مقایسة تطبیقی شاهنامة فردوسی با سیاست نامه خواجه نظام الملک، در زمینه دادخواهی

فصلنامه زبان و ادب فارسی

مقاله 3، دوره 14، شماره 50، فروردین 1401، صفحه 1-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2022.1939735.1537

نویسندگان

محمدرضا ابراهیمی^{* 1}؛ مسعود سرحدی²؛ رقیه ابراهیمی زاد³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد امیدیه، دانشگاه آزاد اسلامی، امیدیه، ایران

³استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

چکیده

اصلی ترین رهاورد تحلیل در ادبیّات تطبیقی میان دو اثر وجود یک ایده با زوایای مختلف و مشترک، علی رغم تفاوت های زمانی،مکانی و فرهنگی است.تحلیل اندیشة زروانی و اسلامی حکیم نامدار طوس، به عنوان یک حماسه پرداز جامع الاطراف و تطبیق دیدگاه او، با دانشمند و سیاستمدار مسلمان خواجه نظام الملک طوسی در زمینه دادخواهی و روشن کردن زوایا و خفایای اندیشۀ این دو بزرگ، حائز اهمّیّت فراوان است. نظر به اینکه، شاهنامه فردوسی، بیانگر آرمان گرایی و باور یک ملت در زمینۀ دادخواهی و عدالت است، در تطبیق این اثر با سیاست نامۀ خواجه نظام الملک، می توان گفت رهیافت و راهبرد این دو چهرۀ نامدار ادب فارسی، در آثار مذکور، دعوت مستبدّین و زورمداران روزگار به دادخواهی بوده است. مبحث دادخواهی در شاهنامه فردوسی، به عنوان یکی از اصلی تیرین و محوری ترین مباحث و در سیاست نامه به طور خلاصه تر و به اجمال بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

دادخواهی؛ عدالت؛ شاهنامه؛ سیاست نامه

مراجع

ﻣﻨﺎﺑﻊ

اسلامی­ندوشن، محمدعلی (1381)، ایران و جهان از نگاه شاهنامه، تهران، امیرکبیر.

ارسطو (1364)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران، چاپ دوم، انتشارات چینی.

اصیل، حجت­اله (1381)، آرمانشهر در اندیشه ایرانی، تهران، انتشارات چشمه.

حمیدیان، سعید (1383)، درآمدی بر اندیشه و هنر فارسی. تهران، انتشارات ناهید.

جوان شیر، ف. م (1359)، حماسه داد، تهران، انتشارات خاص توده.

رستم وندی، تقی (1392)، اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی- تهران، امیرکبیر.

رنجبر، ابراهیم (1398)، تحلیل تطبیقی آیین کشور داری در شاهنامه و تلماک پژوهش نامه ادبیات تعلیمی شماره 10.

رزمجو، حسین (1368)، عدالت جویی و ظلم ستیزی فردوسی، جستارهای ادبی شماره 86 و 87.

داوری، پریسا (1398)، پیوند داد و شاهی در شاهنامه و چالش­های آن، پژوهش نامه ادبیات تعلیمی، سال یازدهم، پاییز 98 شماره 43.

زرین­کوب، عبدالحسین (1368)، فرار از مدرسه، تهران، امیرکبیر.

زرین­کوب، عبدالحسین (1381)، نامه نامور- تهران، انتشارات سخن.

 سرامی، قدمعلی (1368)، از رنگ گل تا رنگ خار، تهران، علمی و فرهنگی.

طوسی، نظام­الملک (1364)، سیاست نامه، تصحیح دکتر جعفرشعار، تهران، امیرکبیر

          طوسی، خواجه نصیر (1373)، اخلاق ناصری، تصحیح و توضیح مجتبی منیری، تهران، خوارزمی.

 طهماسبی، فرهاد (1398). تقابل و تعامل با دیگری در شاهنامه فردوسی از منظر نشانه شناسی فرهنگی (از گیومرت تا فریدون) ف پژوهشنامه ادب حماسی سال پانزدهم شماره 28.

 عابدی، محمود (1388). کاغذین جامه یا جامه کاغذین از آیین تا کلمه، روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، آذر و دی خبرنامه شماره 80.

 فارابی، ابونصر (1361). اندیشه­های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه سجادی، انتشارات طهوری.

 فردوسی، ابوالقاسم (1378). شاهنامه دوره هشت جلدی، تصحیح دکتر جلال خالقی مطلق، تهران.

 محبتی، مجتبی (1397). سیمرغ در جستجوی قاف- تهران، انتشارات سخن

 مجتبایی، فتح­اله (1352). شهر زیبای افلاطون و شاه آرمانی در ایران باستان، تهران، امیرکبیر.

یوسفی، غلامحسین (1371). چشمه روشن، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.