نقش واسطه ای اسنادهای علّی در رابطه بین کمال گرایی با بهزیستی تحصیلی در نوجوانان تیزهوش

روانشناسی تحولی: روانشناسان ایرانی

مقاله 4، دوره 18، شماره 70، دی 1400، صفحه 177-198   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

مجتبی ملک جعفریان¹؛ امید شکری^{* 2}؛ مسعود شریفی³

¹کارشناسی ارشد مشاوره مدرسه دانشگاه شهید بهشتی

²استادیار گروه روان شناسی کاربردی دانشگاه شهید بهشتی

³استادیار گروه روانشناسی کاربردی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این پژوهش با هدف آزمون تعیین نقش واسطه‌ای اسنادهای علّی در رابطة بین کمال‌گرایی و بهزیستی تحصیلی در دانش‌آموزان تیزهوش انجام شد. در پژوهش همبستگی حاضر، 352 دانش‌آموز تیزهوش (200 دختر و 152 پسر) که با روش نمونه‌برداری در دسترس انتخاب شدند به سیاهه شناختارهای کمال‌گرایانة چندبُعدی (کوبوری، 2006)، پرسشنامه سبک اسنادی (پیترسون و دیگران، 1982)، سیاهة مشغولیت مدرسه (سالملاـ آرو و آپادایا، 2012) و سیاهة فرسودگی مدرسه (سالملاـ آرو، کیورا، لسکینن و نورمی، 2009) پاسخ دادند. به منظور آزمون روابط ساختاری در مدل مفروض در دو جنس، از روش آماری مدل­یابی معادله ساختاری چندگروهی استفاده شد. نتایج نشان داد که در کل نمونه و در نمونة دانش‌آموزان تیزهوش دختر و پسر، مدل مفروض واسطه­مندی نسبی اسنادهای علّی در رابطة کمال‌گرایی و بهزیستی تحصیلی با داده­ها برازش مطلوبی داشت. علاوه بر این، نتایج تخصیص گروهی روابط ساختاری بین متغیرهای چندگانه نشان داد روابط بین کمال‌گرایی، اسنادهای علّی و بهزیستی تحصیلی در دو گروه دانش‌آموزان تیزهوش دختر و پسر، هم‌ارز بودند. در نهایت، نتایج نشان داد که در مدل‌های مفروض چندگانه، تمامی وزن­های رگرسیونی از لحاظ آماری معنادار بودند و در این مدل‌ها بین 41 و 32 درصد از پراکندگی نمرات مشغولیت تحصیلی و فرسودگی تحصیلی از طریق متغیرهای مکنون کمال‌گرایی و اسنادهای علّی تبیین شد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که کمال‌گرایی مثبت و منفی از طریق شکل‌دهی به اسنادگزینی‌های علّی مثبت و منفی در دانش‌آموزان تیزهوش دختر و پسر، در پیش‌بینی بهزیستی تحصیلی آنها موثر واقع می‌شود.  

کلیدواژه‌ها

اسنادهای علّی؛ کمال‌گرایی؛ بهزیستی تحصیلی؛ روان‌شناسی تیزهوشی؛ تفاوت‌های جنسی

مراجع

 

پاسبانی، ر.، شکری، ا. و پورشهریار، ح. (1394). نقش واسطه­ای استرس تحصیلی در رابطة بین ترس از ارزیابی منفی با بهزیستی هیجانی در نوجوانان تیزهوش و عادی. دوفصلنامة روان­شناسی معاصر، 10(1)، 72-57.

رضوی علوی‌، ز.‌، شکری‌‌، ا.‌ و پور‌شهریار‌، ح. (1396). مدل‌یابی روابط بین کمال‌گرایی‌، هیجانات پیشرفت و بهزیستی تحصیلی در دانش‌آموزان تیز‌هوش‌‌: آزمون تغییر‌ناپذیری جنسی. فصلنامة روان‌شناسی افراد استثنائی‌، 7 (28)، 135-95.

شکری، ا.، تمیزی، ن.، عبدالله پور، م. آ. و تقوایی نیا، ع. (1394). تحلیل روان‌سنجی پرسشنامه سبک اسنادی در دانشجویان ایرانی. فصلنامه روان‌شناسی کاربردی،  9 (1)، 105-83.

صوفی، س.، شکری، ا.، فتح‌آبادی، ج.، و قنبری، س. (1397). تیزهوشی هیجانی/اجتماعی، چیستی و چرایی؟. پنجمین همایش ملی روان‌شناسی مدرسه.

