مناسبات حفظ مصلحت نظام وحفظ جان با رویکردی به دیدگاه امام خمینی (ره)

فصلنامه مطالعات میان رشته ای فقه

دوره 2، شماره 3 (پیاپی7) - شماره پیاپی 2، تیر 1401، صفحه 65-82   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

لیلا صمدزاده خامنه¹؛ ابراهیم یاقوتی^{* 2}؛ سیدابوالقاسم نقیبی³

¹دانشجوى دکترى گروه فقه و مبانی حقوق اسلامى، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامى، تهران، ایران. [e-mail]

²دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامى، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامى، تهران، ایران. (نویسنده مسئول): [e-mail]

³دانشیار دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران. [e-mail]

چکیده

مصلحت عنصر زیر بنایی فقه اسلامی و در بردارنده روح مشترک تمام احکام است. نادیده گرفتن مصالح طبیعی و شرعی افراد با اصل تشریع سازگار نبوده و مورد رضایت شارع نیست، مساله حفظ نظام به عنوان واجب شرعی، در ابواب مختلف فقهی مورد تأکید قرار گرفته است و بر این حکم همه ادله و مبانی اصلی و فرعی شرعی دلالت دارد. هدف این پژوهش بیان مناسبات حفظ مصلحت نظام و حفظ جان است. این اثر در پی آن است تا با تحلیل مناسبات بین حفظ مصلحت نظام و حفظ جان به این مهم دست یابد که آیا تقدیم حفظ نظام بر سایر مصالح همچون مصلحت حفظ جان همیشگی و دایمی می‏باشد یا نه و اگر تقدیم در هر شرایطی است این تقدیم از چه بابی است و اینکه چنانچه مصلحت مهم‏تر مقدم دانسته نشود ضمانت اجرایی آن چیست.. مصلحت گاه عدول از احکام اولیه را ایجاب می‏کند، گاه ایجاب می‏کند که احکام دیگر در مقام تزاحم مغلوب حفظ نظام شوند البته این عدول در هر حال جنبة استثنایی دارد حفظ نظام بر اساس قواعدی چون قاعده اهم و مهم، قاعده حفظ نظام، جلو‏گیری از اخلال در نظام بر مصلحت حفظ جان مقدم است. روش پژوهش حاضر توصیف و تحلیل گزاره‏های فقهی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

حفظ مصلحت نظام؛ حفظ جان؛ تزاحم؛ امام خمینی (ره)؛ ضمانت اجرا

مراجع