برآورد میزان آسیب‌پذیری و تاب‌آوری کاربری‌های شهری در شرایط بحران و تخلیه اضطراری مورد: مدارس ناحیه دو آموزشی اصفهان

آمایش محیط

دوره 15، شماره 56، خرداد 1401، صفحه 47-66   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

مسعود تقوایی¹؛ علی جوزی خمسلویی^{* 2}

¹(استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان)

²(دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان)

چکیده

ارزیابی میزان تاب­آوری کاربری­های شهری و هم­چنین بررسی وضعیت آسیب­پذیری آنها در بحران‌های احتمالی در برنامه­های مدیریت بحران شهری بسیار برجسته بوده و ضرورتی خاص دارد. علاوه بر این، در میان کاربری­های شهری، کاربری آموزشی به دلیل اینکه مرکز تجمع نیروهای انسانی بالقوه متخصص در آینده بوده و در اولویت اول امداد و نجات می­باشد، اهمیتی فوق­العاده دارد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی میزان آسیب­پذیری در بحران­های احتمالی و هم­چنین بهره­مندی مدارس ناحیه دو آموزشی کلانشهر اصفهان از شاخص­های مدیریتی تأثیرگذار در برنامه­ریزی بحران و عملیات تخلیه اضطراری جمعیت است. جامعه آماری پژوهش، تمامی مدارس ناحیه دو آموزشی کلانشهر اصفهان است که این ناحیه در دو منطقه شهری سه و چهار قرار دارند. تعداد مدارس مورد نظر 142 مورد بود که در پنج گروه ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، هنرستان و استثنایی مطالعه شدند. روش تحقیق در پژوهش حاضر، کاربردی، پیمایشی- تحلیلی است. مدارس موجود در منطقه مورد مطالعه با به­کارگیری دو گروه شاخص ویژه با عنوان شاخص­های بنیادین و شاخص­های مدیریتی ارزیابی و بررسی شده­اند. شاخص­های مذکور به صورت ترکیبی و نوین بوده و ماحصلی از آخرین متدهای کاربردی توسط پژوهشگران و مؤسسات تحقیقی در حوزه مدیریت بحران است. نتایج بدست آمده نشان می­دهد که مدارس ناحیه دو آموزشی اصفهان از لحاظ ساختارهای بنیادین ضعیف بوده و میزان تاب­آوری آنها در بحران‌های احتمالی مانند زلزله اندک است. از سوی دیگر، وضعیت مدیریت بحران در این مدارس با استناد به امتیازات و درصدهای بهره­مندی در شاخص­های مدیریتی نامطلوب بوده و به عبارت بهتر، این مدارس در مدیریت بحران و تخلیه نیز به شدت ضعیف هستند. به طور کلی، وضعیت مدارس مورد مطالعه در حوادث احتمالی با در نظر گرفتن یکپارچه شاخص­ها (مجموع شاخص­های بنیادین و مدیریتی) نامناسب، آسیب­پذیر و بحرانی بوده و نیازمند تقویت زیرساخت­ها و رویکردهای مدیریتی است. 

کلیدواژه‌ها

آسیب‌پذیری؛ تاب آوری؛ بحران؛ مدارس؛ ناحیه دو آموزشی اصفهان

مراجع

 

