گونه شناسی ادغام هویتی اقوام افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران ( مطالعه موردی: شهرستان دماوند)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

دوره 17، شماره 50، خرداد 1401، صفحه 9-40   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

شیما فرزادمنش^{* 1}؛ حسن بشیر²

¹دانشجوی دکترای جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی

²استاد گروه فرهنگ و ارتباطات دانشکدۀ معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام‌صادق (ع)

چکیده

تفاوت های شیوۀ سازگاری بین فرهنگی مهاجران افغانستانی در ایران، از منظر منابع هویت قومی مهاجران مسئله اصلی این پژوهش بوده که با استفاده از روش کیفی و تکنیک مصاحبه نیم ساخت یافته با 15 مهاجر افغانستانی داده ها گردآوری شده و با روش تحلیل مضمون یافته های نهایی سنخ شناسی شده است. این پژوهش با استفاده از چهارچوب نظری انواع راهبردهای فرهنگ پذیری و هویت قومی در میان مهاجران انجام گرفته و نتایج نشان می دهد که ویژگی های هویت قومی افراد مهاجر به شدت بر نوع ادغامشان در جامعه مقصد تاثیر گذار است. در بخش یافته ها، مروری بر افتراقات سه قوم اصلی افغانستان (پشتون، تاجیک، هزاره ) به لحاظ دین، زبان و چهره انجام شده و یافته ها حاکی از آن است که هویت ظاهری از منظر شباهت به ایرانیان موجب ادغام بیشتر افغانستانی ها می شود و زمانی که این شباهت ظاهری در تقاطع با زبان فارسی و مذهب شیعه قرار می گیرد، دو راهبرد یکپارچگی و همانندسازی به اوج خود می رسد. اما در میان ویژگی های قومی تقاطع های پارادوکسیکال بسیاری وجود دارد که باعث می شود بخش هایی از هویت هر کدام از اقوام هزاره، تاجیک و پشتون که قابل انطباق با فرهنگ ایرانیان است، پذیرفته شود و بخشی هایی از همان هویت طرد شود. به همین دلیل داشتن چهره ای متفاوت، اهل تسنن بودن و زبان پشتو همگی ویژگی هایی هستند که موجب می شوند مهاجران خود را «دیگری» و بیگانه در نظر گرفته و راهبردهای جدایی یا حاشیه نشینی را برگزینند.

کلیدواژه‌ها

هویت؛ قومیت؛ افغانستانی؛ مهاجرت؛ سازگاری بین فرهنگی

مراجع

 بشیر، حسن، مصطفوی نسب، مصطفی (1399) مدیریت اضطراب/عدم قطعیت درارتباطات میان فرهنگی دانشجویان افغانستانی در دانشگاه های ایران: مطالعه ای کیفی،فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، سال پانزدهم، شماره 42 ،بهار 99 ،صص 149-170.

 بشیر، حسن، کشانی، محمدرضا (1398) ارتباطات میان فرهنگی افغان های مقیم ایران با ایرانیان بر پایه نظریه هم فرهنگی، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، سال چهاردهم، شماره 41 ،صص 30-9.

برومند زاده، محمدرضا، نوبخت، رضا (1393) مروری بر نظریات جدید مطرح شده در حوزه مهاجرت، فصلنامه جمعیت، جلد 21 ،شماره 90 و 89 ،صص 73-90.
 ذکایی، محمد سعید، ویسی، سیمین (1399) زیست مجازی در ایران،انتشارات آگاه.
 ذکایی، محمد سعید (1399 ) هنر انجام پژوهش کیفی، از مسئله یابی تا نگارش،انتشارات آگاه، تهران.
 تقدسی، پوراندخت، محقق، نادر، کاووسی، اسماعیل (1397 ) تأثیر متغیرهای زمینه ای بر سبک زندگی دیاسپورای ایرانی مقیم استان بریتیش کلمبیا کانادا، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی، سال چهاردهم، تابستان 98 ،شماره 39 ،صص 44-9.
حاتمی، محمدرضا (1400) سیاست گذاری مطلوب مهاجرت و حضور مهاجرین افغان در جمهوری اسلامی ایران، نشریه پژوهشهای سیاسی جهان اسلام، بهار 1400 ، .17 -1 ،  شماره 38

صادقی فسایی، سهیلا، نظری، حامد (1395) .بچه افغانی: شکل گیری تصور ازخود و دیگری در تجربۀ زندگی روزمره نوجوانان افغان، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 5 ،شماره 3 ،صص 456 -437.
غفاری نسب، اسفندیار، پویا، محمدشریف، قاسمی نژاد، محمدعلی، مساوات، ابراهیم (1397). هویت قومی و هویت ملی در افغانستان، موردمطالعه؛ دانشجویان تعلیم و تربیه کابل، دو فصلنامه علمی- پژوهشی جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 6 ، .86 -59 ، شماره 2
گادیکانست، ویلیام بی (1396).نظریه پردازی درباره ارتباطات میان فرهنگی،  ترجمه ی حسن بشیر و همکاران، جلد اول و دوم، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)،تهران
 گل محمدی، احمد (1383).جهانیشدن، فرهنگ، هویت، نشر نی، تهران.
گیدنز، آنتونی (1383).جامعه شناسی، ترجمه ی منوچهر صبوری، نشر نی، تهران.
میرزایی، حسین (1396) راهبردهای فرهنگ پذیری و بهداشت روانی مهاجرین افغانستانی در شهرک قائم قم (مطالعه ای انسان شناختی)، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی،سال دوم، شماره 7 ،بهار 1395 ،صص 189-245.
میرزایی، حسین (1399). زمینه های پیدایش و ادغام فرهنگی- اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه، فصلنامه علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی،
25-70 صص،  بهار 99، 88 شماره، 27 سال

   Alba. R (1990), “Ethnic identity: The transformation of White  America” New Haven, CT: Yale University Press
Berry, J. W (2008), “Acculturation and Adaptation of Immigrant Youth”, Canadian Diversity, Vol. 6, No. 2, pp. 50-54
Berry, J. W (2005), “Acculturation Living Successfully in TwoCultures”, International Journal of Intercultural Relations.  Vol. 29, pp.312-693
-Boulding, K (1977), The images: knowledge in life and society, University of Michigan Press
-Hettne, B (2010), “Development And Security: Origins and Future”, Journal Of Security Dialogue, Vol. 41, No. 1, pp. 30-67
-Sam, D. L., and Berry J. W (2006), “Cambridge Handbook of Acculturation Psychology”, Cambridge University Press
 -Spicer, E (1968), Acculturalation; International incycclopedia of thesocial sciences, New York, Macmillan, pp. 27-21
-Ting- toomey, S (2005), Identity Negotiation Theory: Crossingculture Boundaries, Thousand Oaks, London, New Delhi, SAGE Publications