت در آثار نظامی، تهران: نشر علمی.
8. داد، سیما (1385)، فرهنگ اصطلاحات ادبی (واژه‌نامه مفاهیم و اصطلاحات ادبی فارسی و اروپایی)، تهران: مروارید.
9. دلشاد تهرانی، مصطفی (1382)، سیری در تربیت اسلامی، تهران: دریا.
10. رزمجو، حسین (1374)، انواع ادبی و آثار آن، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
11. سرخوش لاهوری، محمّد افضل (1390)، کلمات‌الشعراء، تهران: مجلس شورای اسلامی، موزه و مرکز اسناد.
12. سلطان ولد (1376)، ولدنامه، تصحیح جلال‌الدین یغمایی و به اهتمام ماهدخت بانو همایی، تهران: هما.
13. شمیسا، سیروس (1389)، انواع ادبی، تهران: فردوس.
14. عابدی، سیّد امیرحسین (1343)، «داستان رامایانا در ادبیات فارسی»، مهر، سال دهم، شمارۀ 3، 338‑339.
15. فردوسی، ابوالقاسم (1379)، شاهنامه، متن انتقادی از روی چاپ مسکو (چهار مجلد)، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ پنجم، تهران: قطره.
16. مشتاق‌مهر، رحمان؛ بافکر، سردار (1394)، «شاخص‌های محتوایی و صوری ادبیات تعلیمی»، ادبیات تعلیمی دانشگاه دهاقان، سال هفتم، شمارۀ 26، 1‑28.
17. مشرف، مریم (1388)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: سخن.
18. مولوی، جلال‌الدین (1379)، مثنوی معنوی، براساس نسخة رینولد نیکلسون، تهران: صدای معاصر.
19. میلر، جرج آرمیتاژ (1368)، روان‌شناسی و ارتباط، ترجمۀ محمدرضا طالب‌نژاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
20. یلمه‌ها، احمدرضا (1395)، «بررسی خاستگاه ادبیات تعلیمی و منظوم و سیر تحول و تطور آن در ایران»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، سال هشتم، شمارۀ 29، 61‑90.
21. ـــــــــــــــــ (1396)، «علل و انگیزه‌های کاربرد مضامین تعلیمی در منظومه‌های غنایی با تکیه بر منظومۀ نویافتۀ نیاز و ناز»، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال نهم، شمارۀ 34، 1‑28.