تحلیل سلطه‌شناسی عشق در منظومه لیلی و مجنون نظامی بر اساس دیدگاه جامعه‌شناسی لوکاچ، بوردیو و آدورنو

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

مقاله 4، دوره 6، شماره 19، خرداد 1401، صفحه 85-107   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

زهرا نورمحمدی نجف آبادی¹؛ شهرزاد نیازی^{* 2}؛ محبوبه خراسانی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

فرضیۀ سلطه­شناسی عاشق ­و معشوق بر یکدیگر، برآیند روی‌کرد جامعه­شناختی­ نظریه‌پردازی مانند جورج لوکاچ، پی­یر بوردیو و تئودور آدورنو در مقولۀ عشق است. در این مقاله، بنا براین است که از طریق خوانش عناصر جامعه­شناختی ذی‌ربط با عشق، به وضعیت سلطه، علل و پیامدهای آن در عاشقانگی لیلی ­و­ مجنون نظامی­گنجوی بپردازیم. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است، این تحقیق آشکار ساخت که عشق با جدال دیگرخواهی دو کودک تا نوجوانی و جوانی، در جغرافیایی صورت گرفته و عینیات، ذهنیات و عادت­واره­ها و پایگاه اجتماعی، بر سلسله مراتب رفتاری عشاق حاکم گشته است، نه ارادۀ آن‌ها وحدت جمع و سلطه-؛ در تفکر عشاق رسوخ کرده و همبستگی­های مردمی با لیلی و مجنون، نتوانسته است از پس نظام قبیلگی برآید. جامعه­شناختی رفتار آن‌ها نشان­داد که سلطۀ مردانه به عنوان یک افزوده و متغیر، گه‌گاه لیلی را سلطه­پذیر کرده اما نیروی معشوقگی در اغلب اوقات تعادل سلطه را به نفع لیلی بر هم زده­است و در نهایت عینیات و ذهنیات جامعه، متغیر فعال و طبقاتی دیگری را به نام ابن سلام وارد داستان کرده تا عشق ناکام، که دلخواه ذهنیات جامعه است سوزناک و اثرگذارتر بر فضای داستان سیطره یابد.
 

کلیدواژه‌ها

سلطه‌شناسی عشق؛ پایگاه طبقاتی عشاق؛ عینیات ‌و ‌ذهنیات؛ لیلی‌ و‌ مجنون

مراجع