اثر مداخله مبتنی بر ذهن‌آگاهی در بافت آموزشی بر اهما ل‌کاری و سرزندگی تحصیلی

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 2، دوره 18، شماره 70، دی 1400، صفحه 141-162   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

حمیدرضا حسن‌آبادی^{* 1}؛ ترمه علی‌دوستی²؛ پروین کدیور³؛ مهدی عرب‌زاده⁴

¹دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی

²دانشجوی دکتری روان‌شناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی

³استاد گروه روا نشناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی

⁴استادیار گروه روان‌شناسی تربیتی دانشگاه خوارزمی

چکیده

هدف این پژوهش آزمون تأثیر برنامه آموزشی کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر اهمال‌کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر نوجوان تهران بود. در یک پژوهش تجربی از نوع طرح پیش آزمون _ پس آزمون_ پیگیری با گروه گواه، 60 دانش‌آموز دختر با توجه به ملاک‌های ورود و خروج انتخاب و سپس در غربال‌گری ثانویه با استفاده از فرم مصاحبه بالینی 30 نفر از آن‌ها انتخاب و به صورت تصادفی در گروه آزمایش و گروه گواه قرار گرفتند. شرکت‌کنندگان در مراحل پیش‌آزمون مقیاس‌های اهمال‌کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی را تکمیل کردند و سپس در طول فرایند مداخله گروه آزمایش برنامه آموزشی کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن‌آگاهی و گروه گواه برنامه آموزشی مهارت‌های مطالعه را به مدت 8 جلسه دریافت کردند. پس از پایان مداخله، هر دو گروه بار دیگر در مراحل پس آزمون و پیگیری یک‌ماهه به هر دو مقیاس پاسخ دادند. نتایج آزمون تحلیل واریانس آمیخته نشان داد که گروه دریافت‌کننده برنامه آموزشی کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن‌آگاهی علاوه بر اینکه در قیاس با گروه گواه به طور کلی کاهش در اهمال‌کاری تحصیلی و بهبود در سرزندگی تحصیلی بیشتری نشان دادند، در طی زمان نیز این اثرگذاری برای گروه آزمایش حفظ شد که پایداری اثر مداخله را نشان می‌دهد. به طور کلی، نتایج این پژوهش از تأثیرگذاری برنامه آموزشی کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر مشکلات تحصیلی حمایت می‌کند و استفاده از این برنامه را توسط درمانگران و مشاوران تحصیلی در بافت آموزشی مستند ساخت.

کلیدواژه‌ها

اهما ل‌کاری تحصیلی؛ بافت آموزشی؛ ذهن‌آگاهی؛ سرزندگی تحصیلی

مراجع

آقاسی، ف.، فرهادی، ه. و آقایی، ا. (1398). اثربخشی آموزش ذهن‌آگاهی بر عزت‌نفس و اهمال‌کاری تحصیلی دانش‌آموزان دختر. پژوهش در برنامه ریزی درسی، 16(63)، 152-162.

Aghasi, F., Farhadi, H,. & Aghaei, A. (2019). Effectiveness of mindfulness on self esteem and academic procrastination in girl students. Research in Curriculum Planning, 16(63), 152-162.

ابوالقاسمی، ع. (1382). اضطراب امتحان. اردبیل: نیک آموز.

Abolghasemi, A., (2003). Test Anexity. Ardabil: Nik Amuz.

باسکو، م. ر. (2009). راهنمای درمان اهمال­کاری. ترجمه مصلح میرزایی و مهدی اکبری (1390). تهران: ارجمند.

Basco, M. R. (2009). The Procrastinator's Guide to Getting Things Done. Translated by Mosleh Mirzaei and Mehdi Akbari (2011). Tehran: Arjmand.

پورعبدل، س.، صبحی قراملکی، ن. و عباسی، م. (١٣٩٤). مقایسة  اهمال­کاری تحصیلی و سرزندگی تحصیلی در دانش­آموزان با و بدون اختلال یادگیرى خاص. ناتوانی هاى یادگیرى، ٤(٣)، 22-38.

Pour Abdul, S., Sobhi Qaramaki, N. & Abbasi, M. (2015). Comparison of academic procrastination and academic buoyancy in students with and without special learning disorder. Learning Disabilities, 4(3), 22-38.

ترابی، س. س. (1399). مدل­یابی و طراحی بسته آموزشی کاهش اهمال­کاری تحصیلی مبتنی بر سیستم باورهای انگیزشی و کاربست آن بر بهبود رفتارهای مرتبط با پیشرفت در دانشجویان. رساله منتشر نشده دکتری روان­شناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی تهران.

