آسیب‌شناسی مصرف سواد رسانه‌ای در بین اقشار مختلف جامعه: مورد مطالعه استان هرمزگان

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

دوره 17، شماره 50، خرداد 1401، صفحه 73-98   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مختار ذاکری¹؛ محمود صباحی زاده^{* 2}

¹استادیار ،'گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان

²استادیار ،گروه علوم تربیتی، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، ایران

چکیده

باتوجه به گستردگی فضای مجازی و چالش‌های مواجه با این فضا، بایست، ضمن توسعه‌ی سواد رسانه‌ای، نحوه‌ی مواجه با رسانه‌های موجود به‌طور دقیق و با همه‌ی ظرفیت‌، موردشناسایی و آسیب‌شناسی واقع شود. هدف این مطالعه، آسیب‌شناسی مصرف سواد رسانه‌ای در بین اقشار مختلف جامعه بود. روش پژوهش کیفی و جامعه‌ی پژوهش شامل اقشار مختلف مردم در استان هرمزگان است. نتایج نشان داد، به‌طور کلی آسیب‌های سواد رسانه‌ای شامل پنج مقوله‌ی آسیب‌های ذهنی-عقیدتی، آسیب‌های مالی، آسیب‌های روانی، آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های اخلاقی است. در این بین، مقوله‌ی آسیب‌های ذهنی-عقیدتی، آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های اخلاقی دارای بیشترین بسامد است و آسیب‌های مالی و آسیب‌های روانی در درجات بعدی قرار می‌گیرند. شش مقوله‌ی ضعف در زیرساخت‌های ارتباطی، تبلیغات رسانه‌ای معاند خارجی، ضعف در روابط انسانی در جامعه، ضعف دانشی، ضعف در حوزه‌ی برنامه‌ریزی و نظارت ارگان‌های ارتباطی و اعتیاد رسانه‌ای، دلایل بروز آسیب‌های سواد رسانه‌ای هستند. در این میان، مولفه‌های تبلیغات رسانه‌ای معاند خارجی و ضعف دانشی دارای بیشترین بسامد هستند و سایر مولفه‌ها در درجات بعدی قرار می‌گیرند. چهار مقوله‌ی ارتقای دانش رسانه‌ای، ارتقای روابط انسانی رودررو در سطح جامعه، مدیریت فضای مجازی و تقویت انگیزه‌ی حمایت و بهره‌گیری از فضای مجازی داخلی، راه‌کارهای پیشگیری از آسیب‌های سواد رسانه‌ای هستند. مولفه های ارتقای دانش رسانه‌ای و مدیریت فضای مجازی بیشترین برجسگی را در این بین دارا هستند و مقوله های ارتقای روابط انسانی رودررو در سطح جامعه و تقویت انگیزه حمایت و بهره‌گیری از فضای مجازی در درجات بعدی اهمیت قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

آسیب‌شناسی رسانه‌ای؛ سواد رسانه‌ای؛ جامعه‌ی استان هرمزگان

مراجع

آذریان، علی، ساروخانی، باقر و نوابخش، مهرداد (1396) رسانه و تعلق پذیری ملی: مطالعه ای در باب تأثیر رسانه های جمعی بر تعلق پذیری ملی، فصلنامه مطالعات میان فرهنگی،دوره 12 ،شماره 31 ،صص 93-115 .
 پاکباز خسروشاهی، علی (1397 ) طراحی الگوی مدیریت بحران در رسانه، مجله رسانه، شماره 112 ،صص125-146
حاتمی، محمدرضا (1394 ) شکل گیری داعش در کانون پویش جهانی شدن، مطالعات روابط بین الملل ( پژوهشنامه روابط بین الملل)،دوره 8 ،شماره 30،صص 147 -169 .
حیدری،عباسعلی، فاضلی، فاضل (1396) آسیب شناسی فضای مجازی از منظر فقهی و اخلاقی، ششمین کنگره سراسری فناوری های نوین ایران با هدف دستیابی به توسعه پایدار.
شاه علی، احمدرضا، احسان موحدیان (1391) تروریسم دولتی در فضای مجازی و راهکارهای مقابله با آن، مجله رسانه، شماره 2 ،پیاپی 87 ،صص101-123 
 فرهنگی، علی اکبر، عباسی، حجت الله (1397) طراحی مدل مقابله با چالش های تروریسم رسانه ای، مجله دین و ارتباطات شماره1 ،صص25-46.
 لیاقت دار، محمد جواد، نظری، حسین، موسوی، ستاره (1394 ) .بررسی فرصت ها و تهدیدهای ناشی از کاربست فناوری اطلاعات در سبک زندگی دینی دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان)، مجله مطالعات رسانه و امت، شماره 2 ، 117 تا 140 .
نجات پور، مجید، جمیل میلانی، سید علی نجات (1393) پدیده داعش و شگردهای رسانه ای، نشریه مطالعات رسانه و امت، پیاپی1 ،ص 89 .
 مقدس زاده، حسن، صفاهیه، هاجر (1396) سواد رسانه ای و آگاهی از آسیب های شبکه های اجتماعی، مجله مطالعات رسانه ای، شماره39 ،صص25-35 .
 نکته دان، حوریه، حافظه سیفی آتش گاه (1386) اینترنت و تأثیر آن بر فعالیت های القاعده، مجله علوم سیاسی، شماره7 ،صص 56 -78 .
شجاعی و همکاران (1398) تأثیر سواد رسانه ای بر سرمایه فرهنگی، مجله مطالعات رسانه ای، شماره 45 ،صص 56 -77
 کاستلز، مانوئل (1396) قدرت ارتباطات، ترجمه ی حسین بصیریان، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.

Asparouhova, K (2019), Tweens logged in: How social norms and media literacy relate to children's usage of social media, Master Thesis, Department of Media and Communication, School of Economics and
Political Science, London.
Buckingham, D (2003) ,Media Education: Literacy, Learning and Contemporary Culture. Cambridge: Polity Press. Kress,
Rogow, Faith (2009), "Teaching Media Literacy in Less Than an Hour "Journal of Media Literacy Education, 72-74
El-Sated, H., Firoz, M. &Dzamtoska, S (2015), Social changes & social media usage amongst Emirati female. Online Journal of Communication and Media Technologies, Special Issue, December, 102-116.
Livingstone, S (2014), Developing social media literacy: How children learn to interpret risky opportunities on social network sites. Communications, 39 (3), 283-303.
Maykut. P. and Morehouse, R (1994), Beginning Qualitative Research. London: The Falmer press
Papaioannou, T (2011), Assessing digital media literacy among youth through their use of social networking sites. Revista de InformaticaSociala, 8 (15), 36-48.
Asparouhova, K (2019), Tweens logged in: How social norms and media literacy relate to children's usage of social media, Master Thesis, Department of Media and Communication, School of Economics and Political Science, London.
El-Sated, H., Firoz, M. &Dzamtoska, S (2018), Social changes & social media usage amongst Emirati female. Online Journal of Communication and Media Technologies, Special Issue, December, 102-116.8
Livingstone, S (2014), Developing social media literacy: How children learn to interpret risky opportunities on social network sites. Communications, 39 (3), 283-303.
Papaioannou, T (2011), Assessing digital media literacy among youth through their use of social networking sites. Revista de InformaticaSociala, 8 (15), 36-48.
Phang, A (2005), Add a dose of media literacy in the media diplomas curriculum and syllabus. Retrieved July 13, 2016, website: www.esd.sp.edu.sg/eetc/eetc07/docs/JTP/ Medialiteracy_annaphang.pdf.