• اسماعیلی، م، شاهی، س. 1396. بررسی میزان آمادگی برای رویارویی با زمین لرزه در مدارس متوسطه دخترانه استان ایلام (دهلران و مورموری) سال تحصیلی ۹۵-۹۴. فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران،3(7): 67-58.
• امان­پور، س، فیروزی، م، شاه­کرمی، م. 1400. مکان­های ناپایدار شهری در برابر زلزله: مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرم­آباد، فصلنامه آمایش محیط. 14(54). 75- 98.
• حجازی­زاده، ز، مرادی­خانی، ف، کنعانی­مقدم، ه. 1396. بررسی آسیب­پذیری مدارس بخش مرکزی شهریار در مقابل زلزله. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 5(4): 105-91.
• ذکریانی، ل، سپاسی­مقدم، ح و نجفی، م. 1388. ارزشیابی دهمین مانور سراسری زلزله و ایمنی در مدارس کشور از دیدگاه دانش ‌آموزان. فصلنامه امداد و نجات. 3(1). 38-30.
• سرور، ه، کاشانی­اصل، ا. 1395. ارزیابی آسیب­پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله. فصلنامه آمایش محیط. 3(34). 87- 108.
• عبدالهی، ع، شرفی، ح، صباحی، ی. 1397. تاب­آوری نهادی و کالبدی- محیطی اجتماعات شهری در جهت کاهش بحران طبیعی زلزله؛ مطالعه موردی: شهر کرمان. فصلنامه آمایش محیط. 11(42). 165- 187.
• عکاشه، ب و مرادی، ف. 1390. بررسی لرزه­خیزی شهرستان شهریار و آسیب­پذیری مدارس منطلقه از دیدگاه زلزله. فصلنامه زمین. 6(19). 162-143.
• مهرآئین، ز و کاظمی، م. 1395. مطالعه آمادگی مدارس متوسطه اول شهر شیراز برای مواجهه با مخاطره زلزله. فصلنامه امداد و نجات. 8(2). 104-92.
• 2009. School-based Emergency Preparedness: a National Analysis and Recommended Protocol, First Publish. AHRQ Press.158 P.
• Bytiyeh, H., Ocal, A, .2016. High school students’ perceptions of earthquake disaster: A comparative study of Lebanon and Turkey. Journal of Disaster Risk Reduction. 20(12). 115-132.
• Cuesta, A .2016. Evacuation modeling trends. First publish. Springer press, 5-7.
• Drayna, P., 2012. Disaster Management and Emergency Preparedness for Children and Youth with Special Health Care Needs, Journal of Disaster management and emergency Preparedness. 6(13). 48-66.
• 2016. Earthquake Safety Activities for Children and Teachers. First Publish. FEMA Press.138P.
• Fry, John., Jane, Binner,. Elementary modeling and behavioral analysis for emergency evacuation using social media, Journal of Operational Research. 25(249). 101–123.
• Gelenbe, E., Fang, W,. 2012. Large Scale Simulation for Human Evacuation and Rescue. Journal of Computers and Mathematics with Applications. 12(64). 3869-3880.
• Gustin, J.2015. Bioterrorism, 3th Edit. Fairmont Press. 104-124.
• Haichao, Ran., Lihua, Sun., Xiaozhi., Gao. 2014. Influences of intelligent evacuation guidance system on crowd evacuation in building fire, Journal of Automation in Construction, 10(41). 78–92.
• Hasegawa, A., Ohira, T,. 2016. Emergency Responses and Health Consequences after the Fukushima Accident; Evacuation and Relocation. Journal of Clinical Oncology. 7(28). 237-244.
• Jiuh Wang, J,. 2016. Study on the context of school-based disaster management. Journal of Disaster Risk Reduction. 5(20). 229-241.
• Liu, CH., Zhanli, M., Zhimin, F,. 2016. Emergency Evacuation Model and Algorithm in the Building with Several Exits. Journal of Procedia Engineering. 5(20), 223-241.
• Murray-Tuite, P.2013. Changes in Evacuation Decisions between Hurricanes Ivan and Katrina, Journal of Transportation Research Board. 7(23). 98–107.
• National Fire Protection Association. 2007. Emergency evacuation planning guide for people with disabilities. Second publish. NFPA Press. 125-131.
• Preston, J.2015. City Evacuations: an interdisciplinary approach, Third edition. Springer press. 72-88.
• Rebmann, T., Elliott, M., and Artman, D,. 2016. Impact of an Education Intervention on Missouri K-12 School Disaster and Biological Event Preparedness. Journal of School Health.18(86). 94-112.
• Tveiten, K. 2012. Building resilience into emergency management, Journal of Safety Science. 25(50).19-38.
• Yuan, , and Huang, Chang,. 2015. Modeling the emergency evacuation of the high rise building based on the control volume model. Journal of Safety Science. 25(73).1-19