مضامین و اصطلاحات عرفانی در شعر شاعران دوره بازگشت با تکیه‌بر چهار شاعر دوره قاجار و مشروطه: فروغی بسطامی، قاآنی، صفای اصفهانی، ادیب نیشابوری

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 61، خرداد 1401، صفحه 19-36   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.1904800.1946

نویسندگان

شهریار شادی گو^{* 1}؛ فرزانه شریفی²

¹گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران.

²مدرس زبان و ادبیات فارسی مرکز آموزش عالی باختر ایلام، ایران.

چکیده

مضامین شعر، دگرگونی‌های مختلفی را تجربه کرده و آنچه به نحوی کامل دور نشده، مضامین عرفانی است. ازآنجاکه دوره بازگشت ادبی یکی از دوره‌های مهم در ادوار شعر و حلقه اتصال ادب کلاسیک با دوره معاصر است، توجه ویژه به بازتاب مضامین مختلف شعری آن مهم بوده. تعیین رویکردها و نگرش شاعران برتر دوره قاجارـ‌ مشروطه در حیطه مضامین عرفانی به روش توصیفی - تحلیلی هدف این پژوهش است. شاعران منتخب این تحقیق تحت نفوذ سبک‌های کهن و نیز شاعران برتر دوره‌های مختلف بوده‌اند و تقلید هرچند استادانه هم انجام شود، بازهم ارزش اثر اصلی را ندارد. تقلید از سکون و ایستایی شخص و جامعه مقلد روایت دارد اما مضامین عرفانی، به نحوی کامل از شعر این شاعران دور نشده و آنان سبک شخصی خود را نیز به حیطه اشعارشان وارد کرده اند. هرچند این مضامین در خدمت زیبایی و پر مفهوم شدن شعر استفاده ‌شده‌ اما به گونه ای جداگانه شعر سبک عارفانه محسوب نمی‌شوند. این شاعران به تعالیم هر دو مکتب خراسانی و بغدادی واقف بوده‌اند. توجه به همراهی همیشگی شور، محبت و عشق در مراحل عرفانی است و عرفان عملی بر عرفان نظری ارجحیت می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

عرفان؛ اصطلاحات عرفانی؛ شعر؛ سبک بازگشت؛ تقلید

مراجع

ابن عربی، شیخ اکبر محی‌الدین.( 1382ش). فتوحات مکیه، تهران: مولی.

ادیب نیشابوری.(1377ش). زندگی و اشعار ادیب نیشابوری، تهران: دانشگاه.

اسحاق، محمد.(1363ش). سخنوران نامی ایران، بی‌جا: طلوع و سیروس.