تأثیر دیدگاه عرفانی بر آرای فقهی فقهاء(مطالعۀ موردی: فتوای ابن‌عربی به جواز امامت زنان بر مردان در نماز جماعت)

عرفان اسلامی

دوره 19، شماره 72، تیر 1401، صفحه 83-102   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محمد رضائی^{* 1}؛ فائزه بالائی²

¹استادیار گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. *نویسنده مسئول: [e-mail]

²استادیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه‌ فرهنگیان، همدان، ایران.

چکیده

مقالۀ حاضر درصدد تبیین نسبت فقه و عرفان و بیان تأثیر نگاه عرفانی در فرآیند اجتهاد است. با تأمل در فرآیند اجتهاد می­توان علوم مؤثر بر فرآیند اجتهاد را از انحصار چند علم محدود خارج­نمود. از مسیر این پیش­فرض­ها است که مجتهد به فتوا می­رسد و عرفان نیز اگر نگوییم مؤثر­ترین، حداقل یکی از مبانیِ مؤثر بر فرآیند اجتهاد است. بر این اساس، بخش دوم مقاله به مطالعۀ موردی فتوای ابن­عربی در مورد جواز امامت زنان بر مردان در نماز جماعت ( برخلاف نظر مشهور فقهای فریقین) می­پردازد. در این راستا مبانی تفکیک انسانیت و حیوانیت، اشتراک زن و مرد در انسانیت، تأویل روایاتی که درظاهر حکم به برتری مردان می­دهند و نگاه متفاوت به مقولة زوجیت و اجتهاد، از آثار ابن­عربی استخراج­شده­است. لازم به ذکر است این نوشتار درصدد اثبات درستی این فتوای ابن­عربی و تبیین­ وی از اجتهاد و جایگاه زنان نیست؛ بلکه هدف این است که اثبات­گردد ابن­عربی با چنین پیش فرضی، به چنان فتوای نادری رسیده­است.

کلیدواژه‌ها

اجتهاد؛ عرفان؛ ابن‌عربی؛ جواز امامت زن بر مرد

مراجع