زمینه های رواداری سامانیان با اسماعیلیان

فصلنامه تاریخ

مقاله 8، دوره 18، شماره 69، مرداد 1402، صفحه 105-120   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

محمد نجفی¹؛ حسن شادپور^{* 2}؛ محبوبه اسماعیلی³

¹دانشجوی دکتری تاریخ ،واحد شاهرود دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ایران

²استادیار گروه تاریخ ، واحد شاهرود ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شاهرود ، ایران

³استادیار گروه تاریخ ،واحد شاهرود، دانشگاه ازاد اسلامی ، شاهرود، ایران

چکیده

اسماعیلیان که به نامهای مختلف خوانده شده اند، شاخه ای از مذهب شیعه هستند که پس از امام جعفر صادق (ع )، امامت را حق اسماعیل و پسرش محمد می دانند. این سلسله، در دوران پرفراز و نشیب خود، تعامل ها و تقابل هایی را با حکومت های وقت داشته است که در این میان، نوع تعامل آنان با سامانیان به عنوان یکی از ایرانی ترین حکومت های تاریخ ایران،از اهمیت شایانی برخوردار است. لذا بر اساس ضرورت تبیین و بازشناسی تاریخ دوره سامانیان و نوع تعامل آنان با اسماعیلیان، در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی مهمترین زمینه های اجتماعی تسامح سامانیان با اسماعیلیان پرداخته و پیامدهای آن را تبیین می‌نماییم. در این میان ریشه یابی علل و عوامل نفوذ و گسترش اسماعیلیه به ویژه در میان رجال سامانی و نقش و تدابیر رجال سیاسی و فرهنگی دو طرف در نتایج این مناسبات پرفراز و نشیب از دیگر مواردی است که این تحقیق در صدد تبیین آن است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است زمینه هایی چون خاستگاه ایرانی سامانیان، سیاست باز مذهبی آنان، نفوذ اندیشه‌های شیعی نزد حاکمان سامانی و ثبات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نسبی در خراسان و ماوراءالنهر از جمله عواملی بود که زمینه های تعامل مثبت سامانیان با اسماعیلیان را فراهم آورد که پیامد آن این بود اسماعیلیان توانستند با بهره گیری از این فرصت پیش آمده، در دعوت خویش توفیق‌هایی را به دست آورده و گستره دعوت خود را توسعه دهند.

کلیدواژه‌ها

سامانیان؛ خلافت عباسی؛ تشیع؛ اسماعیلیه

مراجع