بررسی تأثیر ابعاد فضاهای داخلی مسکن معاصر بر رضایتمندی و اقامت ساکنین

آمایش محیط

دوره 15، شماره 56، خرداد 1401، صفحه 87-108   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمدصادق طاهرطلوع دل¹؛ اسماعیل ضرغامی²؛ امید حیدری پور^{* 3}؛ سینا کمالی تبریزی⁴

¹دانشیار گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجای، تهران، ایران

²استاد گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

³دانشجوی دکتری معماری، دانشکده مهندسی معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

⁴دکتری معماری، دانشکده مهندسی معماری، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی. تهران، ایران

چکیده

رضایتمندی سکونتی از جمله مهم‌ترین مباحث ذهنی کیفیت زندگی در حوزه مسکن به‌شمار می‌رود. ابعاد فضاهای واحد مسکونی، یکی از شاخص‌های رضایتمندی سکونتی می‌باشد. از شاخص‌های دیگر رضایت از سکونت، میل به اقامت طولانی‌تر در آن مکان است؛ که در پژوهش‌های مختلف، به‌عنوان یکی از کلیدی‌ترین عوامل مرتبط با رضایتمندی مطرح گردیده است. بر همین اساس، هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ابعاد فضاهای داخلی مسکن معاصر بر رضایتمندی و به‌تبع آن اقامت ساکنین می‌باشد. رویکرد اصلی پژوهش کمی با دو روش تحلیل محتوا اسنادی و پیمایشی می‌باشد. در بخش تحلیل محتوای اسنادی، 160 پژوهش حوزه رضایتمندی سکونتی، از طریق نمونه‌برداری هدفمند با تکنیک گلوله برفی مورد توجه قرارگرفته است. همچنین پیمایش در سه بخش، ابعاد فضاهای مسکن، رضایتمندی سکونتی و میل به اقامت بیشتر با جامعه آماری ساکنین مسکن معاصر انجام شده است. الگوی مسکن مورد پژوهش، رایج‌ترین الگوی مسکن در شهرهای بزرگ یعنی مسکن آپارتمانی متداول با تعداد واحد محدود، زیر 10 واحدی در شهر اصفهان و حجم نمونه نهایی این پژوهش 270 نفر از ساکنین می‌باشد. بر اساس یافته‌های تحلیل محتوا، شاخص‌های کالبدی یکی از ابعاد جدایی‌ناپذیر رضایتمندی سکونتی و ابعاد فضاهای داخلی یکی از مهم‌ترین شاخص‌های آن می‌باشد. در بخش پیمایش بر اساس مدل مفهومی، در طول پیشینه تحقیق، مدل ساختاری بین ابعاد فضاهای داخلی، رضایتمندی سکونتی و میل به اقامت بیشتر تبیین شده است و تأثیر مساحت بر رضایتمندی ساکنین معناداری و با ضریب بالای 86/0 به‌دست‌آمده است. همچنین رضایتمندی بر میل به اقامت بیشتر، با ضریب 93/0 تأثیر معناداری دارد. بنابراین با توجه به اینکه هر دو مسیر معنادار هستند، نتیجه می‌شود که رضایتمندی در رابطه مساحت و مدت اقامت نقش میانجی­ دارد.

کلیدواژه‌ها

رضایتمندی سکونتی؛ ابعاد فضا؛ مسکن آپارتمانی؛ فضاهای داخلی مسکن؛ مدت اقامت

مراجع

 

