اثر استفاده از رسانه‌ها بر گرایش به مصرف لوازم آرایشی در زنان: یک مدل ساختاری با توجه به میانجیگری متغیرهای روانشناختی

روانشناسی اجتماعی

دوره 9، شماره 62، اسفند 1400، صفحه 83-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مصطفی خانزاده¹؛ سمیه آقامحمدی^{* 2}

¹استادیار گروه روانشناسی موسسه آموزش عالی فیض الاسلام

²دکترای تخصصی روانشناسی، استادیار گروه روانشناسی، مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی فیض الاسلام، خمینی‌شهر، ایران

چکیده

شیوع استفاده از مواد آرایشی از ابتدای تولید آنها در زنان بسیار بالاتر از مردان است و محتواهای تولید شده در رسانه‌ها نیز معمولاً به زنان آموزش می‌دهند تا به استانداردهای ساخته شده‌ی اجتماعی از زیبایی برسند. امروزه مصرف افراطی لوازم آرایشی در بین زنان و دختران ایرانی به یک مسئله مهم روانی-اجتماعی تبدیل شده است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف آزمون مدل استفاده از رسانه‌ بر گرایش به مصرف لوازم آرایشی با توجه به نقش میانجیگر درونی‌سازی الگوهای رسانه، باورها در مورد ظاهر و نگرانی از تصویر بدنی انجام شد. بدین منظور 324 دانشجوی دختر دانشگاه اصفهان با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و به مقیاس‌های مصرف رسانه (تجدید نظرشده) و باورها در مورد ظاهر، سیاهه نگرانی از تصویر بدنی و پرسشنامه‌های نگرش‌های اجتماعی-فرهنگی در مورد ظاهر (ویراست سوم) و گرایشات و رفتارهای جبرانی برای زیبایی و تناسب اندام پاسخ دادند. مدل پژوهش با استفاده از تحلیل مدلیابی معادلات ساختاری آزمون شد و معناداری اثرات مدل با استفاده از روش بوت‌استراپ مورد بررسی قرار گرفت. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمون مدل نشان داد که اندازه شاخصهای برازش مدل در حد مطلوبی است و این مدل با داده‌های تجربی برازش مطلوبی دارد. همچنین، بررسی نتایج بوت‌استراپ نشان داد کلیه اثرات مدل معنادارند. به طور کلی، نتایج پژوهش حاضر از اهمیت نقش درونی‌سازی الگوهای رسانه و نگرانی از تصویر بدنی در گرایش زنان ایرانی به مصرف لوازم آرایشی حمایت می‌کند. این نتایج در بافت پژوهشی و نظری تبیین شد و پیشنهاداتی در این زمینه ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

استفاده از رسانه# درونی‌سازی الگوهای رسانه#باورها در مورد ظاهر# نگرانی از تصویر بدنی#لوازم آرایشی

مراجع

بابامیری، محمد؛ قاسمی، داوود؛ زارع، راضیه  و عباسی، محمد. (1390). عوامل اجتماعی و روانشناختی موثر بر میزان مصرف مواد آرایشی توسط دختران دانشجو. پوست و زیبایی، 2 (4)، 202-193. ##

بساک نژاد، سودابه. و غفاری، مجید. (1386). رابطه ی بین ترس از بدریختی بدنی و اختلالات روان شناختی در دانشجویان. علوم رفتاری، 1 (2)، 187-179.##

جلیلیان، فرزاد؛ احمدپناه، محمد؛ کریمی، مهرداد؛ صالحی، ایرج وحیدنیا، علی اصغر و امدادی، شهره. (1391). شیوع و انگیزه مصرف محصولات آرایشی در بین دختران دانشجوی دانشگاه­های شهر همدان. پوست و زیبایی. 1 (3)، 9-15.##

خانزاده، مصطفی. (1396). طراحی و آزمون الگویی از پیشایندهای علائم بدریخت­انگاری بدنی در دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان نامه دکتری روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز. ##

طالع­پسند، سیاوش.، بیگدلی، ایمان­اله. و فلاح، زینت. (1390). ویژگی­های روانسنجی نسخه ایرانی مقیاس باورها درباره ظاهر. کومش، 13 (1)، 23-14. ##