Torabi, S. S. (2020). Modeling and designing an educational package to reduce academic procrastination based on the system of motivational beliefs and its application on improving achievement behaviors in college students. Unpublished doctoral dissertation in Educational Psychology, Kharazmi University of Tehran.

تمدنی، م. (1389). اهمال­کاری در دانشجویان. روان­شناسی تحولی: روا­­ن­شناسان ایرانی، 24(6)، 337-344.

Tamaddoni, M. (2010). Procrastination in students. Developmental Psychology: Iranian Psychologists, 24 (6), 337-344.

جوکار، ح.، فولادچنگ، م. و انجم شعاع، م. (1399). مهار روان­شناختی والدین: پیش­بینی مسئولیت­پذیری شخصی و سرزندگی تحصیلی. روان­شناسی تحولی: روا­­ن­شناسان ایرانی، 64(16)،411-424.

Jokar, H., Foolad Cheng, M. & Anjom Shoaa, M. (2020). Psychological control of parents: Predicting personal responsibility and academic buoyancy. Developmental Psychology: Iranian Psychologists, 64 (16), 411-424.

حسن­آبادی، ح. ر. و احمدیان­نسب، م. (1398). راهنمای گام به گام مداخله در مشکلات تحصیلی. تهران: جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی.

Hassanabadi, H. R. & Ahmadian­nassab, M. (2019). A step-by-step guide to intervening in academic problems. Tehran: Jahad Daneshgahi, Branch of Shahid Beheshti University.

دهقانی­زاده، م. و حسین­چارى، م. (١٣٩١). سرزندگی تحصیلی و ادراک از الگوى ارتباطی خانواده: نقش واسطه­اى خودکارآمدى. مطالعات آموزش و یادگیرى، ٤(٢)، 21-47.

Dehghanizadeh, M. H. & Hossein Chari, M. (2012). Academic buoyancy and perception of family communication model: The mediators role of self-efficacy. Instruction and Learning Studies, 4(2), 21-47.

سرمد، ز. (1392). آمار استنباطی: گزیده­ای از تحلیل­های آماری تک­متغیری. تهران: سمت.

Sarmad, Z. (2013). Inferential Statistics: A selection of univariate statistical analyzes. Tehran: Samat.

سرمد، ز.، بازرگان، ع. و حجازی، ا. ( 1383). روش های تحقیق در علوم رفتاری (چاپ هشتم). تهران: انتشارات آگاه.

Sarmad, Z., Bazargan, A. & Hejazi, A. (2004). Research Methods in Behavioral Sciences (Eighth Edition). Tehran: Agah Publications

سلگی، ز. و ویسی، ر. (1397). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر حساسیت اضطرابی، خودپنداره و خودکارامدی تحصیلی دانش‌آموزان دچار نارسانویسی. روان شناسی کاربردی، 12(4)، 573-594.

Solgi, Z. & Veisi, R. (2019). The effectiveness of Mindfulness Training on anxiety sensitivity, self-concept and academic self-efficacy in students with Dysgraphia. Applied Psychology, 12(4), 573-594.

شفیعی، ا.، بهرامی، ه.، حاتمی، ح. (1398). اثربخشی آموزش تفکر مثبت نگر بر تنظیم شناختی هیجان و اهمال کاری در دانش اموزان دختر دوره دوره دوم متوسطه. نشریه پژوهش در نظام های آموزشی, 13(47), 23-40.

Shafiee, A., Bahrami, H., Hatami, H. (2019). The effectiveness of positive thinking training on Cognitive Emotion Regulation and procrastination in female high school students. Journal of Research in Educational Systems, 13(47), 23-40.

شیخ الاسلامی، ع.، درتاج، ف.، دلاور، ع. و ابراهیمی قوام، ع. (1393). تاثیر آموزش برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن­آگاهی بر تعلل­ورزی دانش­آموزان. روان شناسی تربیتی،  34(10)، 93-106.

Sheikh_al-Islami, A., Dortaj, F,. Delavar A., & Ebrahimi Ghavam, A. (2014). The effect of mindfulness-based stress reduction training on students' procrastination. Educational Psychology, 34 (10), 93-106.

شیخ­علیزاده، س.، بیرامی، م.، هاشمی، ت. و واحدی، ش. (1398) اثربخشی آموزش فنون ذهن­آگاهی بر سرزندگی تحصیلی با نقش تعدیلی اهداف پیشرفت اجتماعی در دانشجویان. راهبردهای شناختی در یادگیری، 7(12)، 127-148.

Sheikh_Alizadeh, S., Birami, M., Hashemi, T. & Vahedi, S. (2019). The effectiveness of mindfulness techniques training on academic buoyancy with a moderating role of social development goals in college students. Cognitive Strategies in Learning, 7 (12), 127-148.