صوفی، س.، شکری، ا.، فتح‌آبادی، ج.، و قنبری، س. (1398). ساختار علّی پیشایندها و پسایندهای سبک زندگی تحصیلی سلامت‌محور در دانش‌آموزان سرآمد دختر. فصلنامه روانشناسی افراد استثنایی، 9(35)، 72-35.

عبدالله‌پور، م. آ.، درتاج، ف.، و احدی، ح. (1395). تحلیل روان­سنجی نسخة فارسی سیاهة فرسودگی تحصیلی. فصلنامة اندازه­گیری تربیتی، 6 (24)، 42-23.

عبدالله‌پور، م. آ.، و شکری، ا. (1394). تحلیل مشخصه­های روان­سنجی فهرست مشغولیت تحصیلی در دانشجویان ایرانی. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری، 7 (2)، 108-90.

فلسفین، ز.، و شکری، ا.، (1393). روابط ساختاری بین اسنادهای علّی، هیجان‌های پیشرفت و خودنظم‌جویی تحصیلی در دانشجویان. فصلنامه روان‌شناسی شناختی، 2 (2)، 46-58.

کاشانکی، ح.، بشارت، م. ع.، و رجبیان تابش، ف. (1397). نقش واسطه‌ای بخشش در رابطه بین ابعاد کمال‌گرایی و مشکلات بین‌شخصی: مقایسه بر حسب جنس. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان شناسان ایرانی، 15 (57)، 32-17.

معتمدیگانه، ن.، و شکری، ا. (1393). آزمون روان‌سنجی سیاهه شناختارهای کمال‌گرایی چندبعدی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان شناسان ایرانی، 10 (38)، 185-175.

منوچهری، ا.، بهروزی، ن.، شهنی ییلاق، م.، و مکتبی، غ. ح. (1398). آزمون کمال‌گرایی مثبت و رویدادهای منفی زندگی با سبک‌های مقابله و بهزیستی روان‌شناختی: نقش واسطه‌ای سرمایه روان‌شناختی. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان شناسان ایرانی، 15 (60)، 434-419.

Ashby, J. S., & Rice, K. G. (2002). Perfectionism, dysfunctional attitudes, and self-esteem: A structural equations analysis. Journal of Counseling & Development, 80, 197–203.

Basirion, Z., Majid, R. A., & Jelas, J. M. (2014). Big five personality factors, perceived parenting styles, and perfectionism among academically gifted students. Asian Social Science, 10 (4), 8-15.

Beyer, S. (1999). Gender differences in causal attributions by college students of performance on course examinations. Current Psychology, 17, 346-358.

Burke, R. J. (1999). Workaholism in organizations: Gender differences. Sex Roles, 41, 333-345.

Achtziger, A., & Bayer, U. C. (2013). Self-control mediates the link between perfectionism and stress. Motivation and Emotion, 37, 413–423.

Brown, G. P., & Beck, A. T. (2002). Dysfunctional attitudes, perfectionism, and models of vulnerability to depression. In G. L. Flett & P. L. Hewitt (Eds.), Perfectionism: Theory, research, and treatment (pp. 231–252). Washington, DC: American Psychological Association.

Burger-Veltmeijer, A. E. J., Minnaert, A. E. M. G., Bosch, V. H.V. D. (2011). The co-occurrence of intellectual giftedness and Autism Spectrum Disorders. Educational Research Review, 6 (12011), 67-88.

Blaas, S. (2014). The relationship between social-emotional difficulties and underachievement of gifted students. Australian Journal of Guidance and Counselling, 24 (2), 243–255.

Cakır, K. (2014). The relationship between underachievement of gifted Students and their attitudes toward school environment. Social and Behavioral Sciences, 1527, 1034-1038.

Castejon, J. L., Gilar, R., Miñano, P., & González, G. (2016). Latent class cluster analysis in exploring different profiles of gifted and talented students. Learning and Individual Differences, 50, 166-174.

Chan, D. W. (2008). Giftedness of Chinese students in Hong Kong: Perspectives from different conceptions of intelligences. Gifted Child Quarterly, 52, 40–54.

Chan, D. W. (2009). Dimensionality and typology of perfectionism: The use of the Frost Multidimensional Perfectionism Scale with Chinese gifted students in Hong Kong. Gifted Child Quarterly, 53, 174–187.

Chan, D. W. (2010). Perfectionism among Chinese gifted and nongifted students in Hong Kong: The use of the revised Almost Perfect Scale. Journal for the Education of the Gifted, 34 (1), 68–98.