محمدپناه اردکان، ع. ؛ باباپور خیرالدین، ج و یوسفی، ر. (1393). تعیین روایی نسخه فارسی پرسشنامه نگرش­های اجتماعی-فرهنگی در مورد ظاهر بدن با استفاده از تحلیل عاملی. پوست و زیبایی، 5 (1)، 22-32. ##

 

 

Bevan, A. (2017). How to make victory rolls: Gender, memory, and the counter archive in YouTube pinup hair tutorials. Feminist Media Studies, 17(5), 755–773. ##

Chae, J. (2021). YouTube makeup tutorials reinforce postfeminist beliefs through social comparison. Media Psychology, 24(2), 167-189. ##

de Valle, M. K., Gallego-García, M., Williamson, P., & Wade, T. D. (2021). Social media, body image, and the question of causation: Meta-analyses of experimental and longitudinal evidence. Body Image, 39, 276-292. ##

De Vries, D. A., & Kühne, R. (2015). Facebook and self-perception: Individual susceptibility to negative social comparison on Facebook. Personality and Individual Differences, 85, 217–221. ##

Fang, A., Matheny, N. L., & Wilhelm, S. (2014). Body dysmorphic disorder. Psychiatric Clinics of North America, 37(3), 287-300. ##

Fardouly, J., Willburger, B. K., & Vartanian, L. R. (2018). Instagram use and young women’s body image concerns and self-objectification: Testing mediational pathways. New Media & Society, 20(4), 1380-1395. ##

Featherstone, M. (2010). Body image and affect in consumer. Social Journal, 16,193-221. ##

Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7, 117–40. ##

Gomez, M., Klare, D., Ceballos, N., Dailey, S., Kaiser, S., & Howard, K. (2021). Do You Dare to Compare?: The Key Characteristics of Social Media Users Who Frequently Make Online Upward Social Comparisons. International Journal of Human–Computer Interaction, 1-11. ##

Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications. ##

Lee, M., & Lee, H. H. (2021). Social media photo activity, internalization, appearance comparison, and body satisfaction: The moderating role of photo-editing behavior. Computers in Human Behavior, 114, 106579. ##

Littleton, H.L., Axsom. D., & Pury, C. L. (2005). Development of the body image concern inventory. Behaviour Research and therapy. 43(2): 229-41##

Mason, T. B., & Lewis, R. J. (2016). Examining social support, rumination, and optimism in relation to binge eating among Caucasian and African–American college women. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 1-6. ##

McLean, K. (2021). Unfiltered Filter of Body Image in Fashion. https://digitalcommons.sacredheart.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1608&context=acadfest. ##

Moorti, S. (2018). Indignant feminism: Parsing the ironic grammar of YouTube activism. In J. Keller & M. E. Ryan (Eds.), Emergent feminisms: Complicating a postfeminist media culture (pp. 108–125). New York, NY: Routledge. ##

Park, S. Y., & Baek, Y. M. (2018). Two faces of social comparison on Facebook: The interplay between social comparison orientation, emotions, and psychological well-being. Computers in Human Behavior, 79, 83-93. ##

Piran, N. (2010). A feminist perspective on risk factor research and on the prevention of eating disorders. Eating Disorders, 18(3), 183-198. ##

Spangler, D.L. & Stice, E. (2001). Validation of the Beliefs about Appearance Scale. Cognitive Therapy and Research. 25, 813-27. ##

Stice, E., Schupak-Neuberg, E., Shaw, H. E., & Stein, R. I. (1994). Relation of media exposure to eating disorder symptomatology: an examination of mediating mechanisms. Journal of abnormal psychology, 103(4), 836. ##

Stapleton, P., Luiz, G., & Chatwin, H. (2017). Generation validation: The role of social comparison in use of Instagram among emerging adults. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 20(3), 142-149. ##

Thompson, J. K., van den Berg, P., Roehrig, M., Guarda, A. S., & Heinberg, L. J. (2004). The sociocultural attitudes towards appearance scale‐3 (SATAQ‐3): Development and validation. International Journal of Eating Disorders, 35(3), 293-304. ##