• ابدالی، ی. رضویان، م. علی پوری، ا. نادی زاده، ش. 1399. ارزیابی میزان رضایت‌مندی ساکنان از کیفیت مجتمع‌های مسکن مهر (مطالعه موردی: شهر نورآباد). آمایش محیط، 13(51)؛ 43- 62.
• آجیلیان ممتاز، ش. رفیعیان، م. آقا صفری، ع. 1395. اصول، ابعاد و متغیرهای رضایتمندی سکونتی در برنامه‌ریزی مسکن مهر، مطالعه موردی: شهرک مهرگان. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 19؛ 27-36.
• امیرکافی، م. فتحی، ش. 1390. بررسی عوامل مؤثر بر دل‌بستگی به محله مسکونی مطالعه موردی شهر کرمان. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 5(1)؛ 1-26.
• پوردیهیمی، ش. نورتقانی، ع. 1392. هویت و مسکن: بررسی سازوکار تعامل هویت ساکنین و محیط مسکونی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 141؛ 3-18.
• رفیعیان، م. امین صاحی، ا. تقوایی، ع. 1389. سنجش کیفیت محیط سکونت در شهرک اکباتـان تهـران. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 14(4)؛ 63-85.
• رفیعیان، م. عسگری زاده، ز. عسگری زاده، م. 1388. ارزیابی میزان کیفیت مجتمع‌های سکونتی با تأکید بر رویکرد رضایتمندی در محله نواب. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 67؛ 53-68.
• شعبانی، م. 1395. تأثیر شاخصه‌های اجتماعی بر رضایتمندی سکونتی ساکنان مناطق مرکزی پاریس. فصلنامه هنر و تمدن شرق، 4(12).
• طاهرطلوع دل، م. حیدری پور، ا. 1398. مدل جامع‌نگر شاخص‌های کیفیت زندگی در محیط‌های سکونتی، پژوهش منتشرنشده. دانشگاه شهید رجایی تهران.
• عباس زاده، ش. گوهری، ف. عسگری رابری، ا. 1395. بررسی تأثیر عوامل کیفیت محیطی بر رضایتمندی ساکنان در مجتمع‌های مسکونی در مشهد. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 4(4)؛ 53-67.
• علی پور، د. شهابیان، پ. 1398. ارزیابی عوامل مؤثر بر رضایتمندی از کیفیت محیطی محلات مسکونی (نمونه موردی: شهر جدید پردیس). آمایش محیط، 12(46)؛ 21-40.
• فیالکوف، ی. 1383. جامعه‌شناسی شهر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات آگه.
• گیفورد، ر. 1378. روانشناسی محیط‌های مسکونی، ترجمه وحید قبادیان. فصلنامه معماری و فرهنگ، 3؛ 71-98.
• نوری، م. اسدپور، ک. 1395. تبیین عوامل مؤثر بر میزان رضایتمندی ساکنان مسکن مهر از وضعیت سکونت؛ مطالعه موردی: شهر دهاقان. فصلنامه مطالعات شهری، 18؛ 63-76.
• Amérigo, M. Aragonés, J. Residential Satisfaction in Council Housing. Journal of Environmental Psychology, 10; 313-325.
• Amérigo, M. Aragonés, J. 1997. A Theoretical and Methodological Approach to the Study of Residential Satisfaction. Journal of Environmental Psychology,17; 47-57.
• Basolo, V. Strong, D. 2002. Understanding the neighborhood: From residents’ perceptions and needs to action. Housing Policy Debate, 13(1); 83–105.
• Bonaiuto, M. Aiello, A. Perugini, M. Bonnes, M. Ercolani, A. 1999. Multidimensional Perception of Residential Environment Quality and Neighbourhood Attachment in the Urban Environment.Journal of Environmental Psychology, 19; 331-352.
• Bonaiuto, M. Fornara, F. Bonnes, M. 2006. Perceived Residential Environment Quality In middle- And low-Extension Italian Cities, Revue Européenne de Psychologie Appliquée. European Review of Applied Psychology, 56; 23-34.
• Campbell, A. Converse, P.E. Rodgers, W.L. 1976. The Quality of American Life. Russell Sage Foundation, New York.
• Canter, David V. 1977. The Psychology of Place, London,Architectural Press.
• Choudhury, I. 2005. A Conceptual Model of Resident Satisfaction with Reference to Neighborhood Composition.
• Choudhury, I. 2005. A Conceptual Model of Resident Satisfaction with Reference to Neighborhood Composition. World Congress on Housing: Transforming Housing Environments
• Connerly, C., & Marans, R. W. 1988. Neighborhood Quality: A Description and Analysis of Indicators, In E. Huttman & W. Vleit (Eds.), The US Handbook on Housing and Built Environment, pp.37-62. Westwood: Greenwood Press.
• Dekker, K., de Vos, S., Musterd, S. & van Kempen, R. 2011. Residential satisfaction in housing estates in European cities: A multi-level research approach. Housing Studies, 26(04); 479–499.
• Foote, N. 1960. Housing Choices and Housing Constraints, New York: McGraw-Hill.
• Francescato, G., Weidemann, S., and Anderson, J.R. 1987. Residential Satisfaction: Its Uses and Limitations in Housing Research, in van Vliet-, W., H. Choldin, W. Michelson, and D. Popenoe (eds.) Housing and Neighborhoods, Theoretical and Empirical Contributions, New York: Greenwood Press.
