دیدگاه مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر درباره «تعدد زوجات»: تحلیل و مقایسه دیدگاه‌ها

زن و مطالعات خانواده

مقاله 3، دوره 15، شماره 58، اسفند 1401، صفحه 41-67   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2022.1954520.1673

نویسندگان

منظر ترکمان پری¹؛ فروغ پارسا^{* 2}؛ مهرداد عباسی³؛ مژگان سرشار⁴

¹دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم وتحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

²دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی ، تهران ، ایران ( نویسنده مسئول ) [e-mail]

³استادیار گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁴استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

چکیده

    تعدد زوجات مسئله مهمى درباره برابری حقوق زنان و مردان است. در این راستا مفسران و قرآن‌پژوهان زیادی اظهارنظر نمودند که سوالات و تناقضاتی نیز در پى داشته ‌است. در این پژوهش آرای مفسران و قرآن‌پژوهان در تفسیر آیات ۳و۱۲۹ سوره نساء براساس منابع کتابخانه‌ای، با روش تحلیلی- تفسیری تحلیل و مقایسه شده تا رویکرد معرفتی مناسبی در این زمینه بدست آید. هدف از این مقاله بررسی حقوق زنان در دنیای مدرن و نفی تبعیض علیه آنان در مسئله تعدد زوجات است. مفسران و قرآن‌پژوهان در این حوزه به مخالفان و موافقان تقسیم می‌شوند که مخالفان خود به دو گروه مشروط و مطلق و موافقان هم تنها مشروط هستند. نتایج نشانگر آن است که؛ مخالفان مشروط، مخالفت خود را ضمن شروطی مطرح می­نمایند. مخالفان مطلق نیز تعدد زوجات را ظلم در حق زنان می­دانند. موافقان تعدد زوجات نیز همگى مشروط هستند. نتایج حاصل از این مقاله نشان داده که تفاسیر مناسب، در بستر تاریخی و فرهنگی زمان حاضر و با توجه به نیازهای دنیای مدرن هستند که کرامت و آزادی زنان را مدنظر دارند. گویی تفاسیر مخالفان مشروط تطابق بیشتری با نیازهای جامعه امروزی دارد.

کلیدواژه‌ها

تعدد زوجات؛ مفسران سنتی؛ مفسران و قرآن‌پژوهان معاصر؛ تفسیر آیات تعدد زوجات

مراجع

1- قرآن کریم

2- ابن منظور, جمال الدین محمد بن مکرم (1990م) ، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

3- ابو غضه، زعکی علی سید (2004م)، مساوی تحرر المرأة فی العصــر الحدیث، المنصوره: دار الوفاء

4- ابوزیـد،‌نصــــرحـامـد ‌(1999م)، ‌دوائر‌الخوف‌ (قراءة ‌فی‌خطـاب ‌‌المرأة)،‌بیروت‌:‌المرکز ‌الثقـافی‌ العربی.

5- احمد، لیلا (1392)، زنان و جنسیت در اسلام، ریشه‌های تاریخی جدال امروزی، ترجمه فاطمه صادقی، تهران: نگاه.

6_ امین، قاسم (2005 م)، تحریر المراه، قاهره: مکتبة الادب.

7_ با جوری، جمال محمد(1406 ق)، المراه فی الفکر الاسلامی، عراق: االمانة العامة للثقافة والشباب.  

8- جوادی آملی، عبدالله (1378ش)، زن در آیینه جلال و جمال، چا پ ششم، تهران: دارالهدی.

9_ جوادی آملی، عبدالله (1388)، تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، قم : اسراء.

10- حجتی اشرفی، غلامرضا (1381ش)، ایران، قوانین و احکام، مجموعه کامل قوانین و مقررات راجع به حمایت خانواده ، تهران: گنج دانش.

11- حجتی، محمد باقر(1372)،  پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

12- حداد، طاهر(بی تا)، امراتنا فی الشریعه و المجتمع، قاهره: المجلس الاعلی للثفافه.

13- دسوقی،عمر(1999م)، فی الادب الحدیث، المجلدالاول، قاهره : دارالفکر.

14- رازی، فخرالدین (2001م )، التفسیر الکبیر، بیروت: دارالحیاء الثراث العربی.

15- سـعداوى،‌نوال‌ (1395)‌،چهره‌عریان‌زن،‌ترجمه‌مجید ‌فروتن‌و ‌رحیم‌ مرادى،‌ تهران:‌اندیشـه‌های‌ نوین.

16- شحرور،‌ محمد‌ (2000م)،‌الکتاب‌ والقرآن، ‌بیروت:‌دارالعلم‌ للملایین..

17- طالقانی، محمود (1362ش)،  پرتوی از قرآن، چا پ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.

18.طباطبائى،‌سـید‌‌محمد‌‌حسـین ‌(1974م)، ‌المیزان ‌فی ‌تفسـیر‌القرآن، چاپ‌‌دوم،‌قم:‌جامعه‌المدرسـین‌ فی حوزه العلمیة

19- طبرسى، فضل بن حسن (1372)‌،مجمع البیان فی تفسیر القرآن،‌تهران:‌ ناصر‌خسرو

20_ طبرى، محمدبن جریر‌(1412ق)، جامع البیان، چاپ‌ اول، بیروت: دارالکتب‌ العلمیة.

