جستاری در مهاجرت از دیدگاه اسلام(با تاکید بر جنبه جامعه شناختی و روانشناختی)

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 2، شماره 2 (پیاپی6)، اردیبهشت 1401، صفحه 121-142   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عاطفه شکیبا راد¹؛ هائیده صابری^{* 2}؛ مهرداد ثابت³

¹دانشجوی دکتری روان شناسی بالینی ، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

²استاد یار گروه روان شناسی،دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن ، ایران. (نویسنده مسئول) [e-mail]

³استاد یار گروه روان شناسی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی ، رودهن، ایران.

چکیده

با وجود آنکه هجرت یکی از کلیدواژه‏ها و مفاهیم بسیار حیاتی اسلام است، اما تبیین جامعی از این مفهوم در تطابق با مسایل روز جامعه به عمل نیامده است. این پژوهش در راستای این مساله بسیار مهم به بررسی جنبه‏های روانشناختی و جامعه شناختی مهاجرت از دیدگاه اسلام می‏پردازد. مهاجرت را با توجه به آیات و روایات می‌توان به انواع مختلف علمی، دینی، ظلم‌گریزی، درونی- الهی دسته‌بندی نمود. به استناد آیات و روایات، مهاجرت در هر زمان که حکمت و سبب آن در جامعه یافت شود واجب می‌گردد. فقه اسلامی جغرافیای جهان را به سرزمین دارالاسلام و دار الکفر تقسیم نموده که بر این مبنا مهاجرت به چهار دسته واجب، مستحب، جایز و حرام طبقه‏بندی می‌شود. این دسته‌بندی به‏ویژه در دوره معاصر توجه به وضع اقلیت‏های مسلمانان را در کشورهای غیراسلامی پررنگ نموده است. انگیزه‌های مهاجرت از دیدگاه اسلام دستیابی به گشایش و امنیت (روانی و اجتماعی)، تبلیغ و اظهار شعایر دینی؛ علم آموزی و فراگرفتن فنون در دیگر کشورها به منظور رفع نیازهای جامعه اسلامی است. دین اسلام به مسایل روانی مهاجرت توجه جدی داشته است. این مساله را می‌توان از مدیریت تعاملات فردی و اجتماعی میان گروه انصار و مهاجران در زمان پیامبر به خوبی ردیابی نمود. این مدیریت روانی و اجتماعی با پایه‌ریزی نظام اسلام در قالب احکام الهی که سر چشمه‏اش وحی و قوانین الهی بود، موجب مودت و برادری بین انصار و مهاجرین شد. با توجه به مبانی و مفاهیم اسلام درباره هجرت و مهاجرت لازم است سیاستگذاری‏های مهاجرتی کشور به گونه‌ای رقم بخورد که از فواید و ثمرات آن همه افراد جامعه اسلامی بهره‏مند شوند.

کلیدواژه‌ها

مهاجرت؛ هجرت؛ روانشناسی؛ جامعه شناختی؛ مهاجران؛ انصار؛ اسلام

مراجع