Chan, D. W. (2012). Life satisfaction, happiness, and the growth mindset of healthy and unhealthy perfectionists among Hong Kong Chinese gifted students. Roeper Review, 34, 224–233.

Closson, L. M., & Boutilier, R. R. (2017). Perfectionism, academic engagement, and procrastination among undergraduates: The moderating role of honors student status. Learning and Individual Differences, 57, 157-162.

Comerchero, V., & Fortugno, D. (2013). Adaptive perfectionism, maladaptive perfectionism and statistics anxiety in graduate psychology students. Psychology Learning & Teaching, 12, 4–11.

Dixon, F. A., Lapsley, D. K., & Hanchon, T. A. (2004). An empirical typology of perfectionism in gifted adolescents. Gifted Child Quarterly, 48, 95–106.

Gross, C. M., Rinn, A. N., & Jamieson, K. M. (2007). Gifted adolescents’ overexcitabilities and self-concepts: An analysis of gender and grade level. Roeper Review, 29, 240–248.

Guez, A., Peyre, H., Cam, L. M., Gauvrit, N., & Ramus, F. (2018). Are high-IQ students more at risk of school failure? Intelligence, 71, 32-40.

Guénolé, F., Speranza, M., Louis, J., Fourneret, P., & Baleyte, J. M. (2015). Wechsler profiles in referred children with intellectual giftedness: Associations with trait-anxiety, emotional dysregulation, and heterogeneity of Piaget-like reasoning processes. European Journal of Paediatric Neurology, 19 (4), 402-410.

Guignard, J. H., Jacquet, A.Y., & Lubart, T. I. (2012). Perfectionism and Anxiety: A Paradox in Intellectual Giftedness? PLoS ONE, 7(7), 1-6.

Harper, K.L., Eddington, K.M., Silvia, P.J., (2020). Perfectionism and causal attributions: An experience sampling approach, Journal of Research in Personality, 87, 103-110.

Hebert, T. P. (2010). Understanding the social and emotional lives of gifted students. Sourcebooks.

Hibbard, D. R., & Davies, K. L. (2011). Perfectionism and psychological adjustment among college students: Does educational context matter? North American Journal of Psychology, 13 (2), 187-200.

Lee, Y., & Anderman, E. M. (2020). Profiles of perfectionism and their relations to educational outcomes in college students: The moderating role of achievement goals. Learning and Individual Differences, 77, 101-111.

Lee, K. M., Jones, M. K., & Day, S. X. (2017). The impact of academic competency teasing and self-concept on academic and psychological outcomes among gifted high school students. Learning and Individual Differences, 56, 151-158.

Levine, S. L., & Milyavskaya, M. (2018). Domain-specific perfectionism: An examination of perfectionism beyond the trait-level and its link to well-being. Journal of Research in Personality, 74, 56-65.

Li, y., Lan, J., & Ju, C. (2015). Achievement motivation and attributional style as mediators between perfectionism and subjective well-being in Chinese university students. Personality and Individual Differences, 79, 146-151.

Kawamura, K. Y., Hunt, S. L., Frost, R. O., & DiBartolo, P. M. (2001). Perfectionism, anxiety, and depression: Are the relationships independent? Cognitive Therapy and Research, 25(3), 291-301.

Kearns, H., Forbes, A., Gardiner, M., & Marshall, K. (2008). When a high distinction isn't good enough: A review of perfectionism and self-handicapping. Australian Educational Researcher, 35(3), 21-36.

Kline, R. B. (2005). Principles and practices of structural equation modeling. NY: Guilford.

Kabori, O. (2006). A cognitive model of perfectionism: The relationship of perfectionism personality to psychological adaptation and maladaptation. Unpublished doctoral dissertation, University of Tokyo, Tokyo.

Kobori,O., & Tanno, Y. (2005). Self-oriented perfectionism and its relationship to positive and negative affect: The mediation of positive and negative perfectionism cognitions. Cognitive Therapy and Research, 29(5), 555-567.

Kornblum, M., & Ainley, M. (2005). Perfectionism and the gifted: A study of an Australian school sample. International Education Journal, 6(2), 232-239.

Matta, M., Gritti, E. S., & Lang, M. (2019). Personality assessment of intellectually gifted adults: A dimensional trait approach. Personality and Individual Differences, 1401, 21-26.

Meier, E., Vogl, K., & Preckel, F. (2014). Motivational characteristics of students in gifted classes: The pivotal role of need for cognition. Learning and Individual Differences, 33, 39-46.