• Galster, G. C. Hesser, G.W. 1981. Residential Satisfaction Composition and Contextual Correlates. Environment and Behavior, 13 (6): 735-758.
• Ge, Jian. Kazunori, H. 2006. Research on residential lifestyles in Japanese cities from the viewpoints of residential preference, residential choice and residential satisfaction. Landscape and Urban Planning, 78(3), 9.
• Ghosh, S. 2006. Residential Differentiation, Mobility and Satisfaction.
• Gifford, R. 1999. Perception and Recognition Environmental. Translated Dehbashy. Architectural and Cultural Journal, 2-3(1):21-29.
• Gordon Show, J. Transit. 1994. Density and Residential Satisfaction, University of California at Berkeley.
• Hui, E.C. Zheng, X. 2010. “Measuring customer satisfaction of FM service in housing sector: a structural equation model approach”, Facilities, 28(5/6); 306-320.
• Kearney AR. 2006. Residential development patterns and neighborhood satisfaction: impacts of density and nearby nature. Environment and Behavior 38(1):112–139.
• Kellekci, O. Berkoz, L. 2005. Determinants of userss atisfaction and environment quality:sample of Istanbul metropolitan area, Istanbul technical university,faculty of architecture, Department of Urban and Regional Planning, 1-18.
• Lansing, J. B. Marans, R.W. 1969. Evaluation of Neighborhood Quality, AIP Journal, 11; 195-199.
• Li, S. Song, Y. 2009. Redevelopment, displacement, housing conditions, and residential satisfaction: A study of Shanghai, Environment and Planning, 41(5), 1090–1108.
• McCrea, R., Stimson, R. J., Western, J. (2005). Testing a General Model of Satisfaction with Urban Living Using Data for South East Queensland. Australia, Social Indicators Research, 72; 121-152.
• Mesch, Gustavo S. Manor, O. 1998. Social Ties, Environmental Perception, and Local Attachment. Journal of Environment And Behavior, 30; 504-519.
• Mohit, M. A., Ibrahim, M. Rashid, Y. R. 2010. Assessment of residential satisfaction in newly designed public low-cost housing in Kuala Lumpur, Malaysia, Habitat International, 34(1); 18–27.
• Mohit, M. Azim, M. 2012. Assessment of residential satisfaction with public housing in hulhumale, procedia - social and behavioral sciences, 1-17.
• Morris, E. W. Winter, M. 1978. Housing, Family, and Society. New York: Wiley.
• Mulder, C. H. Hooimeijer, P. 1999. Residential Relocations in the Life Course. Wissenm, L. J. G., Dykstra, P. A., eds.(. Population Issues: An Interdisciplinary Focus, pp. 159-178. New York: Kluwer.
• Parasuraman, A., Zeithaml, V.A. and Berry, L.L. 1985. “A conceptual model of service quality and its implications for future research”, Journal of Marketing, 49, 41-.05.
• Potter J and Cantarero R. 2006. How does ıncreasing population and diversity affect resident satisfaction? Environment and Behavior 38(5):605–625.
• Rezaei, M.R & Komaei zade, Y., 2012. Evaluating quality of life among resident in Mehr housing projects, A case study of Fatemieh housing site in Yazd, Yazd provience, Iran, Motaleat shahri journal, No.5, p13-26. [In Persian]
• Sam, M. Zain, F.M. Zain O. Saadatian. 2012. Residential satisfaction; Meaning and interpretation Business Engineering and Industrial Applications Colloquium (BEIAC), IEEE  Kuala Lumpur, Malaysia , 279–283.
• Tan Teck-Hong. 2012. Housing satisfaction in medium- and high-cost housing: The case of Greater Kuala Lumpur, Malaysia, Habitat International, 36(1); 108– 116.
• Van Poll R. 1997. The Perceived Quality of the Urban Residential Environment. A Multiattribute Evaluation. PhD thesis, Department of Behavioral and Social Sciences, University of Groningen, The Netherlands,
• Yang, Y. 2008. A tale of two cities: Physical form and neighborhood satisfaction in metropolitan Portland and Charlotte, Journal of the American Planning Association, 74(3); 307–323.
• Zamzuri, N.H., Mohamed, N. and Hussein, R. 2008. “Antecedents of customer satisfaction in repurchase intention in the electronic commerce environment”, International Symposium on Information Technology (ITSim 2008), Kuala Lumpur, 22-26.