تبیین جایگاه زن در روایت‌های ازدواج شاهنامه تهماسبی با تکیه بر تحلیل بینامتنیت متن و نگاره

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 1، دوره 14، شماره 51، فروردین 1401، صفحه 1-14   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهره دوستی¹؛ فرزانه فرخ فر^{* 2}؛ آرمان یعقوب پور¹

¹دانشگاه نیشابور، گروه نقاشی، نیشابور، ایران.

²دانشگاه نیشابور، گروه پژوهش هنر، نیشابور، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تبیین جایگاه زن در روایت‌های ازدواج شاهنامه تهماسبی با تکیه بر تحلیل بینامتنیت متن و نگاره در ایران‌زمین بود. جامعه پژوهش حاضر شامل تمام نگاره‌های شاهنامۀ تهماسبی می باشند. نمونه پژوهش را 29 نگاره تشکیل می‌دهند که در تمام آن‌ها زنان نقش مهم و کلیدی بر عهده دارند. طرح پژوهش توصیفی-تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای ‌ـ‌ اسنادی، مشاهده و خوانش بینامتنیت نگاره‌ها و تحلیل عناصر بصری موجود در آثار منتخب بود. داده‌ها با استفاده از مطالعات بینارشته‌ای و روش تحلیل محتوا ارزیابی شدند. نتایج یافته‌ها نشانگر این است که جایگاه زن در روایت‌های ازدواج شاهنامه، ریشه در باورهای اسطوره‌ای ایرانیان دارد و از این حیث، دارای اعتبار ویژه‌ای است؛ چرا که در ساختار اسطوره‌ای شاهنامة فردوسی امانت داری و پای بندی به اصول متون اولیه کاملا واضح و هویداست؛ لیکن در تصویرسازی نگاره‌های شاهنامة تهماسبی به طور آشکار، اختلافاتی با متن دیده می‌شود که منشا این اختلافات، فرهنگ حاکم بر جامعة صفوی و اعتقادات جامعة مردسالار آن دوره است.

کلیدواژه‌ها

زن در شاهنامه؛ روایت‌های ازدواج؛ شاهنامة تهماسبی؛ تحلیل بینامتنیت؛ متن و نگاره

سایر فایل های مرتبط با مقاله

51-1-1.pdf

مراجع

Ahmadi Nia, M. J. (2014). Tahmaspi Shahnameh Paintings: from harvard to the academy of arts. Naqd e Ketab Quarterly, (1 & 2). 54-37. [Persian] URL: https://www.magiran.com/paper/1400518

Amuzegar, J. (2019). Mythological history of Iran. Tehran: Samt Publishing Institute. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/1380102/

Arabshahi, A. (2016). Cultural symbolism and semiotics. Tehran: Arun. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/11243954

Azhand, Y. (2013). Iranian Painting (Research in the History and Painting of Iran). Tehran: Samt Publishing Institute. [Persian] URL: https://samta.samt.ac.ir/content/9350/

Azimi Fard, F. (2013). Descriptive culture of semiotics. Tehran: Elmi publication. [Persian] URL:  https://www.gisoom.com/book/1984793/

Bahar, M. (1996). Research in Iranian mythology. Tehran: Agah Publications. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/11315890

Canby, Sh. R. (1999). Iranian painting. Translated by Mehdi Hosseini. (2003). Tehran: University of Arts Publications. [Persian] URL:  https://www.gisoom.com/book/1156691/  

Canby, Sh. R. (2014). The Shahnama of Shah Tahmasp (The Persian book of kings). New York: The Metropolitan museum of art. URL: https://www.amazon.com/Sheila-Canby-Shahnama-2014-05-14-Hardcover/dp/B017HQ5YPU 

Dickson, M. B., & Welch, S. C. (1981). Houghton Shahnameh. Published for the Fogg Art Museum, Harvard University. URL: https://www.christies.com/en/lot/lot-6162888

Ferdowsi, A. (2010). Shahnameh of Abolghasem Ferdowsi; By the effort of Jalal Khaleghi Motlagh. Tehran: The Great Islamic Encyclopedia Center. [Persian] URL: https://opac.nlai.ir/opac-prod/

Ferdowsi, A. (2013). Shahnameh of Shah Tahmaspi. Tehran: Institute for Compiling. Translating and Publishing Text Works of Matn. [Persian] URL: https://opac.nlai.ir/opac-prod/  

Kerachi, R. (2003). Banoo Gashsabnameh. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/11069694

Khaleghi Motlagh, J. (1999). Transitional and theoretical: A theory about the identity of Siavash's mother. Irannameh. 66(1), 278-273. [Persian] URL: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/354013

Khatibi, A. (2005). Anti-feminist verses in Shahnameh. Knowledge Publishing, 111(1) 26-19. [Persian]. URL: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/47828 

Masoumi Dehaghi, A. R. (2005). Marriage in Shahnameh. Development and teaching of Persian language and literature, 73(1), 23-16. [Persian]. URL:  https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/196826

Mehmandust Ktlar, R. (2013). Shahnameh marriages. Mashhad: Zareh e Aftab Publications. [Persian] URL: http://www.lib.ir/book/65352601/

Namvar Motlagh, B. (2009). From intertextual analysis to interdisciplinary analysis. Academy of Arts, 12(1), 94-73. [Persian] URL: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/540276

Panjeh Bashi, E. (2016). A comparative study of two paintings of women in the Qajar period with an intertextual approach. Women in Culture and Art, 4(1), 472-453. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=309264

Ruhalamini, M. (1991). The social structure of Shahnameh marriages. Chista. 78(1), 891-877. [Persian]. URL: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/152840

Sattari, R & Haghighi, M. (2015). Analysis of patriarchy and extramarital affairs in Shahnameh based on the myth of creation. New Literary Essays, 188(2), 108-87. [Persian] URL:  https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1081870/ 

Sattari, R & Haghighi, M. (2016). Deepening the myths of patriarchy in the marriages of Iranians with the Niranians in Shahnameh. Mystical and Mythological Literature, 42(1), 152-107. [Persian]. URL:  https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1124449/

Serami, Q. (1989). From the color of flowers to the suffering of thorns (morphology of Shahnameh stories). Tehran: Scientific and Cultural Publications. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/1998362

Sharabi, H. (2000). New patriarchy: Theories about distorted change in Arab society. Translated by Seyed Ahmad Movassaghi. (2001). Tehran: Kavir. [Persian] URL:  https://www.gisoom.com/book/11294070/

Talkhabi, M. (2005). Shahnameh and Feminism. Tehran: Tarfand. [Persian] URL:  https://www.gisoom.com/book/1344578

Zavarehian, P. (2009). Arnavaz and Shahrnaz A search for the origin of these names in Ferdowsi’s Shahnameh. Research Journal  of Adab e Hemasi, 5(8), 241-259. [Persian]. URL: https://jpnfa.riau.ac.ir/article_616_5.html