Mendaglio, S. (2007). Should perfectionism be a characteristic of giftedness? Gifted Education international, 23, 89–100.

Meyers, L. S., Gamest. G., & Goarin, A. J. (2016). Applied multivariate research, design and interpretation. Thousand oaks. London. New Deihi, Sage publication.

Mofield, E. L., & Peters, M. P. (2015). The relationship between perfectionism and overexcitabilities in gifted adolescents. Journal for the Education of the Gifted, 38(4), 405–427.

Mofield, E. L., & Peters, M. P. (2018). Mindset misconception? Comparing mindsets, perfectionism, and attitudes of achievement in gifted, advanced, and typical students. Gifted Child Quarterly, 62(4), 327–349.

Mofield, E., Peters, M. P., & Chakraborti-Ghosh, S. (2016). Perfectionism, coping, and underachievement in gifted adolescents: Avoidance vs. approach orientations. Education Sciences, 6, 1-22.

Mueller, C.E. (2009). Protective Factors as Barriers to Depression in Gifted and Nongifted Adolescents. Gifted Child Quarterly, 53(1), 3-14.

Naatanen, P., Aro, A., Matthiesen, S.B. and Salmela-Aro, K. (2003). Bergen burnout indicator 15. Edita Publishing Oy, Helsinki.

Perrone-McGovern, K. M., Jackson, V. J., Wright, S. L., Ksiazak, T. M., Perrone, P. A. (2007). Perfectionism, achievement, life satisfaction, and attributions of success among gifted adults. Advanced Development Journal: A Journal on Adult Giftedness, 11, 106–123.

Petersen, J. (2013). Gender differences in identification of gifted youth and in gifted program participation: A meta-analysis. Contemporary Educational Psychology, 38, 342-348.

Peterson, C., Semel. A., von Beayer, C., Abramson, L. Y., Metalsky, G. I., & Seligman, M. E. P. (1982). The attribution Style Questionnaire. Cognitive Therapy and Research, 6, 229- 286.

Peyre, H., Ramus, F., Melchior, M., & Forhan, A. (2016). Emotional, behavioral and social difficulties among high-IQ children during the preschool period: Results of the EDEN mother–child cohort. Personality and Individual Differences, 94, 366-371.

Richardson, C. M. E., Rice, K. G., & Devine, D. P. (2014). Perfectionism, emotion regulation, and the cortisol stress response. Journal of Counseling Psychology, 61, 110–118.

Rudolph, S. G., Flett, G. L., & Hewitt, P. L. (2007). Perfectionism and deficits in cognitive emotion regulation. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 25, 343–357.

Salmela-Aro, K., & Näätänen, P. (2005). Method of assessing adolescents' school burnout [In Finnish]. Helsinki, Finland: Edita.

Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Leskinen, E., & Nurmi, J. E. (2009). School burnout inventory (SBI): Reliability and validity. European Journal of Psychological Assessment, 25 (1), 48–57.

Salmela-Aro, K., Näätänen, P., & Nurmi, J.-E. (2004). The role of work-related personal projects during two burnout interventions: A longitudinal study. Work and Stress, 18, 208–230.

Salmela-Aro, K., Upadaya, K. (2012). The Schoolwork Engagement Inventory: Energy, dedication, and absorption (EDA). European Journal of Psychological Assessment, 28, 60-67.

Schaufeli, W.B., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V., & Bakker, A.B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmative analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3 (1), 71–92.

Shih, S. (2011). Perfectionism, implicit theories of intelligence, and Taiwanese eighth-grade students’ academic engagement. Journal of Educational Research, 104, 131–142.

Shim, S. S., Rubenstein, L. D., & Drapeau, C. W. (2016). When perfectionism is coupled with low achievement: The effects on academic engagement and help seeking in middle school. Learning and Individual Differences, 45, 237-244.

Silverman, L. K. (1999). Perfectionism. Gifted Education international, 13, 216–225.

Silverman, L. K. (2007). Perfectionism: The crucible of giftedness. Gifted Education International, 23, 233-245.

Spangler, D. L., & Burns, D. D. (1999). Is it true that men are from Mars and women are from Venus? A test of gender differences in dependency and perfectionism. Journal of Cognitive Psychotherapy, 13, 339-357.

SpeirsNeumeister, K. L. (2004). Interpreting successes and failures: The influence of perfectionism on perspective. Journal for the Education of the Gifted, 27 (4), 311–335.

Speirs Neumeister, K. (2007). Perfectionism in gifted students: An overview of current research. Gifted Education International, 23, 254-263.