21- طوسى، محمد‌ بن الحسن‌ (1409م)، تبیان، چاپ‌ اول، نجف: مکتب‌ الاعلام االاسلامی.

22- طوسی، محمد بن الحسن ‌(1417ق)، الخلاف، جلد‌ دوم، چاپ‌ اول، قم: مؤسسه النشرالاسلامی.

23- عبده، محمد‌ (1983م)، اسلام بین العلم و مدنیت‌، مصر: دارالهلال.

24- غفارى، محمد‌ على‌(1364ش)، آزادى ثمره آگاهى است‌، تهران: انتشارات‌ برهان.

25- فخر رازى، محمد‌ بن عمر‌ (1999م) ، ‌مفاتیح الغیب‌،‌بیروت،‌لبنان:‌دار احیاء التراث.

26- فضل الله، محمد حسین (1419ق)، ‌من ‌وحی ‌القرآن، ‌لبنان، ‌بیروت:‌ دارالملائک.

27-فضل الله، محمد حسین (1387‌)، الندوۀ (سلسلة ‌ندوات‌‌الحوار‌االسبوعیة ‌بدمشق)،‌چ1‌، قم: ‌دفتر آیت ا‌‌لله العظمی فضل‌الله.

28- فضل‌الله، محمد‌ حسین (1383ش)، تأملات‌ اسلامیة حول المرأة ،‌قم: ‌دارالکتاب‌ الاسلامی

29- رجبی، پرویز(1380 )،هزاره‌های گمشده،‌چاپ‌ اول، تهران:‌توس.

30-دانای‌علمی،‌منیژه‌ (1374)‌،موجبات ‌‌طلاق در‌حقوق‌ایران‌و‌اقلیت‌های‌غیر‌مســـلمان،‌چاپ‌‌اول، تهران:‌نوظهور

31-دورانت،‌ویل‌(1378ش)،‌تاریخ‌تمدن،‌یونان‌باستان‌جلد‌دوم، ترجمه امیرحسین آریانپور‌و‌دیگران،‌به‌کوشــش‌ســرویراســتار،‌محمود‌مصــاحب،‌تهران:‌شــرکت‌انتشــارات‌علمی‌و فرهنگی.

32- قابل،‌احمد‌ (1382)‌،احکام‌ بانوان ‌در‌شریعت ‌محمدى6‌،تهران:‌نشر‌شریعت ‌عقلانى.

33-کریمیان،‌حسین‌ (1361ش)،‌طبرسی‌و‌مجمع ‌البیان،‌تهران:‌دانشگاه‌ تهران.

34- کریستینسن، آرتور‌(1386ش)، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه اقبال آشتیانى، تهران:‌کوشش.

35- نورالدین فضل الله ، مریم (2010م)،‌المرأة فی ظل الاسلام، لبنان، بیروت: دارالزهراء.

36- نوری،‌یحیی(1347ش)،‌حقوق‌زن‌در‌اسلام ‌و‌جهان،‌چ‌4‌، تهران:‌انتشارات ‌فراهانی.

37-هاجری، عبدالرسول‌ (1393ش)، فمینیسم جهانی و چالشهای پیشرو، ‌قم:‌بوستان‌کتاب.

38-ودود،‌آمنـه (1393)، قرآن‌و‌زن؛‌بـازخوانى‌متن‌مقـدس‌از‌منظر‌یـک‌زن، ‌ترجمـه‌ اعظم‌پویـا ‌و معصومه‌آگاهى، تهران:‌حکمت.

39- مرنیسی، فاطمه (2005م)، الجنس کهندسه اجتماعیه، ترجمه فاطمه الزهرا ازرویل، الطبعه الرابعه، المدینه: الدار البیضا المرکز الثقافی العربی.

‌40- مهریزى،‌مهدى ‌(1382ش)،‌شـخصـیت‌‌ و‌حقوق ‌زن ‌در اسـلام،‌تهران: ‌شـرکت ‌‌انتشـارات‌‌علمى‌ و فرهنگى.

41- مهریزی، مهدی (1381)، زن و فرهنگ دینى، تهران:‌هستى نما.

42- مهریزی، مهدی (1372ش)،‌کتاب‌شناسی اصول فقه شیعه، قم:‌دفتر تبلیغات‌ اسلامی.

43- مصطفوی، حسن‌ (1430ق)، التحقیق فی کلمات‌ القرآن، 14 جلد، بیروت‌:‌دارالکتب‌العلمیة/

44- مطهری، مرتضی (بی‌تا)، نظری بر نظام اقتصادی اسلام، مجموعه آثار، تهران:‌صدرا.

45- مطهری، مرتضی (1384ش)، نظام حقوق زن دراسالم، چاپ‌ بیست‌ و یکم، تهران: انتشارات‌ صدرا.

46- مطهرى، مرتضى ‌(1369ش)، ده‌گفتار، چاپ‌ ششم، تهران: انتشارات‌ صدرا.

47- مکارم‌شیرازى،‌ناصر‌(1380ش)،‌تفسیر نمونه،‌تهران:‌دارالکتب إلسلامیة.‌

48- موسوی بجنوردی، تعامل و تعارض بین فقه و حقوق بشر، فرزانه، سال دوم، شماره 3 (زمستان 1375)، صص 7-14.