بررسی تطبیقی آراء ناصرخسرو و برادران شلگل در باب مفهوم «خرد» و «خردورزی» بر مبنای فلسفۀ فلوطین

پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 44، مرداد 1400، صفحه 153-170   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

احسان کوشا¹؛ علی اصغر حلبی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش آراء نمایندگانی از دو مکتب فکری مهم در جهان شرق و غرب یعنی مذهب اسماعیلی و رمانتیسم، در باب «خرد» مورد مطالعۀ تطبیقی قرار­گرفته­است. ناصرخسرو (394-481 ه. ق) به­عنوان نمایندۀ مذهبِ­اسماعیلی و برادران شلگل: فردریش (1772-1829م) و آگوست ویلهلم (1767-1845م) به عنوان نمایندگان مکتب رمانتیسم انتخاب شده­اند. از نظر این متفکران، خرد- به کاربرندۀ آن- و موضوع نمی­توانند از هم جدا باشند و اندیشنده با رشد یافتنِ خرد، خودش هم رشد یافته و از مرزهای محدودش برمی­گذرد. در تاریخ تفکر، ریشۀ چنین دیدگاهی را باید در فلسفۀ نوافلاطونی و به ویژه شخص فلوطین جست. این پژوهش به دنبال آن بوده که نقاط اشتراک و افتراق ایده­های ناصرخسرو و برادران شلگل را دربارۀ «خرد» با نگاهی با تفکرات فلوطین، در زمینه­های زیر مشخص­کند: جهان­بینی، ماهیت خرد، ارتباط خرد با اخلاق، زیباشناسی و دین. این پژوهش به شیوۀ توصیفی-تحلیلی- تطبیقی و از طریق مطالعۀ کتابخانه­ای، فیش برداری و تحلیل یادداشت­ها انجام شده­است.

کلیدواژه‌ها

ناصرخسرو؛ برادران شلگل؛ خرد؛ فلوطین

مراجع