معرفی نسخه‌های خطی «فوائدالسالکین» و بررسی متنی آن

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 6، شماره 16، اسفند 1400، صفحه 99-125   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/noskheh.2022.691520

نویسندگان

بهاره محمدزاده¹؛ اصغر دادبه^{* 2}؛ عبدالحسین فرزاد³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی(نویسنده مسؤول)

³دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

فوائدالسالکین تألیف خواجه فریدالدین مسعود شکرگنج بابافرید است. این اثر به‌طور عام مشتمل بر مجالس و مقامات جمعی از پیران صوفیة هند و به‌طور خاص نگارش ملفوظات قطب‌الدین بختیار اوشی ـ از اقطاب و پیران سلسلة چشتی قرن ششم و هفتم هند ـ است. هدف از نوشتن فوائدالسالکین حفظ و انتقال تفکر و تعلیمات فرقة چشتی است؛ نیز گردآوری مقامات و مقالات پیران صوفیه ـ به‌ویژه انتقال سخنان پیر و مرشد بابا فریدالدین، قطب‌الدین بختیار اوشی ـ و گفت‌وگوهای عارفانه‌ای است که سالکان طریق تصوّف دربارة سیر و سلوک عارفانه در جلسه بیان می‌کرده‌اند. موضوع اصلی فوائدالسالکین عرفان و تصوّف هند است. این اثر اطلاعات مهمی از تصوّف هند در قرن ششم به دست می‌دهد و نمونة خوبی از مجالس صوفیانة آن عهد به زبان فارسی است. درواقع هدف مؤلف از نگارش این نسخه نشر تعالیم چشتیان و گسترش عقاید و اندیشه‌های آنان بوده است. با بررسی مجالس صوفیانة هند، افزون‌بر کسب اطلاعات ادبی و عرفانی و سبک‌شناسی اثر، به اطلاعات مهمی دربارة یکی از طرق تصوّف در ایران و هند، پیش از ورود تفکر ابن‌عربی و قبل از تغییر آن دست می‌یابیم؛ نیز میزان اشتراک فرهنگی بین مسلمانان ایران و شبه‌قاره و تأثیر سلسلة چشتیه و طرفداران آن بر شکل‌گیری چهرة اسلام در این منطقه بررسی می‌شود؛ ازاین‌رو در این مقاله به شرح حال بابافرید، معرفی کتاب و سپس بررسی محتوایی اثر پرداخته خواهد شد.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

بابا فرید شکرگنج؛ چشتیه؛ فوائدالسالکین؛ تصوف هندی

مراجع