تحلیل شخصیّت بلقیس در رمان «کلیدر» بر اساس نظریّۀ عشق «اریک فروم»

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 3، دوره 6، شماره 19، خرداد 1401، صفحه 59-84   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مصطفی محمدی¹؛ لیدا نامدار^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خدابنده،ایران.

²استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خدابنده، زنجان، ایران.

چکیده

جستار حاضر با تاکید بر اهمیّت مطالعات بینا‌رشته‌ای در درک و دریافت بهتر دانش بشری و با فرض پیوند تنگاتنگ ادبیّات و روان‌شناسی، به روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس گزاره‌های مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی که سرشتی بینارشته‌ای دارد به تحلیل شخصیّت بلقیس در رمان کلیدر پرداخته، با روی‌کردی علمی و نظام‌مند؛ با کاربست نظریّۀ عشق اریک فروم، زمینه‌ها و ویژگی‌های عشق را در ارتباط با بلقیس واکاوی می‌کند. هدف پژوهش یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که چرا و چگونه در رمانی همچون کلیدر که سخن بر سر مسایل سیاسی - اجتماعی و سراسر آکنده از ستم و استبداد و بندگی است، موتیف عشق همچنان پرورانده و گسترانده شده‌‌است. یافته‎های پژوهش نشان می‌دهد طبق نظریّۀ عشق فروم در رمان کلیدر، اولاً: برخلاف تصوّر عموم، عشق تنها اختصاص به روابط میان عاشق و معشوق یا یک فرد مشخص ندارد؛ بلکه انواع گوناگونی با کارکردها، انگیزه‌ها و زمینه‌های متعدّد دارد؛ ثانیاً، آثار دولت‌آبادی نیز بر خلاف تصوّر عموم، محدود به طرح مسایل بومی، اقلیمی، طبیعت‌گرایی و... نبوده، نمودهای زیبا و خلاقانه‌ای از عشق در جای‌جای آثارش و به‌طور مشخص در شخصیّت بلقیس با هنرمندی تمام بازنمایی شده که غنای آثارش را دو چندان ساخته‎‌است. یافته‌ها هم‎چنین نشان می‌دهد بلقیس تمام ویژگی‌های عشق فروم را دارد، کیفیّت حضور او در رمان و حوادثی که روی می‌دهد گواه آن است که مسئولیّت‌پذیری، تحمل رنج، معرفت عمیق به ایل و خانواده، بی‌نیازی، فداکاری همه و همه زادۀ عشق ستودنی و راستینی است که فروم یکایک آن‌ها را از ویژگی‌های عشق راستین برمی‎شمارد.

کلیدواژه‌ها

مطالعات بینارشته‌ای؛ کلیدر؛ محمود دولت‌آبادی؛ اریک فروم؛ نظریّۀ عشق؛ شخصیّت بلقیس

مراجع