مطالعه تطبیقی مختصّات "سفرنامه حج" با تکیه بر سفرنامه ابن جبیر و ابن مازه

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 16، شماره 61، خرداد 1401، صفحه 37-52   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2022.691936

نویسندگان

فاضل عباس زاده^{* 1}؛ ساربان ودود ولی زاده²

¹استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد پارس آباد مغان، مغان، ایران

²استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد پارس آباد مغان، مغان، ایران

چکیده

بسیاری از جهانگردان و رحالون عربی و ایرانی مقصد و هدف سفرشان را مکه و انجام فریضه حج قرار داده اند و اگر این هدف نبود امروزه تنها با سفرنامه های انگشت شماری مواجه بودیم. در این میان، بسیاری از ادیبان در طی سفرشان به حج، به ذکر احوالات این سفر و تألیف کتابی در قالب سفرنامه پرداخته اند و شکل ادبی ویژه ای به نام "سفرنامه حج" پدید آورده اند که از جهت محتوا و ساختار و سائر مخصات سبکی و ادبی با سفرنامه به معنای عام فرق میکند. این پژوهش در صدد است ویژگی ها و مختصات سفرنامه حج را در ادب فارسی و عربی با تکیه بر دو سفرنامه کهن عربی و فارسی به نام هایی سفرنامه ابن مازه تحت عنوان "لطائف الأذکار للحضار والسفار فی المناسک والآداب" و سفرنامه ابن جبیر با عنوان "رسالة اعتبار الناسک فی ذکر الآثار الکریمة والمناسک"، مورد تطبیق و تحلیل قرار دهد. نتیجه نشان می دهد که هر دو سفرنامه از عنوان تا شکل و محتوا برای حج و به منظور حج بوده و ویژگی ها و مختصات ویژه ای در پردازش زمان و مکان و موضوع و ساختار و غیره که آن را از دیگر انواع و سفرنامه ها متمایز کرده است. این پژوهش بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی به مطالعه تطبیقی این گونه ادبی در دو اثر مذکور می پردازد.

کلیدواژه‌ها

سفرنامه؛ ژانر ادبی؛ ادبیات تطبیقی؛ مکتب آمریکایی؛ ساختار

مراجع

آقایاری، رضا (1399)، بررسی تطبیقی دیدگاه سنایی و مولوی درباره سفر، مطالعات ادبیات تطبیقی، سال چهاردهم، ش 53، 87 ـ 107

ابن بطوطه، (1992)، رحلة، بیروت: دارصادر

ابن مازه، عبدالعزیز، (1392)، لطائف الأذکار للحضار والسفار فی المناسک والآداب، تهران: علم