واکاوی تاریخی -انتقادی دستور ممکن اشرف

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 8، شماره 2، تیر 1401، صفحه 13-19   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید احسان فر¹؛ حسین فلسفی^{* 2}

¹گروه فلسفه دین و مسائل جدیدکلامی ،واحد اصفهان،(خوراسگان)دانشگاه آزاد اسلامی،اصفهان ، ایران

²استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد خرم آباد،دانشگاه آزاد اسلامی ،خرم آباد، ایران

چکیده

چکیده: یکی از دبستان‌های فلسفی در ایران، فلسفه اشراق است که سهروردی آن را بنیان گذاشته است. سهروردی نخست روش‌شناسی و برخی از بنیادهای فلسفه مشایی را به‌نقد می‌کشد و کنار می‌گذارد و دوم خود اندیشه‌های را پیشنهاد می‌دهد که یا در بنیاد نو است و یا مایه‌ای در اندیشه گذشتگان دارد و سهروردی آن را می‌پروراند و نو می‌گرداند. یکی از آن اندیشه‌ها دستور ممکن اشرف است که مایه آن از پیشینیان است و سهروردی با نگاهی دوباره از آن بهره‌های فراوان می‌برد و به‌روزرسانی‌اش می‌کند. در این مقاله با روش توصیفی –تحلیلی دستور ممکن اشرف بازخوانی و ارزیابی می‌گردد و روشن می‌شود این دستور به‌راستی از کیست و سهروردی و دیگر اندیشمندان به‌ویژه صدرا چه برداشتی از آن دارند و برداشت‌های نادرست از آن بر آفتاب افکنده می‌شود؛ نامیدن آن به نام دستور، امکان اشرف درست نیست، آن شاخه‌ای از دستور «الواحد» نیست، نشان دادن نادرستی نشاندن برهان به‌جای این دستور، بیان گزارش‌های نادرست از آن، تفاوت میان امکان و ممکن، خرده‌گیری‌های نادرست بر آن، نبودن این دستور از ارسطو... .

کلیدواژه‌ها

" فلسفه اشراق"؛ " سهروردی "؛ " دستور ممکن اشرف "