Speirs Neumeister, K.L. (2016). Perfectionism in gifted students. In The Social and Emotional Development of Gifted Students: What Do We Know; Neihart, M., Pfeiffer, S., Cross, T., Eds.; Prufrock Press: Waco, TX, USA, pp. 29–40.

Speirs Neumeister, K. L., & Finch, H. (2006). Perfectionism in high-ability students: Relational precursors and influences on achievement motivation. Gifted Child Quarterly, 50(3), 238-251.

Sternberg, R. J. (2010). Assessment of gifted students for identification purposes: New techniques for a new millennium. Learning and Individual Differences, 20 (4), 327-336.

Stahlberg, J., Tuominen, H., Pulkka, A. T., & Niemivirta, M. (2019). Maintaining the self? Exploring the connections between students' perfectionistic profiles, self-worth contingency, and achievement goal orientations. Personality and Individual Differences, 1511, 109495.

Stoeber, J. (2018). The psychology of perfectionism: Critical issues, open questions, and future directions. In J. Stoeber (Ed.), The psychology of perfectionism: Theory, research, applications (pp. 333-352). London: Routledge.

Stoeber, J., & Hotham, S. (2013). Perfectionism and social desirability: Students report increased perfectionism to create a positive impression. Personality and Individual Differences, 55, 626-629.

Stoeber, J., Lalova, A. V., & Lumley, E. J. (2020). Perfectionism, self-compassion, and subjective well-being: A mediation model. Personality and Individual Differences, 154, 109-115.

Stoeber, J., Madigan, D. J., & Gonidis, L. (2020). Perfectionism is adaptive and maladaptive, but what's the combined effect? Personality and Individual Differences, 161, 109-114.

Stoeber, J., Smith, M. M., Saklofske, D.H., & Sherry, S. B. (2020). Perfectionism and interpersonal problems revisited. Personality and Individual Differences, 169, 110-117.

Stoeber, J., & Otto, K. (2006). Positive conceptions of perfectionism: Approaches, evidence, challenges. Personality and Social Psychology Review, 10, 295-319.

Stoeber, J., & Rambow, A. (2007). Perfectionism in adolescent school students: Relations with motivation, achievement, and well-being. Personality and Individual Differences, 42 (7), 1379-1389.

Tadik, H., Akca, E., Azboy, Z. U. (2017). Perfectionism and self-handicapping behaviors of gifted students: A review of the literature. Journal for Education of Gifted Young Scientists, 5 (2), 83-91.

Thomas, M. S. C. (2018). A neurocomputational model of developmental trajectories of gifted children under a polygenic model: When are giftedchildren held back by poor environments? Intelligence, 69, 200-212.

Vandiver, B. J., & Worrell, F. C. (2002). The reliability and validity of scores on the Almost Perfect Scale-Revised with academically talented middle school students. Journal of Secondary Gifted Education, 13, 108-119.

Vicent, M., Inglés, C. G., Gonzálvez, C., Sanmartín, R., & García-Fernández, J. M. (2019). Perfectionism Profiles and Academic Causal Self-attributions in Spanish Primary Education Students. Revista de Psicodidáctica (English ed.), 24, 103-110.

Wang, K. T., Fu, C. C., & Rice, K. G. (2012). Perfectionism in gifted students: Moderating effects of goal orientation and contingent self-worth. School Psychology Quarterly, 27 (2), 96–108.

Wang, K. T., Yuen, M., Slaney, R. B. (2009). Perfectionism, depression, loneliness, and life satisfaction: A study of high school students in Hong Kong. The Counseling Psychologist, 37, 249–274.

weston, R., & Gore, Jr. P. A. (2006). A brief guide to structural equation modeling. Journal of Counseling Psychology, 5, 719-751.

Weiner, B. (1985). An attributional theory of achievement motivation and emotion, Psychological Review, 92, 548–573.

Wirthwein, L., Bergold, S., Preckel, F., & Steinmayr, R. (2019). Personality and school functioning of intellectually gifted and nongifted adolescents: Self-perceptions and parents' assessments. Learning and Individual Differences, 73, 16-29.

Zenasni, F., Mourgues, C., Nelson, J., Muter, C., & Myszkowski, N. (2016). How does creative giftedness differ from academic giftedness? A multidimensional conception. Learning and Individual Differences, 52, 216-223.

Zeidner, M., & Shani-Zinovich, I. (2011). Do academically gifted and nongifted students differ on the Big-Five and adaptive status? Some recent data and conclusions. Personality and Individual Differences, 51, 566-570.