ولایت در اندیشۀ شمس تبریزی و بازتاب آن در آثار سلطان‌ولد

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 72، تیر 1401، صفحه 1-24   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

داود واثقی خوندابی^{* 1}؛ مهدی ملک ثابت²؛ محمّدکاظم کهدویی³

¹پسادکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، یزد،ایران. [e-mail]

³استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه یزد، یزد،ایران.

چکیده

مبحث «ولی و ولایت» یکی از اساسی‌ترین مباحث عرفان اسلامی است. ولایت در لغت به معنای قرب، محبّت، نصرت، امارت و... است؛ امّا ولی در اصطلاح اهل عرفان به کسی گفته­می‌شود که با نابودکردن صفات بشری و فانی­شدن در حق به تولّد دوباره رسیده­باشد.
در این جستار که مبتنی­بر مطالعات کتابخانه­ای و به شیوۀ توصیفی – تحلیلی است تأثیرپذیری سلطان­ولد از شمس تبریزی در موضوع ولایت بررسی­می­شود.
شمس تبریزی و سلطان­ولد، ولی را کسی می‌دانند که با رسیدن به مرتبۀ فنای الهی به صفاتی دیگر مانند «دوری از کرامت­نمایی»، «علم لدنّی و موهوبی»، «انفاس حقانی» و«فراست یا اشراف‏ بر ضمایر» مزیّن باشد. به اعتقادآن­ها اگرچه شناخت حقیقت وجودی اولیای الهی از شناخت خداوند دشوارتر است امّا سالکان باید با شناخت دقیق از این افراد، سرسپردۀ آن­ها شوند و از مدّعیان دروغین بپرهیزند. شمس و سلطان­ولد اولیا را به دو گروه مستوران و مشهوران تقسیم­کرده‌اند. در نظرگاه آن­ها، اولیای الهی اگرچه همگی نوری واحدند امّا هر کدام به اندازۀ قرب خود از تابش حسن الهی برخوردار­می‌شوند که در این میان مرتبۀ «مطلوبان یا معشوقان» از مرتبۀ «طالبان یا عاشقان» بالاتر است. علاوه­براین، قطب شاه اولیا محسوب­می‌شود و در حقیقت هدف غایی از آفرینش جهان است.       

کلیدواژه‌ها

طریقۀ مولویه؛ شمس تبریزی؛ سلطان‌ولد؛ ولی و ولایت

مراجع